Η υπόθεση των υποκλοπών που έγινε γνωστή το περασμένο καλοκαίρι, εμφανίζεται να είναι το κρίσιμο στοιχείο κάνει την πλάστιγγα να γέρνει εις βάρος του επιπέδου της δημοκρατίας στην Ελλάδα.
Πρόκειται για το συμπέρασμα του διεθνούς Ινστιτούτου V-Dem που σε πρόσφατη έκθεσή του διαπιστώνει ότι η δημοκρατία στην Ελλάδα κλονίστηκε αισθητά από το 2022.
Σύμφωνα με τα ευρήματα της έκθεσης, η Ελλάδα υποβαθμίζεται από φιλελεύθερη σε εκλογική δημοκρατία το 2022. Η πτώση αυτή χαρακτηρίζεται από σταδιακή επιδείνωση των θεσμικών ελέγχων καθώς και των ισορροπιών που αποτελούν τον πυρήνα της αρχής της φιλελεύθερης δημοκρατίας και διασφαλίζουν ότι η εκτελεστική εξουσία υπόκειται σε όρια.
Στο σχεδιάγραμμα που παρατίθεται παρουσιάζονται οι 10 κορυφαίους δείκτες στους οποίους καταγράφεται πτώση της φιλελεύθερης δημοκρατίας το χρονικό διάστημα μεταξύ 2017 και 2022.
Η νομοθετική εξουσία και σε μικρότερο βαθμό η δικαστική, πυλώνες της δημοκρατίας, εξασθενούν σημαντικά στην Ελλάδα.
Την μεγαλύτερη διάβρωση έχει υποστεί η ικανότητα της νομοθετικής εξουσίας να διερευνά τις ενέργειες της εκτελεστικής εξουσίας, ενώ ακολουθεί το εύρος των διαβουλεύσεων που κάνει η κυβέρνηση με άλλους κοινωνικούς εταίρους και η σύμπλευσή της με το Ανώτατο Δικαστήριο.
Καταγράφονται επίσης παραβιάσεις της ελευθερίας της έκφρασης, όπως η αύξηση περιστατικών παρενόχλησης δημοσιογράφων και η λογοκρισία σε κυβερνητικά μέσα ενημέρωσης.
«Ένα σημαντικό πρόσφατο γεγονός στην Ελλάδα ήταν το σκάνδαλο των τηλεφωνικών υποκλοπών που αποκαλύφθηκε το 2022: Υποκλοπές από την Εθνική Υπηρεσία Πληροφοριών μιας μακράς λίστας πολιτικών αντιπάλων αλλά και συμμάχων και ελεγκτών της κυβέρνησης», αναφέρεται στην έκθεση, στο τμήμα για την Ελλάδα.
Επίσης, γίνεται αναφορά σε «δικαστικές έρευνες και έρευνες από κοινοβουλευτικές επιτροπές και ανεξάρτητες αρχές που έχουν καθυστερήσει επί μήνες και δεν έχουν ακόμη καταλήξει σε συμπεράσματα».
Αναφορικά με αυτό δίνεται ως παράδειγμα «η Ειδική Μόνιμη Επιτροπή για τους θεσμούς και τη διαφάνεια στους οποίους η παρούσα κυβέρνηση έχει πλειοψηφία, εμποδίζει βασικούς μάρτυρες και αποφάσισε ότι οι συνεδριάσεις και οι τελικές εκθέσεις της Επιτροπής θα παραμείνουν εμπιστευτικές».
Το επιτελικό κράτος
Ένας άλλος τομέας ανησυχίας είναι ο νόμος του «επιτελικού κράτους» που θεσπίστηκε από την κυβέρνηση Κυριάκου Μητσοτάκη.
Ο νόμος (4622/2019) καθιερώνει μια υπερσυγκέντρωση εξουσιών στα χέρια της εκτελεστικής εξουσίας, ενώ έβαλε και την Εθνική Υπηρεσία Πληροφοριών (ΕΥΠ), αλλά και την ΕΡΤ και το δημόσιο πρακτορείο ειδήσεων ΑΠΕ-ΜΠΕ, κάτω από την εποπτεία του πρωθυπουργού.
«Αυτό οδηγεί στη μείωση των επικριτικών ρεπορτάζ και την άνοδο της αυτολογοκρισίας στα μέσα ενημέρωσης. Η Ελλάδα βρίσκεται πλέον στην τελευταία θέση μεταξύ των κρατών-μελών της ΕΕ στον Παγκόσμιο Δείκτη Ελευθερίας του Τύπου το 2022», αναφέρεται στην Έκθεση.
Στην έκθεση, η Ελλάδα ομαδοποιείται με χώρες όπως η Αρμενία και ο Μαυρίκιος, που όλες χαρακτηρίζονται ως «δημοκρατίες σε απότομη πτώση».
LIVE now: Democracy Report 2023 @StaffanLindberg & @epapada present the latest #DR23 findings.
Commentators: @CarnegieDCG, @bdulani
Watch here! https://t.co/GIraDVGV9A
DR link: https://t.co/eEgWx2WRSb pic.twitter.com/gXMCPSUZRG— V-Dem Institute (@vdeminstitute) March 2, 2023
Τι είναι το Varieties of Democracy (V-Dem)
Το Varieties of Democracy (V-Dem) είναι ένα διεθνές Ινστιτούτο που προσεγγίζει εννοιολογικά τη δημοκρατία ενώ κάνει και μετρήσεις συγκεκριμένων δεικτών. Σύμφωνα με το καστατικό του Ινστιτούτου, το V-Dem κάνει τη διάκριση μεταξύ πέντε αρχών υψηλού επιπέδου δημοκρατίας.
Η δημοκρατία ανάλογα με αυτές τις αρχές διακρίνεται σε: εκλογική, φιλελεύθερη, συμμετοχική, διαβουλευτική και ισότιμη. Το Ινστιτούτο συλλέγει δεδομένα για τη μέτρηση αυτών των αρχών.
Η μελέτη της δημοκρατίας και του εκδημοκρατισμού βρίσκεται στο επίκεντρο της πολιτικής επιστήμης και αποκτά όλο και μεγαλύτερη σημασία στην οικονομία, την κοινωνιολογία και την ιστορία.
Στον μεταψυχροπολεμικό κόσμο, η δημοκρατία έχει επίσης καταστεί κεντρικός στόχος της εξωτερικής πολιτικής πολλών χωρών και αποτελεί συχνά κρίσιμη προϋπόθεση για τη διανομή της διεθνούς αναπτυξιακής βοήθειας. Η μετάβαση στη δημοκρατία και η εδραίωσή της παραμένει σήμερα βασικό ζήτημα στην παγκόσμια ανάπτυξη.
Η έδρα της βρίσκεται στο Ινστιτούτο V-Dem του Τμήματος Πολιτικών Επιστημών του Πανεπιστημίου του Γκέτεμποργκ της Σουηδίας. Στα πρώτα χρόνια του V-Dem, το Ινστιτούτο Διεθνών Σπουδών Kellogg του Πανεπιστημίου Notre Dame, ένα από τα δύο ιδρυτικά ιδρύματα του έργου, έπαιξε καθοριστικό ρόλο στην οικοδόμηση και την καθιέρωση του V-Dem.
