Υπάρχει μια κατάσταση, ένα όνειρο, ένας απώτερος στόχος που οι άνθρωποι κυνηγούν περισσότερο και από τον πλούτο, λαχταρούν πιο πολύ από τη δόξα, αναζητούν ίσως πιότερο και από την υγεία: Η ευτυχία!!
Τι είναι όμως αυτή η πολυσυζητημένη ευτυχία και θα μπορούσε ποτέ το κυνήγι της να έχει τελικά θήραμα στην άκρη του δόρατος αυτή την κατάσταση που ακούγεται σαν προσευχή στα χείλη όλων όταν θέλουν να δώσουν την πιο ζεστή και ουσιαστική ευχή;
Σήμερα γιορτάζουμε την ευτυχία και με αφορμή τη Διεθνή Ημέρα το «S» κάνει μια εσωτερική ανασκόπηση, μια αναζήτηση στην έννοια της λέξης, την ψυχική της υπόσταση και την γωνιά όπου κρύβεται η πραγματική ευημερία.
Τι εστί ευτυχία;
Ας πάρουμε όμως τα πράγματα από την αρχή. Στην ελληνική γλώσσα, κάθε λέξη έχει μια ρίζα, σημαίνει κάτι, κρύβει ένα νόημα πίσω από τα γράμματα που την συναποτελούν. Για καλή μας… τύχη, αυτή που αναζητούμε εδώ είναι και αρκετά εύκολη. Ευτυχία, καλή τύχη!
Και τύχη; Τι σημαίνει τύχη; Η λέξη στραφταλίζει σαν χυσαφένια μαρκίζα σε καζίνο, σαν το μπαλάκι με τον κατάλληλο αριθμό στην κλήρωση ενός τυχερού παιχνιδιού που θα σου αλλάξει την τύχη. Και αν σου κάτσει;
Κι όμως, ακόμη κι αν η τύχη συνδυάζεται τόσο πολύ με τα χρήματα στο πορτοφόλι (ή τις offshore) ο λαός μας έχει προλάβει: «Τα χρήματα δεν φέρνουν την ευτυχία».
«Οι πλούσιοι άνθρωποι είναι πιο ευτυχισμένοι από τους φτωχότερους, αλλά η διαφορά είναι πολύ μικρή. Το εισόδημα οδηγεί σε ολοένα και μικρότερα “κέρδη” ευτυχίας, καθώς τα επίπεδα εισοδήματος αυξάνονται» μας διαβεβαιώνει ο ψυχολόγος Γιώργος Καραδάκης.
Οι πλούσιοι άνθρωποι είναι πιο ευτυχισμένοι από τους φτωχότερους, αλλά η διαφορά είναι πολύ μικρή.
Άλλωστε η τύχη δεν είναι από μόνη της μια θετική έννοια. Συγκεκριμένα, τύχη είναι η δύναμη που υποτίθεται ότι επηρεάζει τα γεγονότα είτε προς μια θετική κατάληξη, είτε προς μια αρνητική.
Το μοιραίο, το πεπρωμένο που αν ιδωθεί με αυτόν τον τρόπο σημαίνει πως η τύχη είναι μια ζυγαριά που γέρνει πότε προς τη μια και πότε προς την άλλη κατεύθυνση χωρίς να παίζει ιδιαίτερο ρόλο η ποιότητα ή η προσπάθεια που καταβάλει κανείς.
Πες το ευημερία, ευδαιμονία
Θα μπορούσε όμως ποτέ κάτι τόσο βαθύ, τόσο επιθυμητό από κάθε άνθρωπο στον κόσμο να είναι απλά μια ζαριά της μοίρας; Προφανώς και όχι. Η λέξη ευτυχία, η συναισθηματική και ψυχική κατάσταση που αντιπροσωπεύει δεν περιορίζεται στη σύνθεση των λέξεων που τη δημιουργούν.
Ευτυχία είναι η κατάσταση ευφορίας και ψυχοσωματικής ικανοποίησης που πηγάζει από την επίτευξη κάποιων στόχων. Αυτός ο ορισμός είναι πολύ πιο ιδεατός, πιο όμορφος και αγαθός (με την αρχαιοελληνική έννοια).
Άλλωστε, οι μεγαλύτεροι φιλόσοφοι που πάτησαν το πόδι τους σε αυτό τον πλανήτη την αναζήτησαν, την έψαξαν αυτή την ευτυχία και δεν ήταν πάντα εκεί με αυτό ακριβώς το όνομα.
Και να που πάλι προκύπτει το ερώτημα. Ποιοι είναι οι αυτοί οι στόχοι που αν τους επιτύχει (άλλη μια λέξη με την τύχη στο DNA της) θα μπορέσουν να τον οδηγήσουν στην ευτυχία;
«Πολλοί από τους παράγοντες, πως κάποιος έπιασε “την καλή”, που μπορεί να έρθουν αρχικά στο μυαλό, δεν φαίνεται να παίζουν σημαντικό ρόλο στην ευτυχία» υποστηρίζει ο ψυχολόγος στο «S».
«Για παράδειγμα, παρόλο που οι άνθρωποι προσπαθούν να αποκτήσουν θέσεις εργασίας με υψηλή αμοιβή ή ονειρεύονται να κερδίσουν το λαχείο, το εισόδημα δεν συσχετίζεται στενά με την ευτυχία» σημειώνει ο Γιώργος Καραδάκης.
Τον λόγο έχει η επιστήμη
Αφού λοιπόν η ευτυχία δεν είναι απλά ένα συνθετικό της τύχης, τότε τι μπορεί να είναι. Για αν είμαστε ακριβείς, ο Αριστοτέλης την ονόμαζε ευδαιμονία και θεωρούσε πως είναι ο πιο αγαθός, ευγενής και ιδανικός σκοπός του ανθρώπου. Για τον Έλληνα φιλόσοφο, η ευδαιμονία δεν ήταν κατάσταση, αλλά ενέργεια.
Ως ευτυχία, η ψυχολογία ορίζει μια κατάσταση συναισθηματικής ευεξίας που βιώνει ένα άτομο
«Ως ευτυχία, η ψυχολογία ορίζει μια κατάσταση συναισθηματικής ευεξίας που βιώνει ένα άτομο είτε με τη στενή έννοια, όταν καλά πράγματα συμβαίνουν σε μια συγκεκριμένη στιγμή, είτε ευρύτερα, ως θετική αξιολόγηση της ζωής και των επιτευγμάτων του ατόμου συνολικά – δηλαδή ως μία υποκειμενική ευεξία» εξηγεί στο «S», ο ψυχολόγος Γιώργος Καραδάκης.
Η υποκειμενική ευημερία
Ο κ. Καραδάκης ονοματίζει την ευτυχία, ευημερία, πράγμα που μάλλον είναι πιο ταιριαστό για το σύνολο πραγμάτων, μικρών ή μεγαλύτερων που μας κάνουν να νιώθουμε πλήρεις και ευτυχισμένους.
Το πρώτο ερώτημα που γεννάται πλέον είναι ένα. Είναι η ευτυχία μία και ομοούσιος; Τη βιώνουμε, την αποζητάμε και την αναγνωρίζουμε με τα ίδια χαρακτηριστικά όλοι μας;
Άνθρωποι από όλο τον κόσμο τείνουν να έχουν παρόμοια έννοια για την ευτυχία και μπορούν να αναγνωρίσουν την ευτυχία στους άλλους
Η αλήθεια μοιάζει να βρίσκεται κάπου στη μέση. «Άνθρωποι από όλο τον κόσμο τείνουν να έχουν παρόμοια έννοια για την ευτυχία και μπορούν να αναγνωρίσουν την ευτυχία στους άλλους. Αυτό πιο εύκολα συμβαίνει όταν η αναφορά της ευτυχίας γίνεται “στα καλά πράγματα”, που ο καθένας βιώνει μια συγκεκριμένη στιγμή» εξηγεί ο ψυχολόγος.
«Είναι πιθανό όμως, κάποιος να βιώσει πολλά αρνητικά συναισθήματα, ωστόσο να εξακολουθεί να αναγνωρίζει ότι οι συνθήκες της ζωής του/της είναι καλές. Για παράδειγμα, κάποιος που εργάζεται με φτωχούς, άρρωστους ή άπορους μπορεί να βιώνει συχνά αρνητικά συναισθήματα αλλά μπορεί επίσης να νιώθει ικανοποιημένος με τη ζωή επειδή η δουλειά αξίζει τον κόπο» συνεχίζει.
Το ίδιο μπορεί να συμβεί όμως και όταν κάποιος νιώθει πως βρίσκεται βουτηγμένος στην δυστυχία. «Ομοίως, οι άνθρωποι που περνούν πολύ χρόνο συμμετέχοντας σε ηδονιστικές απολαύσεις μπορεί να βιώνουν συχνά στιγμιαία θετικά συναισθήματα, αλλά μπορεί επίσης να αισθάνονται ότι η ζωή είναι άδεια και χωρίς νόημα».
Παρόλα αυτά, φαίνεται πως υπάρχουν υποκειμενικά στοιχεία στην επίτευξη, το βίωμα της ευτυχίας, τα οποία και αναζητούν οι ερευνητές. «Οι ερευνητές, αυτής της υποκειμενικής ευημερίας, ενδιαφέρονται για τους διάφορους παράγοντες στην ζωή κάθε ανθρώπου, αλλά και στην οπτική του για αυτή, που επηρεάζουν αυτά τα διακριτά στοιχεία».
Η ευτυχία δεν αγοράζεται, ούτε όμως και κληρονομείται
Σε μια από τις μεγαλύτερες έρευνες του είδους, το πανεπιστήμιο του Χάρβαρντ παρακολούθησε την πορεία ζωής δεκάδων ανθρώπων επί 80 ολόκληρα χρόνια. Σκοπός του κολοσσιαίου κοινωνικού πειράματος το οποίο έφτασε να καταγράφει στοιχεία από τη ζωή χιλιάδων ανθρώπων, των απογόνων όσων εντάχθηκαν αρχικά στην έρευνα κατέληξε σε απλά ελληνικά, στο συμπέρασμα πως η ευτυχία δεν κληρονομείται.
Χαρακτηριστικός είναι ο τίτλος του δημοσιεύματος στην ιστοσελίδα του αμερικανικού πανεπιστημίου που λέει: «Τα γονίδια είναι καλά, η χαρά όμως είναι καλύτερη».
«Η υγεία παίζει επίσης ρόλο στην ευημερία, αλλά οι συσχετισμοί είναι και πάλι, εκπληκτικά μικροί. Ο παράγοντας που έχει συνδεθεί πιο στενά με τα υψηλά επίπεδα ευτυχίας είναι οι κοινωνικές σχέσεις» εκτιμά ο Γιώργος Καραδάκης στο «S».
Για να είμαστε ευτυχείς χρειαζόμαστε υγιή και ισχυρά κοινωνικά δίκτυα. Φανταστείτε την ζωή σας σαν τον ανθρώπινο εγκέφαλο. Όσους περισσότερους νευρώνες δημιουργήσει, τόσο περισσότερες πληροφορίες θα μπορέσει να συλλέξει, τόσο πιο ισχυρός «υπολογιστής» θα γίνει.
«Η έρευνα δείχνει σταθερά, ότι οι άνθρωποι που έχουν ισχυρές κοινωνικές σχέσεις, τείνουν να αναφέρουν υψηλότερα επίπεδα ευημερίας» λέει ο κ. Καραδάκης.
Η έρευνα δείχνει σταθερά, ότι οι άνθρωποι που έχουν ισχυρές κοινωνικές σχέσεις, τείνουν να αναφέρουν υψηλότερα επίπεδα ευημερίας
«Όπως και με άλλους τομείς, οι υποκειμενικές αναφορές της ποιότητας της σχέσης και της ικανοποίησης από τη σχέση, εμφανίζουν τις υψηλότερες συσχετίσεις με την επίτευξη της ευημερίας» συνεχίζει.
Η κότα έκανε τ’ αυγό ή το αυγό την κότα;
Φαίνεται πως οι καλές φιλίες, οι δυνατές σχέσεις σε όλα τα επίπεδα (ίσως και η ικανότητα να διακόπτονται αυτές όταν αρχίζουν να σαπίζουν!) είναι μια καλή αρχή. Να μπορούμε με έναν τρόπο να τοποθετούμε τον εαυτό μας σε χαρούμενα περιβάλλοντα, σε καταστάσεις που προσφέρουν θετικά συναισθήματα.
Οι ευτυχισμένοι άνθρωποι είναι πιο κοινωνικοί και συνεργάσιμοι από τους δυστυχισμένους, είναι πιο υγιείς από τους δυστυχισμένους και κερδίζουν περισσότερα χρήματα από τους δυστυχισμένους
«Μελέτες παρέχουν στοιχεία, ότι οι ευτυχισμένοι άνθρωποι είναι πιο κοινωνικοί και συνεργάσιμοι από τους δυστυχισμένους, είναι πιο υγιείς από τους δυστυχισμένους και κερδίζουν περισσότερα χρήματα από τους δυστυχισμένους» λέει ο Γιώργος Καραδάκης.
«Αν και οι περισσότεροι άνθρωποι θέλουν να είναι ευτυχισμένοι απλώς γιατί πιστεύουν ότι έτσι θα νιώθουν καλά στην ζωή τους, αυτός ο επιθυμητός στόχος και η προσπάθεια επίτευξης του, μπορεί να οδηγήσει σε άλλα θετικά αποτελέσματα στη ζωή τους» σημειώνει ο Γιώργος Καραδάκης.
Θα θέλαμε πολύ στο τέλος αυτού του άρθρου να σας έχουμε και με μια φράση, με ένα σχέδιο, τον χάρτη του θησαυρού, τον δρόμο προς την ευτυχία και το σημείο αυτής σημειωμένο με έναν σταυρό.
Ξεκινήστε από τις θετικές σκέψεις, τις όμορφες σχέσεις με τους γύρω σας, για να έρθουν κι άλλα θετικά πράγματα στη ζωή. «Συν Αθηνά και χείρα κίνει» δηλαδή ή πιο γλαφυρά: «Η κότα έκανε το αυγό ή το αυγό την κότα;».
*Ο Γεώργιος Παναγιώτης Καραδάκης (Msc) Κοινωνικός Ψυχολόγος και Ψυχοθεραπευτής, γεννήθηκε στην Αθήνα όπου μεγάλωσε και μαθήτευσε. Έπειτα πήγε στο Λονδίνο για σπουδές και παρέμεινε εκεί για μεταπτυχιακές σπουδές και εξειδικεύτηκε στην Κοινωνική Ψυχολογία, την Ψυχανάλυση, την Κλινική και Συνθετική Ψυχοθεραπεία.
