Η συζήτηση για τα εμβόλια δεν είναι σημερινή, ούτε αφορά μόνο στην πανδημία του κορονοϊού. Η πολιομυελίτιδα, είναι μια ασθένεια που επηρέασε την ανθρωπότητα πολλές φορές σε όλη την καταγεγραμμένη ιστορία και που καταπολεμήθηκε μέσα από τον συστηματικό εμβολιασμό.
Ωστόσο, πριν από 70 χρόνια περίπου, οι πρώτες αυτές εκστρατείες εμβολιασμού δεν έγιναν χωρίς σοβαρά ιατρικά λάθη, ένα εκ των οποίων οδήγησε στα αντίθετα αποτελέσματα, μεταδίδοντας τον ιό μέσο ελατττωματικών εμβολίων σε χιλιάδες ανθρώπους, κυρίως μικρά παιδιά.
Η πολιομυελίτιδα «επέστρεψε» στην Αφρική
Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας (ΠΟΥ) προειδοποίησε πρόσφατα ότι ο κόσμος βρίσκεται σε «κρίσιμο σημείο» στη μάχη του κατά ασθενειών όπως της πολιομυελίτιδας, του ιού που προκαλεί την ακρωτηριαστική ασθένεια της πολιομυελίτιδας, καθώς ξεκινούν προσπάθειες για τον εμβολιασμό 23 εκατομμυρίων παιδιών σε πέντε αφρικανικές χώρες μετά την εμφάνιση εστίας της ασθένειας στο Μαλάουι.
Διαβάζουμε στον ΕΟΔΥ πως η οξεία πολιομυελίτιδα είναι μία ιογενής λοίμωξη, η οποία αναγνωρίζεται συνήθως από την οξεία έναρξη χαλαρής παράλυσης. Πάνω από 90% των λοιμώξεων είναι είτε ασυμπτωματικές είτε εκδηλώνονται με μη ειδικό εμπύρετο.
Η πολιομυελίτιδα παραμένει κυρίως νόσος των βρεφών και μικρών παιδιών. Στις λίγες εναπομείνασες ενδημικές χώρες, το 80-90% των κρουσμάτων αφορούν σε παιδιά <3 ετών και ουσιαστικά όλα τα κρούσματα είναι <5 ετών.
Εντοπίστηκε κρούσμα έπειτα από 30 χρόνια
Τον Φεβρουάριο οι αρχές της αφρικανικής χώρας ανακοίνωσαν ότι εντοπίστηκε το πρώτο κρούσμα πολυομιελίτιδας, έπειτα από 30 χρόνια χωρίς καταγεγραμμένη πολιομυελίτιδα, σε ένα τρίχρονο κορίτσι στην περιφέρεια Λιλονγκούε, το οποίο έμεινε παράλυτο.
Το κρούσμα προκάλεσε ανησυχία διότι το 2020 η Αφρική είχε κηρυχθεί ελεύθερη του «άγριου» τύπου του ιού, ο οποίος παραμένει ενδημικός μόνο σε δύο χώρες παγκοσμίως: Η πολιομυελίτιδα εντοπίζεται στο Αφγανιστάν και το Πακιστάν. Το Πακιστάν συμπλήρωσε τον Ιανουάριο του 2022 έναν χρόνο χωρίς κανένα κρούσμα της ασθένειας.
Το κρούσμα που εντοπίστηκε συνδέεται με το στέλεχος του ιού που αφορά στην πολιομυελίτιδα που κυκλοφορούσε στην επαρχία Σιντχ του Πακιστάν το 2019, γεγονός που σημαίνει ότι δεν επηρεάζεται το καθεστώς της Αφρικής ως ελεύθερης από πολιομυελίτιδα ηπείρου.
Όμως τώρα, οι υγειονομικές ομάδες προσπαθούν να βρουν πώς ο ιός έφτασε στο Μαλάουι και για πόσο καιρό εξαπλωνόταν χωρίς να έχει εντοπιστεί.
Οι ανησυχίες του ΠΟΥ
«Είναι ένα κρίσιμο σημείο», δήλωσε ο Μοντζιρόμ Εντουτάμπε, συντονιστής του προγράμματος εξάλειψης της πολιομυελίτιδας στον ΠΟΥ Αφρικής. «Αν υπάρχει έστω και μία χώρα στον κόσμο όπου υπάρχει πολιομυελίτιδα, όλες οι άλλες θα έχουν μεγάλο πρόβλημα», πρόσθεσε.
Ο Εντουτάμπε επεσήμανε ότι λόγω της πανδημίας του κορονοϊού και των lockdowns καθυστέρησαν οι προσπάθειες να εμβολιαστούν τα παιδιά κατά άλλων ασθενειών, όπως η πολιομυελίτιδα, ενώ επηρεάστηκε και η διαδικασία παρακολούθησης της εξάπλωσης της ασθένειας.
Παράλληλα, καταβάλλονται προσπάθειες να εντοπιστούν τυχόν άλλα κρούσματα που συνδέονται με αυτό στο Μαλάουι, ενώ παρακολουθείται και η μετάδοση μέσω των λυμάτων. Μέχρι στιγμής δεν έχουν εντοπιστεί άλλα κρούσματα.
Ο Αμερικανός ιατρικός ερευνητής Δρ. Τζόνας Σαλκ
Ο Αμερικανός ιατρικός ερευνητής Δρ. Τζόνας Σαλκ ήταν εκείνος που ανακάλυψε το εμβόλιο κατά της πολιομυελίτιδας που προκαλεί την ακρωτηριαστική ασθένεια.
Το ημερολόγιο έγραφε 26 Μαρτίου, το 1953, όταν ο ίδιος ανακοίνωσε σε εθνική ραδιοφωνική μετάδοση ότι έχει δοκιμάσει επιτυχώς το εμβόλιο κατά της πολιομυελίτιδας.
Για το έργο του στη συμβολή στην εξάλειψη της ασθένειας, η οποία είναι γνωστή ως «βρεφική παράλυση», επειδή επηρεάζει κυρίως παιδιά, ο Δρ. Σαλκ είχε ανακηρυχθεί γιατρός-ευεργέτης.
Ο Δρ. Τζόνας Σαλκ, γεννημένος στη Νέα Υόρκη το 1914, πραγματοποίησε για πρώτη φορά έρευνα για τους ιούς τη δεκαετία του 1930, όταν ήταν φοιτητής ιατρικής στο Πανεπιστήμιο της Νέας Υόρκης και κατά τη διάρκεια του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου βοήθησε στην ανάπτυξη εμβολίων κατά της γρίπης.
Το 1947, ανέλαβε επικεφαλής ενός ερευνητικού εργαστηρίου στο Πανεπιστήμιο του Πίτσμπουργκ και το 1948 του απονεμήθηκε επιχορήγηση για τη μελέτη του ιού και την ανάπτυξη ενός πιθανού εμβολίου για την πολυομελίτιδα.
Πράγματι, μέχρι το 1950, είχε μια πρώιμη έκδοση του εμβολίου του κατά του ιού ήταν διαθέσιμη προκειμένου να τεθεί στη μάχη με στόχο να βρεθεί θεραπεία για την πολιομυελίτιδα.
Είχε δοκιμάσει το εμβόλιο στον εαυτό του και την οικογένειά του
Η διαδικασία του Σαλκ, που επιχειρήθηκε για πρώτη φορά ανεπιτυχώς από τον Αμερικανό Μορίς Μπροντι τη δεκαετία του 1930, ήταν να σκοτώσει πολλά στελέχη του ιού και στη συνέχεια να εγχύσει τους καλοήθεις ιούς στην κυκλοφορία του αίματος ενός υγιούς ατόμου.
Το ανοσοποιητικό σύστημα του ατόμου θα δημιουργούσε τότε αντισώματα σχεδιασμένα να αντιστέκονται σε μελλοντική έκθεση στην πολιομυελίτιδα. Πρόκειται για την πιο κλασική σήμερα μορφή εμβολίων, τα οποία ουσιαστικά προϊδεάζουν τον οργανισμό για τον τρόπο που θα μπορούν να αντιμετωπίσουν έναν ιό.
Ο Σαλκ διεξήγαγε τις πρώτες δοκιμές σε ανθρώπους, σε πρώην ασθενείς που είχαν διαγνωστεί με πολιομυελίτιδα, αλλά και στον ίδιο του τον εαυτό και την οικογένειά του και ως το 1953 ήταν έτοιμος να ανακοινώσει τα ευρήματά του.
Αυτό συνέβη στο εθνικό ραδιοφωνικό δίκτυο CBS το βράδυ της 26ης Μαρτίου και δύο ημέρες αργότερα σε ένα άρθρο που δημοσιεύτηκε στην Εφημερίδα της Αμερικανικής Ιατρικής Ένωσης . Ο Δρ Σαλκ έγινε αστραπιαία διάσημος σε ολόκληρη την Αμερική, καθώς εκείνη την εποχή η πολυομελίτιδα άφηνε τα σημάδια της σε χιλιάδες παιδιά.
Οι κλινικές δοκιμές και η αποτελεσματικότητα του εμβολίου
Το 1954, ξεκίνησαν κλινικές δοκιμές χρησιμοποιώντας το εμβόλιο Σαλκ για την πολιομυελίτιδα και ένα εικονικό φάρμακο (το λεγόμενο πλασίμπο) σε 1,3 εκατομμύρια Αμερικανούς μαθητές. Κάπως έτσι, τον Απρίλιο του 1955, ανακοινώθηκε ότι το εμβόλιο ήταν αποτελεσματικό και ασφαλές και έτσι ξεκίνησε μια πανεθνική εκστρατεία εμβολιασμού.
Λίγο αργότερα, η τραγωδία χτύπησε στις δυτικές και μεσοδυτικές Ηνωμένες Πολιτείες, όταν σε περισσότερους από 200.000 ανθρώπους έγινε ένεση με ένα ελαττωματικό εμβόλιο που κατασκευάστηκε στα εργαστήρια Cutter Laboratories του Μπέρκλεϋ της Καλιφόρνια. Χιλιάδες κρούσματα αναφέρθηκαν, 200 παιδιά με πολυομελίτιδα έμειναν παράλυτα και 10 πέθαναν.
Το περιστατικό καθυστέρησε την παραγωγή του εμβολίου, παρά το γεγονός πως τα νέα κρούσματα μειώθηκαν σε λιγότερο από 6.000 το 1957, τον πρώτο χρόνο μετά την ευρεία διάθεση του εμβολίου για την πολιομυελίτιδα.
Το 1962, έγινε διαθέσιμο ένα εμβόλιο που διατίθετο από το στόμα, το οποίο αναπτύχθηκε από τον Πολωνοαμερικανό ερευνητή Άλμπερτ Σάμπιν, διευκολύνοντας σημαντικά τη διανομή του σκευάσματος που είχε στόχο να αντιμετωπίσει σημαντικά την πολυομελίτιδα.
Σήμερα, υπάρχουν μόνο λίγες ελάχιστες αναφορές για κρούσματα της ασθένειας, με την πολιομυελίτιδα στις Ηνωμένες Πολιτείες να έχει σχεδόν εξαλειφθεί. Μεταξύ άλλων διακρίσεων, ο Jonas Salk τιμήθηκε με το Προεδρικό Μετάλλιο της Ελευθερίας το 1977. Πέθανε στη La Jolla της Καλιφόρνια το 1995.
Η Ελλάδα ανακηρύχθηκε ως «περιοχή ελεύθερη από πολιομυελίτιδα» τον Ιούνιο του 2002, μαζί με την υπόλοιπη Ευρώπη, σαν αποτέλεσμα του συστηματικού εμβολιασμού και της ενισχυμένης επιδημιολογικής επιτήρησης της πολιομυελίτιδας.
Η επιτήρηση της οξείας χαλαρής παράλυσης (ΟΧΠ) σε όλα τα άτομα κάτω των 15 ετών ή σε άτομα οποιασδήποτε ηλικίας όταν υπάρχει υποψία πολιομυελίτιδας αποτελεί βασικό στοιχείο της διατήρησης της χώρας ελεύθερης πολιομυελίτιδας.
