Η φρίκη του πολέμου και το έρεβος στο οποίο μπορεί να φτάσει το ανθρώπινο είδος, δοκιμάστηκαν χωρίς αμφιβολία για πρώτη φορά στον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο. Εκεί, όπου έλαβε χώρα και η πρώτη επίθεση με χημικά όπλα στην ιστορία.
Ένα τρομακτικό κεφάλαιο του σύγχρονου πολέμου ξεκίνησε ουσιαστικά σαν σήμερα, στις 22 Απριλίου 1915, όταν τα γερμανικά στρατεύματα απελευθέρωσαν 160 τόνους αερίου χλωρίνης στη δεύτερη μάχη της Ιπρ. Ο άνεμος μετέφερε το τεράστιο πρασινοκίτρινο σύννεφο προς τους ανυποψίαστους συμμάχους στρατιώτες, οι οποίοι αναγκάστηκαν να διαφύγουν βήχοντας, πνιγμένοι και πεθαίνοντας.
Οι αντιμαχόμενες δυνάμεις προσπαθούσαν να ανακαλύψουν νέα χημικά όπλα μήνες νωρίτερα. Στις 27 Οκτωβρίου 1914, οι Γερμανοί έριξαν 3.000 τέτοιες οβίδες σε Βρετανούς στρατιώτες κοντά στο Νεβ-Σαπέλ, των οποίων όμως η υγεία δεν επηρεάστηκε από το αέριο.
Οι Γερμανοί συνέχισαν να πειραματίζονται με τα αέρια και στις 31 Ιανουαρίου 1915 έριξαν στους Ρώσους περίπου 18.000 οβίδες οι οποίες περιείχαν xylyl bromide, αλλά, λόγω των χαμηλών θερμοκρασιών, το υλικό δεν εξαχνώθηκε και έτσι η επίθεση των Γερμανών αποκρούστηκε.
Η μάχη της Υπρ και τα πρώτα χημικά όπλα
Η πρώτη επιτυχημένη επίθεση με αέριο σε κυλίνδρους έλαβε χώρα στις 22 Απριλίου 1915, όταν οι Γερμανοί απελευθέρωσαν 168 τόνους χλωρίου κοντά στην Υπρ. Το αερίου κινήθηκε με τον άνεμο προς τις θέσεις των συμμάχων και προκάλεσε ένα ρήγμα στις θέσεις των Γάλλων μήκους 15 χιλιομέτρων περίπου, σε μια νέα μορφή αυτού που σήμερα αποκαλούμε βιολογικό πόλεμο.
Στη Μάχη του Υπρ του Βελγίου, κατά τη διάρκεια του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου, βρήκαν το θάνατο 5.000 Γάλλοι στρατιώτες.
Η επίθεση ανάγκασε δύο αποικιακές γαλλικές μεραρχίες βόρεια της Υπρ, να εγκαταλείψουν τις θέσεις τους, δημιουργώντας ένα κενό 5 μιλίων στη συμμαχική γραμμή που υπερασπιζόταν την πόλη.
Αυτή ήταν η πρώτη αποτελεσματική χρήση δηλητηριωδών αερίων στο Δυτικό Μέτωπο και το ντεμπούτο του νεότερου όπλου της Γερμανίας στο χημικό της οπλοστάσιο, του αερίου χλωρίου, το οποίο ερεθίζει τον πνευμονικό ιστό προκαλώντας πνιγμό που μπορεί να προκαλέσει θάνατο.
Δεν υπήρχε τεχνολογία για την προστασία των στρατιωτών από αυτό το νέο όπλο- δεν υπήρχε λειτουργική μάσκα αερίου, οπότε οι συμμαχικοί στρατιώτες αυτοσχεδίασαν με μάσκες από λινό ύφασμα εμποτισμένες με νερό και «αναπνευστήρες» από χνούδι και ταινία.
αυτό που κάναμε ήταν να βρέχουμε ένα κομμάτι ύφασμα και να το φοράμε στο στόμα μας όσο διαρκούσε η επίθεση με αέριο
Ο Βρετανός στρατιώτης Τζορτζ Γουάτι περιέγραψε πως γλίτωσε γιατί βρέθηκε στο πίσω άκρο του επίκεντρου της επίθεσης. «Λοιπόν, δεν ήμασταν στο επίκεντρο, αλλά ήμασταν στην ουρά του, ώστε να μπορούμε να το μυρίσουμε. Έτσι, αυτό που κάναμε ήταν να βρέχουμε ένα κομμάτι ύφασμα και να το φοράμε στο στόμα μας όσο διαρκούσε η επίθεση με αέριο» έλεγε σύμφωνα με μαρτυρία που καταγράφει αρχείο των βρετανικών πολεμικών μουσείων.
«Έτσι γινόταν. Δεν νομίζω ότι υπάρχει κάτι χειρότερο από το αέριο. Αλλά ποτέ δεν μου πέρασε από το μυαλό να σκοτωθώ ή κάτι τέτοιο. Απλά έκανες τη δουλειά σου και αυτό ήταν όλο» συνέχιζε ο Γουάιτ.
Προσπαθούσαν να πιούν λίγο νερό στην άκρη του δρόμου. Και σχεδόν εμφανώς τα σώματά τους εκρήγνυντο – τα σώματά τους έπαιρναν χρώμα, αλλά έσκαγαν
«Αυτοί οι Γάλλοι Αλγερινοί, είδα μερικούς από αυτούς. Προσπαθούσαν να πιούν λίγο νερό στην άκρη του δρόμου. Και σχεδόν εμφανώς τα σώματά τους εκρήγνυντο – τα σώματά τους έπαιρναν χρώμα, αλλά έσκαγαν. Μπορούσες να βάλεις το δάχτυλό σου και να κάνεις μια μικρή τρύπα, σχεδόν, μέσα τους» περιγράφει για το φρικιαστικό μαρτύριο των στρατιωτών που δέχτηκαν τα αέρια, ένας άλλος Βρετανός.
Εμβρόντητοι από το συντριπτικό αποτέλεσμα της επίθεσης, οι Γερμανοί προχώρησαν διστακτικά, χάνοντας την ευκαιρία να εκμεταλλευτούν την επιτυχία τους.
Αγώνας δρόμου για την τεχνολογία των χημικών όπλων
Μετά από αυτή την αρχική χρήση δηλητηριωδών αερίων, η τεχνολογία και οι επιχειρησιακές τακτικές του πολέμου με αέρια αναπτύχθηκαν γρήγορα και εφαρμόστηκαν από τους Γερμανούς και τους Συμμάχους καθ’ όλη τη διάρκεια του Α’ Παγκοσμίου πολέμου, συμπεριλαμβανομένων διαφόρων αερίων και υγρών, πρακτικών αντιασφυξιογόνων μασκών και εξοπλισμού συναγερμού αερίων.
Τα μαχόμενα έθνη δημιούργησαν μονάδες χημικού πολέμου και σχολεία για την εκπαίδευσή τους στις τακτικές του επιθετικού και αμυντικού πολέμου με αέρια.
Η κορωνίδα της προστασίας έναντι των αερίων στον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο ήταν η μάσκα με μικρό αναπνευστήρα που χρησιμοποιήθηκε για πρώτη φορά από τους Άγγλους τον Απρίλιο του 1916. Ήταν μια μάσκα με λάστιχο και γυαλιά στα μάτια και ένα φίλτρο το οποίο βρισκόταν στο λαιμό. Αυτή η μάσκα έχει πολλά κοινά με τις μάσκες που χρησιμοποιούνται σήμερα.
Η διεθνής κοινότητα απαγόρευσε τη χρήση χημικών και βιολογικών όπλων μετά τον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο και ενίσχυσε την απαγόρευση το 1972 και το 1993 απαγορεύοντας την ανάπτυξη, την αποθήκευση και τη μεταφορά τους.
Φυσικά, έχουν καταγραφεί πολλές τέτοιες επιθέσεις στο παρελθόν, ενώ μια καταγγελία για επίθεση με τέτοιο αέριο από τις δυνάμεις του Άσαντ έφερε την ολοκληρωτική σύρραξη και στη Συρία πριν από μερικά χρόνια. Η πρόοδος της επιστήμης και της τεχνολογίας δημιουργεί ανησυχίες ότι οι περιορισμοί στη χρήση τους μπορεί να αγνοηθούν ή να διαβρωθούν.
