Το φαινόμενο brain drain, μαζί με τους υπόλοιπους οικονομικοκοινωνικούς όρους είναι «προίκα» της δεκαετίας της οικονομικής κρίσης για την Ελλάδα. Ωστόσο, φαίνεται πως η αναστροφή της φυγής απόλυτα εκπαιδευμένου και περιζήτητου προσωπικού σε όλους τους τομείς, όχι μόνο δεν έχει ανακοπεί, αλλά θέτει σε κίνδυνο το δημογραφικό, την οικονομία και το σύστημα υγείας.
Η μετανάστευση Ελλήνων από το 2010 και την έναρξη της κρίσης και μετά και η έξοδος από τη χώρα περίπου 400.000 ατόμων ονομάστηκε brain drain επειδή το κύριο χαρακτηριστικό αυτού του κύματος ήταν το υψηλό μορφωτικό επίπεδο της πλειοψηφίας των μεταναστών, αναφέρει χαρακτηριστικά σε έκθεσή του το London School Of Economics, τον Μάρτιο του 2021.
Το 26% των ατόμων που μεταναστεύουν από την Ελλάδα είναι κάτοχοι πτυχίου και το 69% κάτοχοι μεταπτυχιακού ή διδακτορικού τίτλου και έχουν μετακινηθεί κυρίως σε ευρωπαϊκές χώρες- εργάζονται στους τομείς των επιχειρήσεων, των οικονομικών, της πληροφορικής και της μηχανικής.
Μόνο στη Βρετανία, τα τελευταία δέκα χρόνια η Έλληνες μετανάστες διπλασιάστηκαν, ξεκινώντας από 35.000 το 2011 και φτάνοντας τις 75.000 το 2019. Ωστόσο, οι περιορισμοί, που επέβαλε το Brexit, αναμένεται να επηρεάσουν τις μεταναστευτικές ροές, όπως δείχνουν τα πρώτα στοιχεία στο Ηνωμένο Βασίλειο.
Τα ποσοστά ανεργίας μεταξύ αποφοίτων ανώτατης εκπαίδευσης ήταν 19,07% – ήδη αρκετά αυξημένα – το 2008 και το 2013 έφτασαν το 28,13% για τις ηλικίες 25-64. Η αυξανόμενη ανεργία σε όλες τις ηλικιακές και εκπαιδευτικές ομάδες οδήγησε πολλούς νέους να εγκαταλείψουν τη χώρα, με 124.000 άτομα να φεύγουν μόνο το 2012, στην κορύφωση του κύματος μετανάστευσης.
Μισό εκατομμύριο απώλειες λόγω brain drain
Σε μια πιο δραματική εκτίμηση του Politico, υπολογίζεται ότι 500.000 άνθρωποι μετακόμισαν στο εξωτερικό κατά τη διάρκεια της οικονομικής κρίσης, κατά τη διάρκεια της οποίας η ελληνική οικονομία συρρικνώθηκε κατά το ένα τέταρτο και η ανεργία εκτοξεύτηκε στο 28%.
Τα ποσοστά ανεργίας έχουν βελτιωθεί από τότε, αλλά εξακολουθούν να είναι υπερδιπλάσια του μέσου όρου της Ευρωπαϊκής Ένωσης και της ευρωζώνης, σημείωνε δημοσίευμα του μέσου ήδη από το 2020, κάτι που δεν διευκολύνει την αναστροφή του brain drain.
Όπως αναφέρεται σε αυτό, το brain drain επιταχύνει τον μεγαλύτερο κίνδυνο της ελληνικής οικονομίας: τα κάκιστα δημογραφικά στοιχεία. Μέχρι το 2050, ο πληθυσμός της Ελλάδας αναμένεται να συρρικνωθεί κατά 800.000 έως 2,5 εκατομμύρια άτομα, σε 8,3 έως 10 εκατομμύρια, ενώ ένας στους τρεις κατοίκους θα είναι άνω των 65 ετών, σύμφωνα με μελέτη του ινστιτούτου έρευνας και πολιτικής Dianeosis.
Η Ελλάδα συγκαταλέγεται μεταξύ των χωρών με την χαμηλότερη γεωγραφική πυκνότητα στον κόσμο, ενώ στην Ευρώπη, μόνο οι Γαλλία, Γερμανία και Βρετανία θα διαθέτουν πληθυσμό μεγαλύτερο των 50 εκατομμυρίων ως το 2100. Σύμφωνα με το OurWorldData, η Ελλάδα θα μειωθεί στο ήμισυ ως το 2100, με τον πληθυσμό της να προβλέπεται να ανέρχεται σε 6,5 εκατομμύρια!
Brain Drain καταρτισμένων γιατρών
Ερχόμενοι στο σήμερα, φαίνεται πως πάνω από 20.000 γιατροί έχουν φύγει από τη χώρα μας τα τελευταία δέκα χρόνια, η εκπαίδευση των οποίων στοίχισε στην πολιτεία και τις οικογένειες τους κατά μέσον όρο, για τον καθένα, περίπου 350.000 ευρώ.
Τα παραπάνω αναφορικά με το ιατρικό brain drain, ανέφερε ο πρόεδρος του Ιατρικού Συλλόγου Αθηνών και περιφερειάρχης Αττικής, Γιώργος Πατούλης, στο πλαίσιο της ομιλίας του στο 2ο Συνέδριο «Υγεία πάνω απ’ όλα», που πραγματοποιήθηκε στην Αθήνα.
«Η μετανάστευση του υψηλά εξειδικευμένου επιστημονικού προσωπικού της χώρας – εκτός των όσων συνεπάγεται για το σύστημα υγείας που πλέον αντιμετωπίζει σοβαρές ελλείψεις – έχει και μία σημαντική οικονομική παράμετρο» τόνισε ο πρόεδρος του ΙΣΑ.
Η χώρα μας έχει επενδύσει πάνω από 7 δισεκατομμύρια ευρώ, τα τελευταία χρόνια, για το επιστημονικό δυναμικό που αυτή την ώρα, αξιοποιείται από τα συστήματα υγείας, των άλλων χωρών
«Η χώρα μας έχει επενδύσει πάνω από 7 δισεκατομμύρια ευρώ, τα τελευταία χρόνια, για το επιστημονικό δυναμικό που αυτή την ώρα, αξιοποιείται από τα συστήματα υγείας, των άλλων χωρών. Ουσιαστικά δηλαδή, εκποίησε ένα σημαντικό κεφάλαιο, στο οποίο θα μπορούσε να είχε επενδύσει και να παράγει προστιθέμενη αξία» συνέχισε ο περιφερειάρχης Αττικής και γιατρός ο ίδιος, Γιώργος Πατούλης, μιλώντας για το ιατρικό brain drain.
Ο κ. Πατούλης αναφέρθηκε εκτενώς στην αναπτυξιακή προοπτική της υγείας και στην ανάγκη να επενδύσει η χώρα μας, στο επιστημονικό της κεφάλαιο. «Η Ελλάδα μέσω της ανάπτυξης του ιατρικού τουρισμού μπορεί και πρέπει να γίνει η χώρα της υγείας και της ευεξίας, για τον παγκόσμιο ασθενή. Θέλουμε όχι μόνο να ανακόψουμε το μεταναστευτικό ρεύμα των επιστημόνων, αλλά να προσελκύσουμε και άλλους γιατρούς, μέσα από μία αναπτυξιακή διαδικασία», κατέληξε.
Τι είναι το brain drain
Φυγή ανθρώπινου κεφαλαίου, όπως είναι η επίσημη ονομασία του φαινομένου, ονομάζεται η μετανάστευση ατόμων που έχουν λάβει ανώτατη εκπαίδευση ή εξειδικευμένη κατάρτιση στην πατρίδα τους.
Τα καθαρά οφέλη της φυγής ανθρώπινου κεφαλαίου για τη χώρα υποδοχής αναφέρονται μερικές φορές ως «brain gain», ενώ το καθαρό κόστος για τη χώρα αποστολής αναφέρεται μερικές φορές ως «brain drain».
Σε επαγγέλματα με πλεόνασμα πτυχιούχων, η μετανάστευση επαγγελματιών με κατάρτιση από το εξωτερικό μπορεί να επιδεινώσει την υποαπασχόληση των εγχώριων πτυχιούχων, ενώ η μετανάστευση από μια περιοχή με πλεόνασμα εκπαιδευμένων ατόμων οδηγεί σε καλύτερες ευκαιρίες για όσους παραμένουν. Αλλά η μετανάστευση μπορεί να προκαλέσει προβλήματα για τη χώρα προέλευσης, εάν τα εκπαιδευμένα άτομα είναι σε έλλειψη εκεί.
Η έρευνα δείχνει ότι υπάρχουν σημαντικά οικονομικά οφέλη από τη φυγή ανθρώπινου κεφαλαίου για τους ίδιους τους μετανάστες και για τη χώρα υποδοχής. Ο αντίκτυπος στη χώρα προέλευσης είναι λιγότερο ξεκάθαρος, με την έρευνα να δείχνει ότι ο αντίκτυπος μπορεί να είναι θετικός, αρνητικός ή μικτός.
Η έρευνα δείχνει επίσης ότι η μετανάστευση, τα εμβάσματα και η μετανάστευση επιστροφής μπορούν να έχουν θετικό αντίκτυπο στον εκδημοκρατισμό και στην ποιότητα των πολιτικών θεσμών στη χώρα προέλευσης.
