Ένας άγνωστος πύργος της εποχής των Γενουατών Γατελούζων (14ος – 15ος αιώνας) αποκαλύφθηκε στη Μυτιλήνη από αρχαιολόγους σε εργασίες που πραγματοποιεί η Εφορεία Βυζαντινών Αρχαιοτήτων στο κάτω κάστρο της Λέσβου.
Ο πύργος των Γατελούζων ανήκει όπως όλα μέχρι τώρα δείχνουν στην επιθαλάσσια οχύρωση του «περιτειχισμένου προαστίου» της βυζαντινής Μυτιλήνης του Μαλανουδίου.
Όπως αναφέρει η τοπική ιστοσελίδα stonisi, ο πύργος βρέθηκε κάτω από τα επιθαλάσσια οθωμανικά τείχη του 15ου – 16ου αιώνα πάνω του δε πατάνε τα θεμέλια των εγκαταστάσεων γνωστών ως «Σάπλιτζα».
Σχετίζεται δε σύμφωνα με πληροφορίες με το σύνολο των εγκαταστάσεων της βυζαντινής Μυτιλήνης στο κάτω κάστρο της πόλης μέρος των οποίων βγαίνουν στο φως. Ας σημειωθεί ότι λίγα μέτρα πιο πέρα εντοπίστηκε η πρωτοβυζαντινή πύλη του 7ου αιώνα μ.Χ. που συνδυάζεται με το Μελανούδι. Τον περίφημο βυζαντινό οικισμό τον οποίο ας σημειώσουμε ότι μέχρι σήμερα δεν ξέραμε.
Τι ήταν το Μελανούδι
Σύμφωνα όσα είχε πει ο προϊστάμενος της Εφορείας Αρχαιοτήτων Παύλος Τριανταφυλλίδης το Μελανούδι πρέπει να είχε γύρω στους 1.000 κατοίκους. ‘Όπως λέει «οι μεσαιωνικοί κάτοικοι της πόλης της Μυτιλήνης είχανε επαφή από το βόρειο λιμένα μέσω του λιμανιού που υπάρχει και σήμερα. Αν θυμάστε σώζονται και σήμερα μέσα στη θάλασσα κάποια υπολείμματα του ελληνιστικού τείχους τα οποία φαίνεται ότι χρησιμοποιήθηκαν και στην περίοδο του μεσαίωνα. Μέσα από τα τείχη είχαν λουτρά, υπήρχαν οι κατοικίες.
Σίγουρα υπάρχουν κάποιοι χριστιανικοί ναοί τους οποίους προς το παρόν δεν τους έχουμε εντοπίσει. Για την πρώιμη φάση της πόλης τον 6ο και 7ο αιώνα η ανασκαφική έρευνα την οποία ελπίζουμε να συνεχίσουμε και την επόμενη χρονική περίοδο με άλλα κονδύλια θα δώσει πάρα πολλά στοιχεία. Μιλάμε για τον οικισμό τον βυζαντινό του 7ου αιώνα που υπήρχε μέσα στο κάστρο και ήτανε δίπλα στη θάλασσα».
Σύμφωνα με τα ευρήματα η βυζαντινή πόλη σώζεται σε βάθος τεσσάρων μέτρων από τη σημερινή επιφάνεια του εδάφους όπου περπατάμε μέσα στο κάστρο. Σώζεται και το τείχος όλο σε ύψος 2,5 μέτρα.
Είναι πολύ εντυπωσιακό σαν εύρημα και δυστυχώς στον ελλαδικό χώρο δεν γνωρίζουμε πολλά αντίστοιχα παραδείγματα
«Είναι πολύ εντυπωσιακό σαν εύρημα και δυστυχώς στον ελλαδικό χώρο δεν γνωρίζουμε πολλά αντίστοιχα παραδείγματα με τις πρωτοβυζαντινές οχυρώσεις γιατί είναι μια εξαιρετικά δυσνόητη περίοδος, είναι αυτή η περίοδος της μετάβασης από την ειδωλολατρία στον χριστιανισμό όπου τα αρχαιολογικά στοιχεία είναι συνήθως ισχνά» λέει ο Έφορος Αρχαιοτήτων.
Το κάστρο της Μυτιλήνης
Το κάστρο της Μυτιλήνης χαρακτηρίζεται «Γενοβέζικο» αλλά η κατηγοριοποίηση αυτή δεν είναι πολύ σωστή. Ναι μεν το κάστρο αναδείχτηκε για πρώτη φορά τον 14ο αιώνα όταν η Λέσβος πέρασε στη Γενοβέζικη οικογένεια των Γατελούζων, όμως οι Γατελούζοι, αν και ημιανεξάρτητοι, κυβερνούσαν ως χωροδεσπότες και υπήκοοι του Βυζαντινού αυτοκράτορα, όχι της Γένοβας.
Γι’ αυτό θα μπορούσε να χαρακτηριστεί «Βυζαντινό» αλλά αυτό θα απείχε περισσότερο από την πραγματικότητα, επειδή η σημερινή εικόνα του κάστρου είναι ως επί το πλείστον αποτέλεσμα των παρεμβάσεων που έκαναν οι Οθωμανοί τους επόμενους αιώνες.
Το βυζαντινό κάστρο έχει καταλάβει τη θέση της αρχαίας ακρόπολης που υπήρχε εκεί κατά την περίοδο της κλασσικής, ελληνιστικής και ρωμαϊκής αρχαιότητας. Δεν υπάρχει καμιά πληροφορία και καμιά ένδειξη για τη μορφή της αρχαίας ακρόπολης.
