Ο Αλεξάντερ Φλέμινγκ, ήταν Σκωτσέζος βιολόγος και φαρμακολόγος και ο άνθρωπος πίσω από μια τυχαία, ακατάσταση και πελώρια ανακάλυψη για την ανθρωπότητα, η οποία αύξησε ραγδαία το προσδόκιμο ζωής σε ολόκληρο τον κόσμο.
Γεννήθηκε σαν σήμερα, στις 06 Αυγούστου του 1881, πριν 141 χρόνια και το 1928 ανακάλυψε την πενικιλίνη. Μια άγνωστη ως τότε, αλλά θαυματουργή όπως αποδείχτηκε, ιδιότητα της κοινής μούχλας να εξοντώνει τα βακτήρια. Είχε κάνει δύο γάμους και το 1953 παντρεύτηκε την Ελληνίδα συνεργάτιδά του Αμαλία Κουτσούρη, η οποία έμεινε στην ιστορία ως Αμαλία Φλέμινγκ.
Ο Σερ Αλεξάντερ Φλέμινγκ (Alexander Fleming) γεννήθηκε στις 6 Αυγούστου του 1881 και πέθανε στις 11 Μαρτίου 1955. Ασχολήθηκε ερευνητικά με τη βακτηριολογία, την ανοσολογία και τη χημειοθεραπεία.
Το 1928 ανακάλυψε το πρώτο αντιβιοτικό, την πενικιλίνη, για την οποία τιμήθηκε το 1945 με το Βραβείο Νόμπελ Φυσιολογίας και Ιατρικής, μαζί με τον Αυστραλό Dr Χάουαρντ Φλόρεϋ και τον Σερ Έρνεστ Τσέιν. Μια άλλη σημαντική ανακάλυψή του είναι αυτή του ενζύμου λυσοζύμης, το 1922.
Τα πρώτα χρόνια του Αλεξάντερ Φλέμινγκ
Όπως σημειώνει η Wikipedia, ο Φλέμινγκ γεννήθηκε στο αγρόκτημα Lochfield, κοντά στο Ντάρβελ του Ανατολικού Άυρσαιρ, στη Σκωτία. Υπήρξε το τρίτο από τα 4 παιδιά του Χιου Φλέμινγκ από το δεύτερο γάμο του. Μητέρα του ήταν η Γκρέις Μόρτον, κόρη ενός γείτονα κτηματία.
Ο Χιου Φλέμινγκ είχε άλλα τέσσερα παιδιά από τον πρώτο του γάμο, ενώ ο ίδιος ήταν 59 ετών όταν πήρε τη δεύτερη σύζυγό του και πέθανε όταν ο Αλεξάντερ (γνωστός ως Άλεξ) ήταν μόλις επτά ετών.
Ο Αλεξάντερ Φλέμινγκ παρακολούθησε για δύο χρόνια την Ακαδημία του Κίλμαρνοκ. Αφού δούλεψε σε ένα ναυτιλιακό γραφείο επί τέσσερα χρόνια, σε ηλικία 20 ετών κληρονόμησε ένα θείο του, τον Τζων Φλέμινγκ.
Ο μεγαλύτερος αδελφός του, ο Τομ, είχε ήδη σπουδάσει Ιατρική και συνέστησε στον Αλεξάντερ να ακολουθήσει τον ίδιο δρόμο. Το 1901 λοιπόν ο Αλεξάντερ εγγράφηκε στο Νοσοκομείο Σαιν Μαίρυ του Λονδίνου. Κέρδισε την εισαγωγή του στην Ιατρική Σχολή με διάκριση το 1906, οπότε είχε την επιλογή να γίνει χειρουργός.
Ο Αλεξάντερ Φλέμινγκ ωστόσο ήταν και μέλος λέσχης σκοποβολής. Ο επικεφαλής της λέσχης, θέλοντας να κρατήσει τον Φλέμινγκ στην ομάδα, του συνέστησε να ακολουθήσει το τμήμα ερευνών στο Σαιν Μαίρυ, όπου έγινε βοηθός βακτηριολόγου του Σερ Άλμροθ Ράιτ, ενός πρωτοπόρου στη θεραπεία με εμβόλια και στην ανοσολογία. Ο Αλεξάντερ πήρε πτυχίο με «Χρυσό Μετάλλιο» το 1908 και έμεινε ως επιμελητής στο Σαιν Μαίρυ ως το 1914.
Σε όλη τη διάρκεια του Α’ Παγκόσμιου Πολέμου, ο Φλέμινγκ υπηρέτησε ως λοχαγός του Υγειονομικού Σώματος του Βασιλικού Στρατού (Royal Army Medical Corps), απασχολούμενος και σε ιατρεία στο πεδίο της μάχης στο Δυτικό Μέτωπο, στη Γαλλία. Το 1918 επέστρεψε στο Νοσοκομείο Σαιν Μαίρυ, στην Ιατρική Σχολή. Εκλέχθηκε Καθηγητής της Βακτηριολογίας εκεί το 1928.
Το χρονικό της μεγάλης και τυχαίας ανακάλυψης
«Ξυπνώντας το ξημέρωμα της 28ης Σεπτεμβρίου 1928, ασφαλώς δε σχεδίαζα να φέρω επανάσταση σε όλη την Ιατρική ανακαλύπτοντας το πρώτο αντιβιοτικό, φονέα δηλαδή βακτηρίων, αλλά καταλαβαίνω ότι αυτό ακριβώς έκανα τότε», είχε πει ο Αλεξάντερ Φλέμινγκ.
δε σχεδίαζα να φέρω επανάσταση σε όλη την Ιατρική ανακαλύπτοντας το πρώτο αντιβιοτικό, αλλά καταλαβαίνω ότι αυτό ακριβώς έκανα
Το 1928 ο επιστήμονας ερευνούσε τις ιδιότητες των σταφυλόκοκκων. Είχε ήδη κάποια φήμη από τις προηγούμενες έρευνές του, ως ευφυούς ερευνητή, αλλά και απρόσεκτου τεχνικού εργαστηρίου: συχνά ξεχνούσε τις καλλιέργειες μικροβίων πάνω στις οποίες εργαζόταν και γενικώς το εργαστήριό του ήταν συνήθως πολύ ακατάστατο.
Αφού επέστρεψε από διακοπές, ο Αλεξάντερ Φλέμινγκ πρόσεξε ότι πολλά από τα δισκία μικροβιακών καλλιεργειών είχαν μολυνθεί από έναν μύκητα (κοινώς: είχαν μουχλιάσει) και τα έριξε σε δοχείο με απορρυπαντικό. Ωστόσο, στη συνέχεια χρειάστηκε να δείξει σε έναν επισκέπτη τι ερευνούσε, κι έτσι ανέσυρε κάποια από τα δισκία που δεν είχαν βυθισθεί στο απορρυπαντικό.
Τότε πρόσεξε μία ζώνη γύρω από τη μούχλα που ήταν ελεύθερη (φαινομενικά τουλάχιστον) από βακτήρια. Αυτό θα πρέπει να συμβαίνει, μόνο αν η μούχλα παρήγαγε κάποια βακτηριοκτόνο ουσία. Τότε, απομόνωσε ένα δείγμα από τη μούχλα, το ταυτοποίησε σωστά ως μύκητα του γένους πενικίλλιο και για τον λόγο αυτό, ονόμασε τη νέα ουσία πενικιλίνη.
Ο Σκοτσέζος επιστήμονας συνέχισε τις έρευνές του, αλλά συνειδητοποίησε ότι η καλλιέργεια του πενικιλλίου ήταν αρκετά δύσκολη και ότι στη συνέχεια ήταν ακόμα δυσκολότερο να απομονώσει την αντιβιοτική ουσία από τη μούχλα.
Η προσωπική του εντύπωση ήταν ότι εξαιτίας του προβλήματος της παραγωγής της σε μεγάλη ποσότητα και της βραδείας της δράσεως, η πενικιλίνη δεν θα ήταν σημαντική στην καταπολέμηση των μολύνσεων.
Ο ίδιος επιστήμονας ήταν επίσης πεισμένος ότι η πενικιλίνη δεν θα παρέμενε αρκετά μέσα στο ανθρώπινο σώμα ώστε να σκοτώσει σε αποτελεσματικό βαθμό μικρόβια.
Ο Αλεξάντερ Φλέμινγκ ήταν μετριόφρων ως προς τον ρόλο του στην ανάπτυξη της πενικιλίνης, περιγράφοντας τη δόξα του ως τον «Μύθο Φλέμινγκ» (the «Fleming Myth»), και επαινούσε τους Φλόρεϋ και Τσέιν για τη μετατροπή μιας «εργαστηριακής περιέργειας» σε ένα πρακτικά χρήσιμο φάρμακο.
Ωστόσο εκείνος υπήρξε ο πρώτος που κατόρθωσε να απομονώσει τη δραστική ουσία, γι’ αυτό εξάλλου και την ονόμασε («πενικιλίνη»). Επίσης συντηρούσε, καλλιεργούσε και διένεμε τον μύκητα επί 12 χρόνια, συνεχίζοντας μέχρι το 1940 να προσπαθεί να κινήσει το ενδιαφέρον οποιουδήποτε χημικού αρκετά ικανού, ώστε να παραγάγει χρησιμοποιήσιμη ποσότητα καθαρής πενικιλίνης.
Η σημασία της πενικιλίνης
Ιστορικά, είχε αποδειχθεί πλέον ότι οι μολύνσεις ευθύνονταν για τον θάνατο περισσότερων στρατιωτών στον πόλεμο, από τους ίδιους τους τραυματισμούς στις μάχες.
Η ανακάλυψη της πενικιλίνης μείωσε το ποσοστό θνησιμότητας από βακτηριακή πνευμονία σε στρατιώτες από 18% σε 1%. Σημειώνεται ότι στις αρχές του 20ου αιώνα το προσδόκιμο ζωής στην Αγγλία ήταν μόλις 45 χρόνια και η βρεφική θνησιμότητα ήταν σε ποσοστό 150 νεογνών ανά 1.000 γεννήσεις.
Πολλοί από τους πρόωρους θανάτους που συνέβαλαν σε αυτές τις αποτρόπαιες στατιστικές θα μπορούσαν να αποδοθούν σε θανατηφόρες βακτηριακές λοιμώξεις.
Και όλα αυτά ανατράπηκαν από κάποιες θαυματουργές ιδιότητες της κοινής «μούχλας» που ανακαλύφθηκαν τυχαία.
Ακόμα και οι χρωματικές αλλοιώσεις που παρατηρούμε σε μερικά ήδη τυριών είναι στην ουσία μια μορφή μούχλας. Τα τυριά αυτά, όπως το ροκφόρ, η γκοργκοντζόλα το μπλε τυρί Δανίας, το καμαμπέρ και το μπρι, περιέχουν πενικιλίνη.
Η αναγνώριση και οι διακρίσεις του Φλέμινγκ
Η πιο σοβαρή βράβευση για το Αλεξάντερ Φλέμινγκ ήταν όταν το 1945, ο ίδιος, ο Φλόρεϊ και ο Τσέιν, έλαβαν το Βραβείο Νόμπελ για την ανακάλυψη της πενικιλίνης.
Ανάμεσα στις πολλές ακόμα διακρίσεις να σημειώσουμε ότι ο Σκοτσέζος ανακηρύχθηκε ιππότης από τη βασίλισσα της Αγγλίας, για τα επιστημονικά του επιτεύγματα και έτσι πήρε τον τιμητικό τίτλο Σερ, το 1944.
Επίσης είχε αναγορευτεί σε επίτιμο διδάκτορα σε πολλά πανεπιστήμια του κόσμου για τη σημαντική προσφορά του στην ανθρωπότητα, ανάμεσά τους και το Πανεπιστήμιο Αθηνών όπως επίσης και επίτιμο μέλος της Ακαδημίας Αθηνών.
Από τους πιο σημαντικούς ανθρώπους του 20ου αιώνα
Το 1999, ο Αλεξάντερ Φλέμινγκ συμπεριελήφθη στη λίστα του περιοδικού Time με τους 100 πιο σημαντικούς ανθρώπους του 20ου αιώνα. Το 2002, επιλέχθηκε στην τηλεοπτική δημοσκόπηση του BBC για τον προσδιορισμό των 100 μεγαλύτερων Βρετανών και το 2009, ψηφίστηκε επίσης τρίτος «μεγαλύτερος Σκωτσέζος» σε δημοσκόπηση που διεξήχθη από το STV.
Στις 11 Μαρτίου 1955, ο Αλεξάντερ Φλέμινγκ πέθανε από έμφραγμα του μυοκαρδίου. Τάφηκε στον καθεδρικό ναό του Αγίου Παύλου στο Λονδίνο – δίπλα στους πιο σεβαστούς Βρετανούς. Στην Ελλάδα, λόγω και της ιδιαίτερης σχέσης του, αφού ήταν και η χώρα καταγωγής της συζύγου του, κηρύχθηκε εθνικό πένθος την ημέρα του θανάτου του.
Η «Καρυάτιδα» Αμαλία Φλέμιγκ
Ο Αλεξάντερ Φλέμινγκ παντρεύτηκε σε δεύτερο γάμο την Ελληνίδα συνεργάτιδά του Αμαλία Κουτσούρη, στις 9 Απριλίου 1953. Ποια ήταν όμως η Αμαλία Κουτσούρη;
Σπούδασε Ιατρική στο Πανεπιστήμιο Αθηνών από το 1938 ως το 1944 και εργάστηκε ως βακτηριολόγος στο Δημοτικό Νοσοκομείο Αθηνών. Στα χρόνια της Κατοχής ανέπτυξε σημαντική αντιστασιακή δράση, ενώ συνελήφθη από τους Ιταλούς και αργότερα από την Γκεστάπο και καταδικάστηκε σε θάνατο.
Το 1944 τα βρετανικά στρατεύματα που είχαν εισέλθει στη χώρα μας, την απελευθέρωσαν. Η Αμαλία χάρη σε μια υποτροφία του Βρετανικού Συμβουλίου, έφυγε για μεταπτυχιακές σπουδές στο St Mary΄s Hospital στο Λονδίνο. Μεταξύ 1947 και 1952 έγραψε εννιά ερευνητικές δημοσιεύσεις και συνεργάστηκε με τον Αλεξάντερ Φλέμινγκ.
Η Αμαλία, εκτός από εξαίρετη επιστήμονας ήταν πολύ ωραία και κομψή γυναίκα. «Καρυάτιδα» την αποκαλούσαν οι Βρετανοί! Έτσι δεν άφησε ασυγκίνητο και τον Φλέμινγκ, ο οποίος το 1949 έχασε την πρώτη σύζυγό του.
Σε ένα ταξίδι του στην Αθήνα το 1953, ο Αλεξάντερ Φλέμινγκ πρότεινε στην Αμαλία να τον παντρευτεί. Εκείνη δέχτηκε. Ο γάμος τους έγινε τον ίδιο χρόνο. Δυο χρόνια αργότερα όμως, τον Μάρτιο του 1955, ο διακεκριμένος επιστήμονας πέθανε. Η Αμαλία έχοντας διπλή υπηκοότητα (ελληνική και βρετανική), έμεινε αρχικά στο Λονδίνο, ενώ μετά το 1962, άρχισε να επισκέπτεται τακτικά την Ελλάδα και το 1967 εγκαταστάθηκε οριστικά στη χώρα μας.
Ανέπτυξε αντιδικτατορική δράση, φυλακίστηκε από τη χούντα και απελάθηκε στο Λονδίνο, όπου μαζί με τις Μελίνα Μερκούρη και Ελένη Βλάχου, διοργάνωσε διαρκή εκστρατεία εναντίον της δικτατορίας.. Με την πτώση της Χούντας επέστρεψε στην Ελλάδα και εντάχθηκε στο ΠΑΣΟΚ, με το οποίο εκλέχθηκε Βουλευτής Επικρατείας το 1977 και Βουλευτής Α’ Αθηνών το 1981 και το 1985.
Πέθανε στις 28 Φεβρουαρίου 1986 στην Αθήνα.
«Γεννήθηκα Ελληνίδα και αυτή είναι μια ανίατη ασθένεια»
Η Φλέμινγκ θεωρούσε ότι είναι Ελληνίδα πατριώτισσα και υπερασπίστρια της δημοκρατίας και της ανεξαρτησίας. Δήλωνε μάλιστα: «Γεννήθηκα Ελληνίδα και αυτή είναι μια ανίατη ασθένεια που κανείς δεν μπορεί να θεραπεύσει ή να αλλάξει».
Το 1986, ιδρύθηκε στα Μελίσσια το νοσοκομείο «Αμαλία Φλέμινγκ», γνωστό σήμερα ως «Γενικό Νοσοκομείο Αττικής Σισμανόγλειο – Αμαλία Φλέμινγκ».
