Ο Μανώλης Σασάκαρος και Κωνσταντίνος Χαϊτούδης (77 και 80 ετών αντίστοιχα σήμερα) αφηγούνται τι γινόταν τα «καλά» χρόνια του καφενείου το «Εμπορικό» στον Λαγκαδά και πώς έμεινε το στέκι των κτηνοτρόφων μέχρι και σήμερα.
Η Τρίτη ήταν η ημέρα συνάντησης των κτηνοτρόφων στο καφενείο, στην οδό Συνταγματάρχου Ματαπά με Χρυσοστόμου Σμύρνης γωνία, στο κέντρο του Λαγκαδά.
Το 1965, τότε που η κτηνοτροφία βρισκόταν σε άνθηση και ο δρόμος μπροστά από το καφενείο «φράκαρε» από τα ζώα που έφερναν μαζί τους οι κτηνοτρόφοι της ευρύτερης περιοχής της Κεντρικής Μακεδονίας, τα οποία «έκαναν “πασαρέλα” μπροστά από τους εμπόρους ενόψει του Πάσχα», όπως λένε οι δύο φίλοι, «ξεδιπλώνοντας» στο Αθηναϊκό/Μακεδονικό Πρακτορείο Ειδήσεων μνήμες μιας εποχής, οι …συνήθειες της οποίας παραμένουν αναλλοίωτες στον χρόνο.
Πενήντα επτά χρόνια μετά, ο κλάδος της κτηνοτροφίας μπορεί να μην διανύει την καλύτερη περίοδό του, λόγω και των συνθηκών παγκοσμίως, αλλά το καφενείο «Εμπορικό» παραμένει τόπος συνάντησης των κτηνοτρόφων, παραδοσιακά κάθε Τρίτη.
Μάλιστα, προκειμένου να διασφαλίσει πως όλα θα κυλήσουν ομαλά εν τη απουσία του για το καθιερωμένο «ραντεβού», ο κάθε κτηνοτρόφος «επιστρατεύει» κάθε διαθέσιμο μέλος της οικογένειας ώστε να μην μείνουν πίσω οι εργασίες της μονάδας. Άλλωστε, όπως λένε χαριτολογώντας οι κ.κ. Σασάκαρος και Χαϊτούδης, τα ζώα είναι σαν τα μωρά κι έχουν κι αυτά ανάγκες.
Το ωράριο επισκεπτών και το μενού του καφενείου
Οι κτηνοτρόφοι αρχίζουν να καταφτάνουν στο «Εμπορικό» από τις 11 το πρωί και η ροή συνεχίζεται ώς νωρίς το απόγευμα. Τα φλιτζάνια με τους καφέδες αντικαθίστανται από ποτήρια με τσίπουρο και λαχταριστούς μεζέδες καθώς περνάει η ώρα και όλα μοιάζουν να κυλούν ήρεμα, σχεδόν νωχελικά θα έλεγε κανείς.
Μέχρι που καταφτάνει η περίοδος λίγο πριν από το Πάσχα, όταν η ατμόσφαιρα μέσα στο «Εμπορικό» πολλές φορές μυρίζει …μπαρούτι. Τι κι αν όλη τη χρονιά, κτηνοτρόφοι κι έμποροι κάθονται γύρω από το ίδιο τραπέζι και τσουγκρίζουν τα ποτήρια τους στην υγειά τους. Όταν έρχεται η ώρα της εμπορικής συναλλαγής, τα ποτήρια κατεβαίνουν και τα επιφωνήματα χαράς δίνουν τη θέση τους σε φωνές κι αψιμαχίες για την τιμή του οβελία.
«Τα παζάρια είναι σκληρά», παραδέχονται οι δύο συνταξιούχοι πια κτηνοτρόφοι, επισημαίνοντας, ωστόσο, ότι «η καρδιά της κτηνοτροφίας της Κεντρικής Μακεδονίας “χτυπά” στο καφενείο Εμπορικό στον Λαγκαδά» αν και η παρουσία κτηνοτρόφων και εμπόρων είναι σαφώς μειωμένη σε σύγκριση με 30 χρόνια πριν, όταν «επικρατούσε το αδιαχώρητο τόσο μέσα στο καφενείο, όσο και στον δρόμο μπροστά από αυτό, αφού συγκεντρώνονταν περισσότεροι από 500 κτηνοτρόφοι από όλη την Κεντρική Μακεδονία».
«Τότε», θυμάται ο 77χρονος, «ήμουν μικρό παιδί, αλλά ακόμη και σήμερα αντηχούν στα αυτιά μου οι φωνές, οι διαφωνίες και τα πειράγματα».
Εκείνη την εποχή, η κτηνοτροφία «είχε καλή αξία, πουλούσαμε και το γάλα σε καλή τιμή και τα αρνιά σε καλή τιμή, οι ζωοτροφές ήταν οικονομικές και έτσι μας έμεναν χρήματα», σημειώνει και αποκαλύπτει πως ο ίδιος, μέσα σε δύο χρόνια, είχε καταφέρει να σηκώσει δύο διώροφο σπίτια. «Σε εννέα μήνες έκανα το αρμεκτήριο 37.000 ευρώ και το 2002 πήρα και τρακτέρ αξίας 63.000 ευρώ. Όμως από εκεί και πέρα οι δουλειές δεν πάνε καλά. Μας πήρε η κάτω βόλτα. Όχι μόνο δεν μας μένουν χρήματα για να κάνουμε σπίτια, αλλά πλέον δεν θα φτάνουν ούτε για να επιβιώσουμε», υποστηρίζει.
Ακόμη και τη δεκαετία του 1990 «παρών» έδιναν στο καφενείο τις Τρίτες μέχρι και 200 κτηνοτρόφοι, αλλά από το 2007 και μετά, άρχισε η κάτω βόλτα, όπως χαρακτηριστικά τονίζει.
«Σήμερα ο αριθμός των κτηνοτρόφων είναι μειωμένος σημαντικά», διαπιστώνει με πικρία, αν και όπως λέει «ακόμη και αυτοί οι λίγοι, συνταξιούχοι και ενεργοί στον κλάδο, που είμαστε οι ίδιοι σχεδόν κάθε εβδομάδα στο καφενείο, συζητάμε τα προβλήματα, τόσο μεταξύ μας όσο και με τα φιλαράκια μας τους εμπόρους, ανατρέχουμε στο παρελθόν και στις ένδοξες ημέρες της κτηνοτροφίας και αναρωτιόμαστε, φωναχτά όλοι, για το τι μέλλει γενέσθαι εφεξής».
Η έλλειψη οργάνωσης στον κλάδο και η «Βουλή» τις Τρίτες που δίνει το δικό της στίγμα
Μπορεί οι περισσότεροι να μην προλαβαίνουν να πάνε στην εκκλησία ούτε καν τη βραδιά της Ανάστασης και πολλοί να μην καταφέρνουν να κάνουν ούτε ένα μπάνιο στη θάλασσα το καλοκαίρι, αλλά τις Τρίτες η πλειονότητα των κτηνοτρόφων είναι παρούσα στο «Εμπορικό», όπου δίνουν και παίρνουν οι συζητήσεις για τα προβλήματα του κλάδου.
Συνταξιούχος μεν, αλλά ακόμη και σήμερα πηγαίνει στα 2000 πρόβατά του στη μονάδα που διατηρεί στην Ανάληψη του Λαγκαδά, ο 80χρονος Κωνσταντίνος Χαϊτούδης θεωρεί πως δυστυχώς ο κλάδος είναι …ξέφραγο αμπέλι, χωρίς οργάνωση και ουσιαστική στήριξη, με αποτέλεσμα ο ίδιος να φοβάται πως σε μια πενταετία «δεν θα υπάρχουμε πια». Ωστόσο, κάνοντας αυτοκριτική, εκτιμά δε πως αν υπήρχε ενότητα στους κόλπους των κτηνοτρόφων και ένα ισχυρό θεσμικό όργανο εκπροσώπησης, «δεν θα απειλούμασταν με εξαφάνιση».
Τουλάχιστον, όπως προσθέτει, «εμείς είχαμε την τύχη να ζήσουμε και να δούμε με τα μάτια μας τα δεκάδες ζώντα ζώα που είχαν οι γονείς μας δεμένα στον δρόμο έξω από το καφενείο και τα οποία τα παζάρευαν ενόψει του Πάσχα για το εορταστικό τραπέζι». Σήμερα, «πάλι μαζευόμαστε, τηρώντας την παράδοση, αλλά κυρίως γκρινιάζουμε για τα χάλια του κλάδου», λέει με στενοχώρια.
Η ιδιοκτησία στο «Εμπορικό» αλλάζει, αλλά η παράδοση καλά κρατεί
«Διατηρούμε την ιδιοκτησία του καφενείου “Εμπορικό” για περισσότερα από πέντε χρόνια και κάθε Τρίτη πραγματικά γίνεται χαμός με τους κτηνοτρόφους που μαζεύονται άλλοτε από τις τριγύρω περιοχές του Λαγκαδά και άλλοτε και από την υπόλοιπη Κεντρική Μακεδονία», επιβεβαιώνει, μιλώντας στο ΑΠΕ-ΜΠΕ, η Ελισάβετ που με το δίσκο ανά χείρας φροντίζει να περιποιείται τους πελάτες στο μαγαζί, που «ως επί το πλείστον δεν είναι απαιτητικοί στις προτιμήσεις τους, αλλά πάντα χουβαρντάδες».
Από τις αρχές του Απριλίου φέτος στο καφενείο συρρέουν ακόμη και αυτοί που παίρνουν αρκετές …απουσίες τις περισσότερες Τρίτες του χρόνου, σημειώνει η ίδια και συμπληρώνει, μεταφέροντας τις συζητήσεις τους πως:«αυτή την περίοδο κοιτάζονται πιο καχύποπτα οι έμποροι με τους κτηνοτρόφους, δίνουν τιμές, αναλύουν την επικαιρότητα και τη διεθνή κατάσταση, κλείνουν συμφωνίες που αν αλλάξουν γίνεται χαμός και εκατέρωθεν εκτοξεύονται “απειλές”, του στυλ δεν θα έχεις αρνιά να πουλήσεις ή θα μείνεις με τα αρνιά αμανάτι».
Βέβαια, όπως σπεύδει να σημειώσει, «φωνάζουν, μαλώνουν, εκνευρίζονται έντονα ορισμένοι, αλλά στο τέλος έμποροι και κτηνοτρόφοι καταλήγουν σε μια τιμή και φεύγουν αγαπημένοι και μονιασμένοι».
Η ιστορία του καφενείου «Εμπορικό», μπορεί να κρατά και πάνω από έναν αιώνα, εκτιμά ο πρόεδρος του Συλλόγου Αιγοπροβατοτρόφων Λαγκαδά, 60χρονος Δημήτρης Στραζέμης, κάτοικος Ζαγκλιβερίου.
Πρόκειται για ένα αντάμωμα των κτηνοτρόφων από όλη την Κεντρική Μακεδονία αλλά και από την ανατολική Θεσσαλονίκη και όπως παραδέχεται ο κ. Στραζέμης, «αν μη τι άλλο μας εκτονώνει από την καθημερινότητα και τις σκοτούρες μας».
«Κάθε Τρίτη μαζευόμαστε άλλοτε πολλοί, άλλοτε λιγότεροι, αλλά πάντα ορεξάτοι και έτοιμοι για έναν καλό “καυγά” ή μια ανάλυση εκ βαθέων στα της επικαιρότητας», λέει ίδιος και σημειώνει ότι από σήμερα μέχρι και λίγο πριν την Ανάσταση, «το καφενείο είναι η “Βουλή” του κλάδου, όπου έμποροι και κτηνοτρόφοι διαπραγματεύονται με επιχειρήματα και τιμολόγια και κάνουν τις αγοραπωλησίες».
