Ίσως το πιο χαρακτηριστικό κτίσμα της συμπρωτεύουσας, μετά τον Λευκό Πύργο και φυσικά, τη «δίδυμη» αδερφή της, την Καμάρα στη Θεσσαλονίκη. Η Ροτόντα δεσπόζει στο κέντρο της πόλης τόσο για το στρογγυλό της σχέδιο, όσο όμως και για τα ιδιαίτερα πλίνθινα τούβλα που την χαρακτηρίζουν.
Η Ροτόντα του 4ου αιώνα στη Θεσσαλονίκη και έχει κτιστεί στα πρότυπα του Πάνθεον της Ρώμης. Μαυσωλείο, χώρος λατρευτικών μυστηρίων, ναός, μητρόπολη, τζαμί, La Rotonde, μουσείο. Όπως κι αν περιγραφεί η Ροτόντα δεν παύει να είναι άρρηκτα δεμένη και συνυφασμένη με την εικόνα και την ιστορία της Θεσσαλονίκης.
Το κανάλι του YouTube, George Sal, ετοίμασε ένα θεαματικό βίντεο με λήψεις από Drone, το οποίο αποτυπώνει τη μοναδικότητα του κτίσματος της συμπρωτεύουσας.
Διαβάζουμε στο οδηγό της πόλης, πως πρόκειται για θολωτό κυκλικό κτίσμα, μοναδικό στον Ελλαδικό χώρο, διότι η κυκλική μορφή της παραπέμπει και ακολουθεί ακριβώς την τεχνοτροπία του Πανθεον στη Ρώμη. Έχει ύψος ως τον θόλο της 29,80μ., εσωτερική διάμετρο 24,50μ. και το πάχος του τοίχου της είναι 6,30μ.
Για το χτίσιμό της χρησιμοποιήθηκαν λίθοι, κεραμικό κονίαμα, ενώ κατά διαστήματα παρατηρούμε πλατιές ζώνες πλίνθων. Η στέγη της κλιμακώνεται σε τρεις βαθμίδες, η δε κορυφή του θόλου είναι κωνική.
Ονομάστηκε Ροτόντα μόλις πριν από 2 αιώνες
Την ονομασία Ροτόντα ωστόσο την πήρε σχετικά πρόσφατα κατά τον 18ο αι. από Ευρωπαίους περιηγητές χάρη στην κυκλικής της μορφή και παρέμεινε να χρησιμοποιείται παράλληλα με αυτή του Αγίου Γεωργίου.
Αποτελεί τμήμα του ανακτορικού συγκροτήματος του αυτοκράτορα Γαλερίου και κατασκευάστηκε κατά τη διάρκεια της Ρωμαϊκής Τετραρχίας.
Η πομπική οδός που συνέδεε το κυκλικό κτίριο με το κυρίως ανάκτορο ενισχύει την σημαντικότητα του κτίσματος και την άποψη ότι στο χώρο τελούνταν οι επίσημες λατρευτικές τελετές του παλατιού.
Μετά την επικράτηση του Χριστιανισμού, από τη βασιλεία του αυτοκράτορα Θεοδοσίου και έπειτα η Ροτόντα χρησιμοποιείται ως χριστιανικός ναός. Είναι η εποχή όπου έγιναν οι μεγαλύτερες παρεμβάσεις στο οικοδόμημα.
Οι αλλοιώσεις στη Ροτόντα από τους Χριστιανούς
Μετατράπηκε σε ναό την παλαιοχριστιανική περίοδο, τον οποίο κάποιοι ερευνητές ταυτίζουν με τον ναό των Ασωμάτων Δυνάμεων που αναφέρουν οι βυζαντινές πηγές. Στην ανατολική πλευρά γκρεμίστηκε ο κυλινδρικός τοίχος, ώστε να χτιστεί ορθογώνιος χώρος που θα φιλοξενούσε το ιερό βήμα του ναού.
Ακόμη μια επέμβαση της χριστιανικής περιόδου είναι η δημιουργία εξωτερικού κυκλικού τοιχίου σκεπαστού, σε απόσταση οκτώ μέτρων από το κυρίως κυλινδρικό κτήριο της Ροτόντας, ενώ διανοίχτηκε είσοδος με νάρθηκα, στην δυτική πλευρά του κτιρίου όπως συνηθίζεται στους χριστιανικούς ναούς.
Χτίστηκαν ακόμη δυο παρεκκλήσια στον περίβολο, ένα κυκλικό ανατολικά και ένα οκταγωνικό δυτικά.
Το κτίριο έγινε η Μητρόπολη της Θεσσαλονίκης από το 1523 ως το 1590 μ.Χ όταν η Αγία Σοφία μετατράπηκε σε τζαμί.
Όταν η Ροτόντα γινόταν τζαμί
Το 1591, μετά την επικράτηση των Οθωμανών, μετετράπηκε σε μουσουλμανικό τέμενος από τον Σεΐχη Hortaci Suleiman Efendi. Μετά την Απελευθέρωση της Θεσσαλονίκης, το 1912, αφιερώθηκε στον Άγιο Γεώργιο.
Ο μιναρές της Ροτόντας είναι ο μόνος που διασώθηκε κατά τη γενική κατεδάφιση των μιναρέδων στη Θεσσαλονίκη την δεκαετία του 1920. Οι ζημιές που έχει υποστεί οφείλονται στους σεισμούς που έγιναν κατά καιρούς στη Θεσσαλονίκη.
Στη διάρκεια των ετών υπήρξαν αψιμαχίες αν το κτήριο της Ροτόντας είναι θρησκευτικό η πολιτιστικό μνημείο μέχρι την απόφαση του ΣτΕ το 1999, που αποδίδει οριστικά τη Ροτόντα στα πολιτιστικά μνημεία της Θεσσαλονίκης.
Συμπεριλαμβάνεται στα Παλαιοχριστιανικά και Βυζαντινά μνημεία της Θεσσαλονίκης ως Μνημείο Παγκόσμιας Κληρονομιάς της UNESCO.
