Πώς ο πόλεμος στην Ουκρανία, οι κυρώσεις σε βάρος της Ρωσίας και οι εξασθενημένες οικονομίες από την παρατεταμένη πανδημία οδηγούν τον πλανήτη ένα βήμα από την πιο σοβαρή επισιτιστική κρίση των τελευταίων δεκαετιών. Πλανάται πάνω από την ανθρωπότητα ένας μεγάλος λιμός.
Οι προειδοποιήσεις ηγετών, διεθνών οργανισμών και μελών κυβερνήσεων από την πρώτη μέρα που ξεκίνησε ο πόλεμος στην Ουκρανία είναι συνεχείς. Ο τρόπος με τον οποίο εξελίσσονται οι συνθήκες γεωπολιτικά και οικονομικά δημιουργούν έντονες ανησυχίες για την επόμενη ημέρα, ιδιαίτερα σε φτωχές και αναπτυσσόμενες χώρες του πλανήτη.
Σε δεινή θέση η Ουκρανία, το «καλάθι του ψωμιού» του κόσμου
Η Ουκρανία, το λεγόμενο «καλάθι του ψωμιού» του κόσμου, ο σιτοβολώνας της Ευρώπης, τροφοδότησε με τα πολύτιμα σιτηρά της περίπου 400 εκατομμύρια ανθρώπους το 2021, με το μεγαλύτερο μέρος των εξαγωγών της να περνά από τα λιμάνια της Μαριούπολης και της Οδησσού στη Μαύρη Θάλασσα. Η πόλη λιμάνι έχει πλέον πέσει στα χέρια των Ρώσων, ενώ όλο αυτό το διάστημα, σχεδόν 3 μήνες, μοιάζει με «φάντασμα» από τους βομβαρδισμούς.
Η Ουκρανία μπορεί πλέον να εξάγει μόνο μέσω πολύ πιο αργών και «βασανιστικών» χερσαίων οδών, εξαιτίας των ρωσικών επιθέσεων στα λιμάνια. «Ενενήντα εκατομμύρια τόνοι γεωργικών προϊόντων, τα οποία η Ουκρανία σχεδίαζε να εξάγει σε χώρες της Ασίας, της Αφρικής και της Ευρώπης, έχουν μπλοκαριστεί»,. δήλωσε πρόσφατα ο Ουκρανός πρωθυπουργός Ντενίς Σμιχάλ στους δημοσιογράφους στην Οδησσό.
Στην Ελλάδα για παράδειγμα, μόνο η τιμή για 1 κιλό ψωμί τύπου «χωριάτικο» έχει ήδη υπερβεί τα 2,60 ευρώ σε πολλές περιοχές της Ελλάδας, ενώ η τιμή για το ψωμί με προζύμι έχει αγγίξει τα 3,50 ευρώ το κιλό.
Σε συνδυασμό με την άνοδο στην τιμή της βενζίνης και της ενέργειας, οι Έλληνες, σύμφωνα με έρευνα του ΕΒΕΘ λαμβάνουν τους τελευταίους μήνες μια σειρά από μέτρα, όπως περιορισμό δαπανών ένδυσης – υπόδησης (66%), περιορισμό άλλων δαπανών όπως η ψυχαγωγία και τα ταξίδια (63%), περιορισμό των αγορών βασικών καταναλωτικών αγαθών όπως π.χ. τα τρόφιμα (45%), περιορισμό της χρήσης Ι.Χ. οχημάτων (38%), αναβολή σημαντικών αγορών όπως κατοικία ή αυτοκίνητο (29%), μείωση αποθεματικών/καταθέσεων (22%), ενώ το 10% αναγκάστηκε να καταφύγει σε δανεισμό.
Επίδειξη ισχύος από τη Ρωσία
Η Ρωσία, την ίδια ώρα, προβλέπεται να συλλέξει 130 εκατομμύρια τόνους σιτηρών φέτος, συμπεριλαμβανομένων 87 εκατομμυρίων τόνων σιταριού – ξεπερνώντας κατά πάσα πιθανότητα το ρεκόρ του 2017 των 135,5 εκατομμυρίων τόνων. Ποσότητες που η Μόσχα θα περιφέρει επιδεικτικά, αλλά δεν θα εξάγει, για ευνόητους λόγους.
Άλλωστε, οι περισσότερες χώρες της Δύσης έχουν σταματήσει να συναλλάσσονται με τη Ρωσία ή δεν μπορούν λόγω οικονομικών κυρώσεων. Ο Ρώσος πρόεδρος Βλαντιμίρ Πούτιν έχει δηλώσει εξάλλου από πολύ νωρίς ότι οι χώρες της Δύσης έβαλαν αυτογκόλ επιβάλλοντας κυρώσεις κατά της Ρωσίας για το ζήτημα της Ουκρανίας, οι οποίες έχουν οδηγήσει «στην επιδείνωση της οικονομίας στην Δύση».
Ηλιέλαιο τέλος…
Η Ουκρανία προμηθεύει επίσης περίπου το μισό ηλιέλαιο στον κόσμο και η Ρωσία περίπου το 20%. Η τιμή του ηλιέλαιου έχει τουλάχιστον διπλασιαστεί στο μεγαλύτερο μέρος της Ασίας φέτος και έχει αυξηθεί κατά 1.000% σε μέρη της Ευρώπης. Μια αύξηση που είναι μόνο η κορυφή του παγόβουνου, αν σε αυτή προστεθεί η «ϕωτιά» στις τιμές ενέργειας, οι ελλείψεις σε μια σειρά από πρώτες ύλες και οι δυσκολίες που προβάλλονται έτσι στην πρωτογενή παραγωγή.
Τα μαγειρικά έλαια διατίθενται ήδη με δελτίο σε μια σειρά από ευρωπαϊκά σούπερ μάρκετ και εμφανίζουν ελλείψεις και αλλού, ιδίως στη Νότια Ασία. Υπάρχουν αλυσιδωτές επιπτώσεις σχεδόν σε όλες τις χώρες στην Ασία, καθώς οι ελλείψεις προκαλούν περαιτέρω ελλείψεις, οδηγώντας σε τιμές ρεκόρ για τα τρόφιμα.
Ήδη από τα τέλη Μαρτίου, η Κομισιόν διαβεβαίωνε πως η διαθεσιμότητα τροφίμων δεν διακυβεύεται επί του παρόντος στην Ευρώπη, καθώς η ήπειρος είναι σε μεγάλο βαθμό αυτάρκης. Ωστόσο, ο αγροτικός τομέας είναι καθαρός εισαγωγέας συγκεκριμένων προϊόντων, για παράδειγμα πρωτεΐνη ζωοτροφών. Αυτό το γεγονός, σε συνδυασμό με το υψηλό κόστος εισροών, όπως τα λιπάσματα και η ορυκτή ενέργεια, δημιουργεί δυσκολίες στην παραγωγή για τους αγρότες και κινδυνεύει να αυξήσει τις τιμές των τροφίμων.
Το ηλιέλαιο έφερε… ελλείψεις σε φοινικέλαιο
Όπως επισημαίνει το Asia Nikkei, η Ινδονησία, η οποία προμήθευσε το 55% του παγκόσμιου φοινικέλαιου σε 134 χώρες το 2020, επέβαλε στις 28 Απριλίου επ’ αόριστον απαγόρευση των εξαγωγών φοινικέλαιου, αφού η εγχώρια τιμή σχεδόν διπλασιάστηκε στις 25.000 ρουπίες (1,75 δολάρια) ανά λίτρο, προκαλώντας διαμαρτυρίες φοιτητών.
Αξίζει να τονίσουμε εδώ πως το φοινικέλαιο είναι βασική πρώτη ύλη για το σύνολο σχεδόν τον έτοιμων γλυκισμάτων, όπως τα μπισκότα, τόσο για την ιδιαίτερη σύστασή του, όσο και για την ασύγκριτα χαμηλότερη τιμή του (τουλάχιστον ως σήμερα) σε σύγκριση με το παραδοσιακό ζωικό βούτυρο.
Αυξήσεις πάνω από 34% στα τρόφιμα
Ο πόλεμος στην Ουκρανία επιδεινώνει τον σοβαρό πληθωρισμό των τροφίμων. Τα Ηνωμένα Έθνη εκτιμούν ότι οι παγκόσμιες τιμές των τροφίμων έχουν αυξηθεί πάνω από 34% τον τελευταίο χρόνο, σε μεγάλο βαθμό λόγω της πανδημίας COVID-19, η οποία διανύει πλέον τον τρίτο χρόνο της. Οι ανθρωπιστικές οργανώσεις βρίσκονται σε απόγνωση.
Η Γιούλια Σβιριντένκο, πρώτη αναπληρώτρια πρωθυπουργός της Ουκρανίας, δήλωσε στο BBC ότι απαιτείται κάποιου είδους «διάδρομος» προκειμένου να εξαχθούν τα ουκρανικά γεωργικά προϊόντα. Η αδυναμία της Ουκρανίας να εξάγει τα σιτηρά της έχει οδηγήσει σε εκτίναξη των παγκόσμιων τιμών των τροφίμων.
Έχει επίσης αυξήσει την προοπτική λιμών στις χώρες που εξαρτώνται από τις εξαγωγές της.
Η κυρία Σβιριντένκο, η οποία είναι επίσης υπουργός Οικονομίας της Ουκρανίας, κάλεσε τη διεθνή κοινότητα να συμβάλει στην άρση του αποκλεισμού των θαλάσσιων λιμένων της χώρας. Είπε ότι αυτό θα μπορούσε να είναι μια «λύση» που θα επέτρεπε στην Ουκρανία να εξάγει τα σιτηρά που σήμερα έχουν κολλήσει στα σιλό της και δεν μπορούν να μεταφερθούν.
«Χρειαζόμαστε τη βοήθεια των διεθνών εταίρων μας, για να διασφαλίσουμε τις εξαγωγές μας μέσω των θαλάσσιων λιμανιών… για να βρούμε έναν τρόπο να κατασκευάσουμε έναν διάδρομο, ή μια άλλη λύση, πώς να δώσουμε μια ευκαιρία στα ουκρανικά πλοία [να εξάγουν μέσω της Μαύρης Θάλασσας]», δήλωσε.
Μαύρες προβλέψεις από το ΔΝΤ
Υπό αυτό το πρίσμα, το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο μπορεί να χρειαστεί να μειώσει περαιτέρω τις προβλέψεις για την οικονομική ανάπτυξη φέτος, αλλά δεν αναμένει παγκόσμια ύφεση, σημείωσε από την πλευρά της η γενική διευθύντρια του Ταμείου, Κρισταλίνα Γκεοργκίεβα.
«Πρώτον: σύσφιξη των χρηματοπιστωτικών συνθηκών, δεύτερον: ανατίμηση του δολαρίου, τρίτον: επιβράδυνση στην Κίνα. Όλα αυτά σημαίνουν πως περαιτέρω υποβαθμίσεις να μην αποκλείονται» δήλωσε η Γκεοργκίεβα σε συνέντευξή της στο Bloomberg στο πλαίσιο της ετήσιας συνάντησης του Παγκόσμιου Οικονομικού Φόρουμ στο Νταβός της Ελβετίας.
«Εάν δεν λυθεί κανένα από τα προβλήματα, τότε φοβάμαι ότι θα βιώσουμε μια παγκόσμια ύφεση – με τεράστιες επιπτώσεις όχι μόνο στο κλίμα, αλλά και στην παγκόσμια σταθερότητα», επισήμανε από την πλευρά του, ο υπουργός Οικονομίας της Γερμανίας από το Νταβός Ρόμπερτ Χάμπεκ, και αναφέρθηκε ειδικά στην επισιτιστική κρίση που απειλεί ήδη κάποιες χώρες. «Αν ένα τμήμα του πληθυσμού απειλείται με πείνα, αυτό οφείλεται στο βάναυσο ρωσικό καθεστώς, το οποίο προκαλεί αυτές τις συνέπειες», πρόσθεσε.
