Με άδειο κουφάρι μοιάζει το «Αλκατράζ» της Ελλάδας, οι φυλακές στις οποίες βασανίστηκαν χιλιάδες αντιφρονούντες την περίοδο μετά τον εμφύλιο και κατά την επταετία της Χούντας. Η Γυάρος σημαδεύτηκε έτσι για πάντα ως το νησί της εξορίας!
Το ελληνικό κανάλι στο Youtube, του Βασίλη Σαρημπαλίδη, πραγματοποίηση πτήση πάνω από τις φυλακές, καθώς η Γυάρος παραμένει σιωπηλή και ακατοίκητη εδώ και 5 δεκαετίες.
Με ένα ελικόπτερο Robinson R44 της Superior Air και τον Ηλία Σοφιανό (κάμερα ο Αποστόλης Μαρούσης) οι εικόνες από το νησί της Γυάρου, το οποίο ανήκει στις Κυκλάδες και βρίσκεται ανάμεσα σε Άνδρο, Σύρο και Τζια, προκαλούν δέος.
Η φυλακή παρέμεινε ενεργή έως το 1974 ενώ μέχρι το 2000 χρησιμοποιήθηκε από το πολεμικό Ναυτικό ως πεδίο βολής. Υπολογίζεται ότι περίπου 22.000 άντρες και γυναίκες) φυλακίστηκαν σε αυτό το νησί. Το 1951 ήταν η χρονιά με τους περισσότερους εξόριστους που έφτασαν σε αριθμό τους 7.139.
Αξιοσημείωτο είναι πάντως το γεγονός ότι στην θαλάσσια περιοχή γύρω από τη Γυάρο ζει το 15% του πληθυσμού της μεσογειακής φώκιας monachus monachus.
Γυάρος, το νησί του διαβόλου
«Νησί του διαβόλου» έλεγαν τη Γυάρο. Οι απόψεις για την προέλευση της ονομασίας της ποικίλουν: από τη λέξη «γύαλον», τον κύβο, τον τετράγωνο λίθο. Επίσης, υπάρχει η άλλη άποψη, ότι προέρχεται από το «γύαλον» του Ομήρου, δηλαδή τον μισό θώρακα του οπλισμού
Κατά την αρχαιότητα η Γυάρος διέθετε μόνιμο πληθυσμό και ήταν αυτόνομη πόλη-κράτος, όπως τα περισσότερα νησιά των Κυκλάδων. Στα σύγχρονα χρόνια, το μικρό κυκλαδίτικο νησί αποπνέει ένα αίσθημα φόβου και πλήρους εγκατάλειψης, όντας επί μακρόν τόπος εξορίας και φυλάκισης. Ήδη από τη ρωμαϊκή περίοδο οδηγούνταν εκεί πολλοί «ανεπιθύμητοι».
Μετά τον εμφύλιο πόλεμο (1946-49) η «παράδοση» συνεχίστηκε από τους κυβερνώντες, με 20.000 ανθρώπους, κυρίως κομμουνιστές, αλλά και άλλους αντιφρονούντες, να εξορίζονται στη Γυάρο. Επισήμως επρόκειτο για ένα είδος αναμορφωτηρίου, όπου οι απείθαρχοι θα μετατρέπονταν με τη χρήση διαφόρων σωματικών ποινών σε «πραγματικούς Έλληνες».
Στην πραγματικότητα ήταν τόπος καταναγκαστικής εργασίας και βασανιστηρίων. Κάποιοι κάνουν λόγο για κολαστήριο, για ένα στρατόπεδο συγκέντρωσης σε ελληνικό έδαφος.
«Η αρχιτεκτονική των χώρων της φυλακής θυμίζει σαφώς τις εγκαταστάσεις των ναζιστικών στρατοπέδων συγκέντρωσης», επισημαίνει στην DW ο δικηγόρος Κώστας Κατσιμπίνης, ο οποίος ίδρυσε πριν από 17 χρόνια τον Σύλλογο «ΓΥΑΡΟΣ – ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΜΝΗΜΗ» με στόχο να διατηρηθεί η ιστορική μνήμη του νησιού.
«Δεν είναι τυχαίο ότι ο εγχώριος, αλλά και διεθνής τύπος εκείνη την εποχή αποκαλούσαν τη Γυάρο Νταχάου της Μεσογείου» ανέφερε σε παλιότερο δημοσίευμα του γερμανικού μέσου ο κ. Κατσιμπίνης.
Οι ίδιοι οι κρατούμενοι, επισημαίνει, «άρχισαν με καταναγκαστική εργασία τόσο τον εκβραχισμό, όσο και την ανέγερση της φυλακής και των υπόλοιπων βοηθητικών κτιρίων. Όλα αυτά κάτω από απάνθρωπες συνθήκες διαβίωσης».
Αλλά το 1952, μόλις αποπερατώθηκε, η φυλακή καταργήθηκε. Και αυτό γιατί η διεθνής κατακραυγή και οι διαμαρτυρίες των Ηνωμένων Εθνών για τις βαναυσότητες στο νησί ώθησαν τους κυβερνώντες να κλείσουν τις φυλακές, μεταφέροντας τους κρατούμενους σε φυλακές της ηπειρωτικής Ελλάδας.
Η Γυάρος την περίοδο της Χούντας
Ωστόσο, κατά τη διάρκεια της δικτατορίας (1967-1974) χιλιάδες αντιφρονούντες εξορίστηκαν και πάλι στη Γυάρο. Για πρώτη φορά ανάμεσά τους βρίσκονταν και γυναίκες, ακόμη και εγκυμονούσες.
Η χούντα των Συνταγματαρχών διέψευδε για καιρό όσα συνέβαιναν στη Γυάρο. Ωστόσο, Γερμανοί δημοσιογράφοι κατόρθωσαν εκείνη την εποχή να αποκαλύψουν τα ψεύδη των συνταγματαρχών.
Το 1967, λίγο μετά την εγκαθίδρυση της δικτατορίας, ρεπόρτερ του γερμανικού περιοδικού Stern πέταξαν πάνω από τη Γυάρο, τράβηξαν φωτογραφίες και τις έστειλαν στην Ευρώπη. Το ίδιο επανέλαβαν λίγους μήνες μετά δημοσιογράφοι του γαλλικού περιοδικού Paris-Match.
Το αποδεικτικό υλικό από τη Γυάρο συνέβαλε στον μετέπειτα αποκλεισμό της δικτατορικής Ελλάδας από το Συμβούλιο της Ευρώπης λόγω καταπάτησης των ανθρωπίνων δικαιωμάτων.
