Η αλήθεια είναι ότι όταν ξεκίνησα γραφώ στήλη για βιβλία είχα δύο συγκεκριμένα στο μυαλό μου, το ένα ήταν το «The Great Gatsby» του Σκοτ Φιτζέραλντ.
Εν τέλει αποφάσισα να κάνω «ποδαρικό» με το «Λύκο της Στέπας», ωστόσο περίμενα αγωνιωδώς τη Δευτέρα που θα έγραφα για το Great Gatsby. Πρόκειται για ένα βιβλίου που γράφτηκε με τις προδιαγραφές να γίνει best seller και εν τέλει κατέληξε να είναι μια αποτυχία. Ο Φιτζέραλντ έγραψε το βιβλίο το 1925 και κατάφερε να γίνει επιτυχία μετά τη δεκαετία του ’40 και το θάνατό του.
Το βιβλίο εξελίσσεται στην «εποχή της τζαζ», δηλαδή την περίοδο ανάμεσα στους δύο Παγκοσμίου Πολέμου (η δεκαετία του 20′) και ήρθε αμέσως μετά το τέλος της πανδημίας της ισπανικής γρίπης, όταν και μετά το σοκ οι άνθρωποι ήθελαν να ξεσπάσουν και γι’ αυτό μπορούμε να την περιγράψουμε αλλιώς και ως «εποχή των πάρτι».
Τέλος θα πρέπει να τονίσουμε ότι εκείνη την εποχή άνθησε ο ομιλούν κινηματογράφος, η τζαζ σαν είδος μουσικής, ενώ παράλληλα ήταν η στιγμή που ανά τον κόσμο οι γυναίκες ξεκίνησαν να ζητούν περισσότερα δικαιώματα και κυρίως το δικαίωμα της ψήφου.
Σταματάμε την ιστορική αναδρομή η οποία ωστόσο ήταν απαραίτητη για να καταλάβουμε το πλαίσιο πάνω στο οποίο γράφτηκε το βιβλίο. Ένας από τους λόγους που ο Φιτζέραλντ πίστευε ότι το βιβλίο του ήταν αποτυχία, ήταν το γιατί δεν είχε αναφερόταν σε κάποια δυναμική γυναίκα.
Αντιθέτως η ηρωίδα του (η Νταίζυ) είναι ο ορισμός της μετριότητας, ένα μέτριο, κακομαθημένο και άβουλο ον που δεν μπορεί με τίποτα να συγκριθεί με τον «υπέροχο» Γκάτσμπυ.
Δεν ήμουν πραγματικά ερωτευμένος, αλλά αισθανόμουν ένα είδος τρυφερής περιέργειας
Ο Γκάτσμπυ όμως είναι ερωτευμένος με αυτή την χρυσή μετριότητα, εμμονικά ερωτευμένος θα λέγαμε και κάνει τα πάντα στη ζωή του ώστε να ικανοποιήσει αυτή την ψευδαίσθηση.
«Δεν ήμουν πραγματικά ερωτευμένος, αλλά αισθανόμουν ένα είδος τρυφερής περιέργειας», αναφέρεται στο βιβλίο, όμως η φαντασίωσή του γι’ αυτή υπερέβαινε τα πάντα και είχε ριχτεί σε αυτήν την ψευδαίσθηση με δημιουργικό πάθος, πλουτίζοντάς τη συνεχώς, στολίζοντάς τη με κάθε λαμπερό φτερό που έβρισκε στον δρόμο του.
Ας πάρουμε όμως τα πράγματα από την αρχή. Ο Γκάτσμπυ είναι μια προσωπικότητα που διχάζει, ένας άγνωστος που κάνει μεγάλα πάρτι, ένας φτωχός που κατάφερε να αποκτήσει αμύθητο πλούτο, όμως μέσα του αισθάνεται άδειος, γιατί δεν βρίσκεται με τον έρωτά του.
Ο Γκάτσμπυ και η Νταίζυ ερωτεύτηκαν στο παρελθόν, ωστόσο στη συνέχεια ο ήρωας του βιβλίου μας πήγε στον πόλεμο (Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο) και όταν γύρισε η Νταίζυ ήταν παντρεμένη με τον Τομ Μπιουκάναν, πρώην ποδοσφαιριστή.
Τα ατελείωτα πάρτι και η επίδειξη πλούτου
Ο Γκάτσμπυ κάνει θρυλικά πάρτι και μια ατελείωτη επίδειξη πλούτου ώστε να κερδίσει με αυτό τον τρόπο την Νταίζυ, η οποία δείχνει να γοητεύεται με χρήματα και τις ανέσεις.
Αν κάποιος, όμως παρατηρούσε με προσοχή τον οικοδεσπότη πίσω από τα κοστούμια, τα κοκτέιλ και τα δωμάτια-βιβλιοθήκες, θα διέκρινε την ανάγκη του να μην είναι μόνος ούτε λεπτό. Μια βασανιστική μελαγχολία ενός ανθρώπου που τα χρήματα δεν μπόρεσαν να του φέρουν το μόνο που για αυτόν είχε νόημα. Ο ίδιος γνωρίζει ότι οι «τζαμπατζήδες» που πίνουν και γλεντούν στο σπίτι του δεν ενδιαφέρονται γι’ αυτόν, κάτι που το βλέπουμε τόσο στο τέλος της ιστορίας, όσο και κατά τη διάρκειά της, αφού με κανέναν απ’ αυτούς δεν κάνει κάποια συζήτηση -οι περισσότεροι δεν γνωρίζουν καν ποιος είναι.
Το βιβλίο επί της ουσίας γράφεται από τον Νικ Κάραγουέι, ο οποίο είναι ένας απόφοιτος του Γέιλ και συγγενής της Νταίζυ και αποφασίζει να μετακομίσει στη Νέα Υόρκη (εκεί που μένει η Νταίζυ). Τότε τον προσελκύει ένας άνδρας, ο οποίος συντείνεται ως Τζέυ Γκάτσμπυ και γίνεται φίλος του.
Ο Γκάτσμπυ επί της ουσίας εκμεταλλεύεται τον Νικ για να γνωρίσει τη Νταίζυ, την οποία μέχρι τότε παρατηρεί από την προβλήτα του, καθώς το σπίτι της είναι στην απέναντι όχθη και ξεχωρίζει από το «πράσινο φως», τον φάρο που βρίσκεται δίπλα στο σπίτι της.
Οι άνθρωποι εξαφανίζονται, εμφανίζονται ξανά, κάνουν σχέδια να φτάσουν κάπου. Χάνονται μεταξύ τους και μετά ψάχνουν να βρουν ο ένας τον άλλον και τελικά βρίσκουν ο ένας τον άλλον να είναι λίγα μέτρα μακριά.
Ο Νικ μάλιστα οργανώνει ένα δείπνο στο σπίτι του, στο οποίο δίνουν το παρών και η Ντέζυ, αλλά και ο Γκάτσμπυ με τον Τομ να αντιλαμβάνεται ότι η σύζυγός του είναι ερωτευμένη με τον Τζέυ και παρόλο που και ο ίδιος έχει εξωσυζυγικό δεσμό (δώστε σημασία σε αυτή τη λεπτομέρεια) αποφασίζει να έρθει αντιμέτωπος με τον Γκάτσμπυ.
Ο Τομ παράλληλα αποκαλύπτει σε όλους ότι ο Γκάτσμπυ είναι εγκληματίας και η περιουσία του προήλθε από λαθρεμπόριο αλκοόλ και άλλες παράνομες δραστηριότητες. Η Νταίζυ συνειδητοποιεί ότι δεν μπορεί να αφήσει τον άντρα της κι εκείνος λέει περιφρονητικά στον Γκάτσμπυ να την πάει στο σπίτι του, γνωρίζοντας ότι η Νταίζη δεν θα τον αφήσει ποτέ.
Ενας έρωτας που οδηγεί σε θάνατο…
Ο μελαγχολικός ρομαντισμός του Φιτζέρλαντ αποτυπώνεται στις επόμενες σελίδες, καθώς ο Νικ, η Τζόρνταν (η φίλη της Νταίζυ) και ο Τομ περνούν από την «κοιλάδα των σταχτών» και μαθαίνουν ότι ένα αμάξι είχε χτυπήσει θανάσιμα τη Μυρτλ, την ερωμένη του Τομ.
Η Μυρτλ βλέποντας το αμάξι του Τομ βγήκε στο δρόμο να το σταματήσει ώστε να την πάρει μαζί του, καθώς νόμιζε ότι οδηγούσε ο ερωμένος της, ωστόσο ο Τζέυ Γκάτσμπυ δεν γνώριζε και την χτύπησε σκοτώνοντάς την. Ωστόσο η πραγματικότητα είναι λίγο διαφορετική.
Αν και -λογικά- οι υποψίες πέφτουν πάνω στον Γκάτσμπυ η Νταίζυ είναι αυτή που οδηγούσε το αυτοκίνητο με τον Νικ να προτρέπει να διαφύγει να αποφύγει τη σύλληψη, ο ίδιος όμως παίρνει την ευθύνη.
Ας μάθουμε να δείχνουμε τη φιλία μας στους ανθρώπους όταν είναι ζωντανοί και όχι όταν πεθαίνουν
Το τέλος για τον Γκάτσμπυ δεν είναι αυτό που φανταζόταν. Ο Γουίλσον, ο σύζυγος της Μυρτλ, υποθέτει ότι η σύζυγός του τον απατούσε με τον Γκάτσμπυ. Παίρνει την καραμπίνα του και τον σκοτώνει στην πισίνα του αρχοντικού του, με τον ίδιο στην πορεία να αυτοκτονεί.
Το «The Great Gatsby» στον κινηματογράφο
Το «The Great Gatsby» μεταφέρθηκε και στην μεγάλη οθόνη, με την πρώτη απόπειρα να γίνεται το 1926 (!) και την πιο γνωστή να είναι (μέχρι πρόσφατα) του 1974, σε σενάριο του Φράνσις Κόπολα, με πρωταγωνιστές τους Ρόμπερτ Ρέντφορντ και Μία Φάροου. Εκείνο το κινηματογραφικό εγχείρημα χαρακτηριζόταν από την σχετικά άτολμη σκηνοθεσία του Τζακ Κλέιτον, ο οποίος προσπαθώντας να μείνει πιστός στο γράμμα του βιβλίου, έχανε τελικά το πνεύμα του.
Αντιθέτως η ταινία του Μπαζ Λούρμαν που βγήκε το 2013 στις αίθουσες, είναι μια πολύ τολμηρή διασκευή. Το σενάριο παίρνει μεγάλες αποστάσεις από το βιβλίο, αποφεύγοντας να ακολουθήσει ακόμη και τη δομή του. Όμως η σκηνοθεσία, το μοντάζ, ο τρόπος κινηματογράφησης και οι ερμηνείες, προσπαθούν και εν μέρει πετυχαίνουν, να αναδείξουν το λεπτό ύφος του Φιτζέραλντ και να αποτυπώσουν το πνεύμα της «τρελής» εκείνης εποχής.
Προσωπικά ερωτεύτηκα το «The Great Gatsby» μέσα από την ταινία του Λούρμαν, κάτι που αποδεικνύει το πόσο σημαντικός είναι ο κινηματογράφος.
Υ.Γ. Απέφυγα την μετάφραση του τίτλου του βιβλίου, γιατί δεν είμαι σίγουρος εάν ο Γκάτσμπυ είναι «Μεγάλος» ή «Υπέροχος», καθώς οι Έλληνες έχουμε χρησιμοποιήσει και τα δύο επίθετα, δεν είμαι σίγουρος εάν είναι γενικά κάτι από τα δύο. Εγώ θα τον έλεγα υπέροχο, άλλωστε τον θαυμάζω για τ’ ότι κάνει τα πάντα για να κερδίσει τον έρωτά του -ακόμη και αν αυτός δεν είναι πραγματικός.
Υ.Γ.2. Το soundrack της ταινίας του Λούρμαν είναι το «Young and Beautiful» της Lana del Rey, δεν νομίζω ότι θα μπορούσε να βρεθεί κάποιο πιο ταιριαστό.
