Του Σπύρου Σερμπέτη Παππά
Η Ουκρανία «θυσιάζεται» στο βωμό της διατήρησης ισορροπιών στο διεθνές σύστημα. Πιόνι στη σκακιέρα των δύο υπερδυνάμεων, 45.000.000 ψυχές σε ένα πολύ πλούσιο σε πόρους κράτος στην καρδιά της ευρασιατικής στέπας βλέπουν μέσα σε 24 ώρες η ζωή τους να αλλάζει ριζικά.
Όροι όπως «διεθνές δίκαιο», «το απαραβίαστο των συνόρων» και η υποχρέωση των κρατών να απέχουν από τη χρήση ή την απειλή χρήσης βίας στις διεθνείς σχέσεις χάνουν τη σημασία τους, μένουν γράμμα κενό, σωστό κουρελόχαρτο τσαλαπατημένο από τη στρατιωτική μπότα, την ερπύστρια και τα μοντέρνα οπλικά συστήματα.
Η ιστορία επαναλαμβάνεται
Είναι όμως η πρώτη φορά που συμβαίνουν αυτά; Η απάντηση είναι σαφώς αρνητική, με τους κυρίαρχους παίκτες στο διεθνές σύστημα να έχουν επιδείξει μια ευρεία γκάμα αντιδράσεων κατά το παρελθόν σε παρόμοιες περιπτώσεις ανατροπής των ισορροπιών και λήψης επιθετικής πρωτοβουλίας από κάποια πλευρά.
Γιατί η Τσεχοσλοβακία παραχωρήθηκε στο Χίτλερ, ενώ για την Πολωνία ξεκίνησε ο Β’ Παγκόσμιος Πόλεμος; Γιατί για τα Κατεχόμενα της βόρειας Κύπρου, οι δείκτες του ρολογιού έχουν παγώσει, ενώ η Άγκυρα αντίστοιχα ποτέ δε βρέθηκε «στον πάγο» και στη διπλωματική απομόνωση;
Η «Τραγωδία της Πολιτικής των Μεγάλων Δυνάμεων», όπως ονόμαζε το κλασικό έργο του ο θεωρητικός του ρεαλισμού στις Διεθνείς Σχέσεις, John J. Mearsheimer, συνεπάγεται και πραγματικές τραγωδίες ανθρώπινου πόνου, με τον κόσμο να βιώνει επαναλαμβανόμενα συθέμελους κλωνισμούς.
Ουκρανία όπως Τσεχοσλοβακία…
Ας γυρίσει ο χρόνος πίσω μέχρι και το 1938, 84 ακριβώς χρόνια πριν από τις μέρες μας. Ο καγκελάριος Χίτλερ, ο «Φύρερ» που διατυμπανίζει πως η Συνθήκη των Βερσαλλιών, με την οποία τερματίστηκε ο Α’ Παγκόσμιος Πόλεμος, δεν μπορεί να συνεχίσει να εφαρμόζεται, έχει ξεκινήσει προ πολλού μια συστηματική προσπάθεια πλήρους αποδόμησης των όσων είχαν συμφωνηθεί μετά από την τότε πρωτοφανή αιματοχυσία στην ευρωπαϊκή ήπειρο.
Ενόσω το «πουλόβερ ξηλώνεται», αφωνία παρατηρείται στον υπόλοιπο κόσμο. Μια σιωπή, που θα γίνει εκκωφαντική στη Συνδιάσκεψη του Μονάχου του 1938 με επίκεντρο την Τσεχοσλοβακία, ένα κράτος νεοπαγές, που δεν μετρούσε ούτε 20 χρόνια ζωής, μετά τη διάλυση της Αυστροουγγαρίας των Αψβούργων.
Ένα κράτος, όμως, με ισχυρές και συμπαγείς μειονότητες στο εσωτερικό του, όπως η γερμανική με 3.000.000 κατοίκους, η πολωνική και άλλες. Ιδιαίτερου ενδιαφέροντος είναι η περιοχή της Σουδητίας, την οποία διεκδικεί ο Χίτλερ με ζήλο, υπό το πρόσχημα της ενοποίησης των Γερμανών που ζουν εκεί με τη μητέρα πατρίδα.
Βρετανία και Γαλλία δεν επιθυμούν πόλεμο με κανένα τρόπο. Ο τότε Βρετανός πρωθυπουργός, Νέβιλ Τσάμπερλεν, δηλώνει παντοιοτρόπως πως δεν θα ξαναζήσει η Ευρώπη συνθήκες πολέμου. Έτσι, εφαρμόζοντας την πολιτική του «κατευνασμού», παραχωρούν στη Γερμανία αυτό που ζητά και απλώς ανακοινώνουν την απόφαση στην κυβέρνηση της Τσεχοσλοβακίας, που δεν συμμετείχε ποτέ στο διαπραγματευτικό τραπέζι.
… ή Ουκρανία όπως Κύπρος;
Στάση στα 1974, όπου η Κύπρος παραμένει σε ένα έωλο καθεστώς, τυπικά ανεξάρτητη, με τρεις εγγυήτριες δυνάμεις όμως να έχουν λόγο και ρόλο: Μ. Βρετανία, Ελλάδα και Τουρκία αποφαίνονται για τις τύχες της Κύπρου, που ουσιαστικά ήταν ήδη εδώ και 11 χρόνια διχοτομημένη.
Ο τουρκοκυπριακός θύλακας είχε ήδη σχηματιστεί στα βόρεια του νησιού, με τους Τουρκοκύπριους να απέχουν εντελώς από τη διακυβέρνηση του νησιού από το 1963, κατά παράβαση των Συνθηκών της Ζυρίχης και του Λονδίνου.
Η αφορμή για την επέμβαση της Τουρκίας του Ετσεβίτ δόθηκε, όταν ο δημοσιογράφος Νίκος Σαμψών γίνεται επικεφαλής μιας προσπάθειας ανατροπής του Μακαρίου, σε ένα πραξικόπημα εμπνευσμένο από την ελλαδική Χούντα των Συνταγματαρχών.
Έτσι, η Άγκυρα στήνει προγεφύρωμα και με τις επιχειρήσεις Αττίλας I και II καταλαμβάνει το 38% της κυπριακής επικράτειας, ενώ αναγνωρίζει αυτήν την περιοχή ως ανεξάρτητη με την ονομασία «Τουρκική Δημοκρατία Βόρειας Κύπρου» το 1983.
Ποια ήταν η αντίδραση της διεθνούς κοινότητας;
Εν τοις πράγμασι, περισσότερο λεκτική, με πλήθος καταδικαστικών αποφάσεων από το Συμβούλιο Ασφαλείας του ΟΗΕ και με εκκλήσεις κατά καιρούς να σταματήσει η παράνομη κατοχή του νησιού. Τα όποια σχέδια περί ενός οδικού χάρτη για το μέλλον μιας άλλης, διαφορετικής Κυπριακής Δημοκρατίας άφηναν πολλές εκκρεμότητες και δεν θα μπορούσαν να γίνουν εύκολα αποδεκτά.
Η Αθήνα εναπόθετε τις ελπίδες της για λύση στην ένταξη της Κύπρου στην ΕΕ, όμως παρότι οι διαδικασίες ένταξης ολόκληρου του νησιού ως ένα κράτος, με τη νομική προσωπικότητα που διαθέτει από το 1959 και τις Συνθήκες ίδρυσης της ανεξάρτητης Κύπρου ολοκληρώθηκαν το 2004, ο χρόνος περνά και η κατοχή συνεχίζεται αδιάλειπτα εδώ και σχεδόν 40 χρόνια.
Ο κυνισμός στη διεθνή πολιτική: Η φωνή του Θουκυδίδη στο σήμερα
Τελικά, οι υπαίτιοι για αλλαγή συνόρων δεν αντιμετώπισαν ουσιαστικές συνέπειες. Αυτό αφορά πραγματικά όλους τους παίκτες στη διεθνή πολιτική, τόσο τη Ρωσία, με τις επιθετικές της ενέργειες σε Γεωργία και Ουκρανία, ή τις Ηνωμένες Πολιτείες, με πλήθος επιχειρήσεων στα μήκη και πλάτη της υφηλίου• όσο και τη χιτλερική Γερμανία και την Τουρκία διαχρονικά.
Οι συνδέσεις είναι προφανείς και αποτυπώνουν ξεκάθαρα πως η ιστορία είναι αναλλοίωτη εδώ και χιλιάδες χρόνια. Το παράδειγμα που έρχεται από τον Θουκυδίδη είναι σαφές: όταν η Μήλος επιθυμεί το 416 π.Χ. να μείνει εκτός της Αθηναϊκής Ηγεμονίας, η Αθήνα δεν χάνει χρόνο και καταλαμβάνει το νησί με τη βία. Εκτελεί όλους τους ενήλικες, εγκαθιστά κυβέρνηση φιλική στην ίδια και εξανδραποδίζουν τις γυναίκες και τα παιδιά. Μήλος τότε, Ουκρανία τώρα, μετά τι;
