Σε ένα οδοιπορικό στους πύργους στη Μάνη μας «ταξιδεύουν» τα δύο επόμενα επεισόδια της εκπομπής «Μηχανή του Χρόνου», που θα μεταδοθούν από το COSMOTE HISTORY, τη Δευτέρα 20/6 (21.00) και τη Δευτέρα 27/6 (21.00), αντίστοιχα.
Μέσα από την έρευνα της εκπομπής, ο Χρίστος Βασιλόπουλος θα παρουσιάσει, μεταξύ άλλων, την ιστορία των πέτρινων πύργων, αλλά και τον πρωταγωνιστικό ρόλο που διαδραμάτισαν σε «διάσημες» συγκρούσεις.
Η «Μηχανή του Χρόνου» ανοίγει το κεφάλαιο των πύργων της Μάνης (Δευτέρα 20/6, 21.00, COSMOTE HISTORY HD), καταγράφοντας τα γεγονότα μετά την πτώση του Μυστρά (1460), όταν βυζαντινές αριστοκρατικές οικογένειες κατέφυγαν στη χερσόνησο, επειδή δεν ήθελαν να ζήσουν υπό τον τουρκικό ζυγό.
Σταδιακά, οι μεγάλες οικογένειες πήραν τον έλεγχο διάφορων περιοχών. Σύμβολο της εξουσίας κάθε ισχυρής οικογένειας ήταν οι πανύψηλοι πέτρινοι πύργοι, που τους έχτιζαν σε στρατηγικά σημεία, για τον έλεγχο περιοχών και την άμυνα απέναντι στις εχθρικές πατριές.
Πρόκειται για οικογένειες που βασίζονταν στη δύναμη των όπλων τους και επικράτησαν στη Λακωνική Μάνη. Η εκπομπή παρουσιάζει πώς κατασκευάστηκαν οι πύργοι και τα «μυστικά» της αρχιτεκτονικής τους, η οποία περιελάμβανε διόδους διαφυγής και άλλα αμυντικά χαρακτηριστικά.
Η έρευνα της εκπομπής εξερευνά και τη Μεσσηνιακή Μάνη. Εκεί, τον έλεγχο είχαν οι καπετάνιοι που δρούσαν από την Αρεόπολη μέχρι την Καλαμάτα, και είχαν υπό τον έλεγχό τους μεγάλες γεωγραφικές περιοχές, τις λεγόμενες Καπετανίες.
Οι πολεμικοί πύργοι και οι πυργοκατοικίες αποτελούσαν και στα μέρη αυτά σύμβολα γοήτρου και εξουσίας για τους καπετάνιους, οι οποίοι μέσα στα οχυρά που έχτιζαν, κατασκεύαζαν, επίσης, λιοτρίβια, εκκλησίες ή άλλες εγκαταστάσεις.
Στο δεύτερο μέρος της έρευνας του Χρίστου Βασιλόπουλου (Δευτέρα 27/6, 21.00, COSMOTE HISTORY HD), η εκπομπή καταγράφει τον μανιάτικο «γδικιωμό», δηλαδή την εκδίκηση ή τη βεντέτα μεταξύ των πατριών και των καπετάνιων της Μάνης.
Πολλές από τις συγκρούσεις μεταξύ των Μανιατών έγιναν σε πύργους, οι οποίοι ήταν πάντα στο στόχαστρο των εμπόλεμων οικογενειών. Παράλληλα, παρουσιάζεται και ο ρόλος των πύργων κατά τη διάρκεια της επανάστασης του 1821.
Ένα ξεχωριστό έργο της λαϊκής αρχιτεκτονικής
Οι Μανιάτικοι πύργοι ή πολεμόπυργοι της Μάνης- ανήκουν στην λαϊκή αρχιτεκτονική. Σήμερα αποτελούν παραδοσιακά κτίσματα, που διατηρούνται και ανακαινίζονται, λόγω της ιδιαίτερης αισθητικής τους αλλά και για πολιτισμικούς και ιστορικούς λόγους. Η ανακαίνιση και αποκατάσταση πολλών μανιάτικων πύργων, έχει επιτρέψει τη λειτουργία πολλών από αυτών ως κατοικιών αλλά και ως μικρών οικογενειακών ξενώνων.
Ως οικοδόμημα, ο μανιάτικος πύργος αποτελεί ένα πετρόκτιστο κτίσμα με τετράγωνη κάτοψη. Παρόλο που εξωτερικά οι πύργοι της Μάνης φαίνονται μεγάλοι και ευρύχωροι στην πραγματικότητα οι διαστάσεις της κάτοψης είναι περίπου 5Χ5 μέτρα.
Το ύψος κυμαίνεται από 10 εώς 20 μέτρα. Οι τοίχοι έχουν μεγάλο πάχος, ιδιαίτερα κοντά στη βάση του πύργου, ενώ το πάχος των τοίχων μικραίνει καθώς το κτίσμα εκτείνεται στους ψηλότερους ορόφους. Συνεπώς, οι εσωτερικοί, ωφέλιμοι χώροι – λόγω της μικρής κάτοψης αλλά και λόγω του πάχους των τοίχων – είναι ιδιαίτερα μικροί.
Χτίζονταν για αμυντικούς σκοπούς
Επειδή οι πύργοι κτίζονταν για αμυντικούς σκοπούς αλλά και επειδή το βασικό υλικό ήταν οι πέτρες τα μεγάλα παράθυρα απουσιάζουν σχεδόν εξολοκλήρου. Υπάρχουν ωστόσο, μικρά ανοίγματα –σχισμές για τα πυροβόλα όπλα- στους ανώτερους μόνο ορόφους. Από αυτά τα ανοίγματα εξυπηρετούνταν ο στοιχειώδης φωτισμός και αερισμός των εσωτερικών χώρων. Η κεντρική πόρτα εισόδου ήταν επίσης μικρή και χαμηλή έτσι ώστε για να μπει κανείς θα έπρεπε να σκύψει.
Διαβάζουμε στο decobook, Οι πολεμόπύργοι της Μάνης μοιάζουν με λιθόκτιστους ψηλούς όγκους που ξεχωρίζουν μέσα σε ένα ξερό, ορεινό τοπίο. Για τη εσωτερική επικοινωνία μεταξύ των ορόφων δημιουργούνταν απότομες σκάλες με πέτρες ή με μεγάλα καρφιά που στερεώνονταν στον τοίχο. Σε κάποιες πλευρές του κτίσματος, στον τελευταίο όροφο, δημιουργούνταν μικρές εξοχές – οι «πετρομάχοι». Στις ορθογώνιες αυτές εξοχές υπήρχαν σχισμές στα πλάγια και από κάτω, και μέσα από αυτές τις σχισμές πετούσαν οι ένοικοι του πύργου στους επίδοξους εισβολείς πέτρες, σφαίρες και καυτή, ρευστή ύλη.
Γύρω από τους ψηλούς πολεμικούς πύργους υπήρχαν χαμηλότερα σπίτια – συνήθως με κατώι και ανώγι– τα οποία ήταν και αυτά κτισμένα με πέτρες. Μεταξύ των συγγενικών σπιτιών που κτίζονταν γύρω από τον πύργο, μπορούσαν να ανοιχτούν πόρτες που εξυπηρετούσαν την μεταξύ τους επικοινωνία.
Μετά την ίδρυση του ελληνικού κράτους, η αντιβασιλεία με ένα διάταγμα του 1834 προσπάθησε να γκρεμίσει του πύργους της Μάνης. Άλλωστε, οι πύργοι αποτελούσαν, όχι μόνο μέσο των βίαιων συγκρούσεων μεταξύ των μεγάλων οικογενειών της Μάνης αλλά και αίτιο συμπλοκών, καθώς το κτίσιμο ενός πύργου σε αμφιλεγόμενα εδάφη οδηγούσε σχεδόν πάντα σε ένοπλες και αιματηρές συγκρούσεις. Εκείνη την εποχή στην Μάνη υπήρχαν περίπου 800 πύργοι.
