Πριν πολλά χρόνια, στα δεκαεπτά μου, γνώρισα το Νίκο – τον αδερφό του φίλου μου του Κώστα. Βγαίναμε, συχνά, παρέα στη Γλυφάδα. Τον συμπαθούσα πολύ.

Όμως δυσκολευόμουν να επικοινωνήσω μαζί του, γιατί ήταν κωφός. Προσπαθούσαμε με χειλεανάγνωση, αλλά δεν ήταν εύκολο, ήμουν μικρή και, ίσως, ανώριμη για να προσπαθήσω αρκετά. Επιπλέον, εκείνα τα χρόνια, η διαφορετικότητα ως έννοια και η συμπερίληψη ως καλή πρακτική δεν μας ήταν τόσο οικείες.

Με τον καιρό χαθήκαμε. Ώσπου τον ξανασυνάντησα σε μια ταβέρνα. Εκείνος με μια κοπέλα, εγώ με τον άντρα μου. Ανταλλάξαμε αγκαλιές, νοήματα και χαμόγελα. Η επικοινωνία φαινόταν πιο εύκολη, εγώ είχα μεγαλώσει και οι εποχές είχαν αλλάξει.

Χρόνια μετά, έγινα μητέρα. Ο γιος μου, ο Ραφαέλλο, γνώρισε στον παιδικό σταθμό τη Μαντώ· έγιναν αχώριστοι, ήθελε να πάμε μαζί στις κούνιες. Ζήτησα το τηλέφωνο της μητέρας της Μαντούς από το σχολείο. Η δασκάλα μου έδωσε τον αριθμό, αλλά μου είπε…

«Μη της τηλεφωνήσεις – είναι κωφή. Στείλε μήνυμα».

Ένιωσα αμηχανία. «Και η Μαντώ; Είναι κι εκείνη κωφή;» ρώτησα έκπληκτη και ανίδεη με το θέμα.

«Όχι, ακούει», μου απάντησε.

Το κανόνισα, λοιπόν, και πήγαμε στις κούνιες. Ο Ραφαέλλο έτρεξε στη μικρή του φίλη. Η Μαντώ τον αγκάλιασε. Και τότε γύρισα να δω τη μαμά της.

Έμεινα άναυδη. Μπροστά μου στεκόταν ο παιδικός μου φίλος, ο Νίκος! Δίπλα του η γυναίκα που ήταν μαζί του πριν χρόνια στην ταβέρνα. Χαμογελούσαν και με χαιρετούσαν. Ένιωσα συγκίνηση να με πλημμυρίζει και βούρκωσα. Τι απίστευτη σύμπτωση…

Μαζί τους ήταν και η μεγάλη τους κόρη, ένα πανέμορφο και αυτό κοριτσάκι. Με χαιρέτησε ευγενικά. Εντυπωσιασμένη διαπίστωσα ότι μιλούσε τη νοηματική άπταιστα. Τα παιδιά άρχισαν να παίζουν και εμείς καθίσαμε στο παγκάκι. Μιλούσαμε διαβάζοντας τα χείλη, και όταν δεν καταλαβαινόμασταν, γράφαμε, γελούσαμε, και κάναμε νοήματα. Πολλά νοήματα.

Από εκείνη τη μέρα, ήρθαμε κοντά. Τα παιδιά μας παίζουν μαζί, κι εγώ γνώρισα πιο ουσιαστικά το Νίκο και τη Γωγώ. Δύο ανθρώπους με χιούμορ, υπέροχους, γεμάτους αγάπη.

Αυτή είναι, λοιπόν, η ιστορία τους…

Για τη συνέντευξη ήταν παρούσα μία πιστοποιημένη διερμηνέας. Ήθελα να γίνουν όλα σωστά και να μιλήσουν στη γλώσσα τους, τη νοηματική. Όπως δικαιούνται!

Παιδικά χρόνια

Η Γωγώ αφηγείται:

Γεννήθηκα στο Μεσολόγγι. Από τριών ετών μπήκα σε ίδρυμα, βγήκα στα δεκαεννιά.

Δεν υπήρχαν κοντά μας ειδικά σχολεία, κυρίως δεν υπήρχαν σχολεία κωφών.  Δεν υπήρχε τίποτα. Η μητέρα μου και όλη η οικογένεια μου ήταν ακούοντες. Η μαμά μου δεν είχε γνώσεις για το τί σημαίνει κώφωση, ήταν τρομακτικά δύσκολη η επικοινωνία. Ήθελε να μάθω να μιλάω τη νοηματική, να μπορέσω να ενταχθώ στην κοινωνία ως ισότιμο μέλος.

Καθώς ερχόμουν από επαρχία εάν ήθελα να πάω σχολείο και να μορφωθώ η μόνη λύση που υπήρχε ήταν να έρθω στην Πάτρα και να μείνω στο οικοτροφείο του Ιδρύματος Κωφών πηγαίνοντας στο σχολείο που συστεγαζόταν. Εκεί γνώρισα ανθρώπους σαν εμένα, πήρα καλή εκπαίδευση, έμαθα τη νοηματική. Το ίδρυμα ήταν εξαιρετικό, μας φρόντιζαν, μας πρόσεχαν, μας βοηθούσαν

Τα καλοκαίρια, τα Χριστούγεννα, το Πάσχα και κάποια Σαββατοκύριακα, πάντα επέστρεφα στο σπίτι μου, στην οικογένεια μου. Έπειτα όταν τέλειωναν οι διακοπές, πήγαινα και πάλι πίσω.

Ο αποχωρισμός ήταν βασανιστικός για εμένα. Έκλαιγα, έκλαιγα τόσο πολύ,  μαμά,  μαμά, φώναζα… Κάθε φορά το ίδιο, κάθε φορά αβάσταχτο.

Ώσπου κάποια στιγμή το πήρα απόφαση.

Τα χρόνια πέρασαν.

Στα δεκαεννιά επέστρεψα μόνιμα στο σπίτι μου.

Ήμουν ευτυχισμένη. Προσπάθησα να ενταχθώ στην κοινωνία, να ζήσω καλά και να χτίσω το μέλλον μου.

Στην αρχή πήγα να σπουδάσω πληροφορική αλλά ήταν δύσκολο για μένα – δεν καταλάβαινα λόγω απουσίας διερμηνέα με αποτέλεσμα να απομονωθώ. Στη συνέχεια πήγα σε τεχνική σχολή και έμαθα κομμωτική. Εκεί τα πράγματα ήταν πολύ καλύτερα, ένιωθα όμορφα, μου άρεσε πολύ αυτή η τέχνη, μου άρεσε να δημιουργώ. Έπειτα από πολλά χρόνια έγινα δασκάλα ελληνικής νοηματικής.

Ο Νίκος

Μεγάλωσα στη Γλυφάδα. Όλη μου η οικογένεια είναι ακούοντες και είχα απόλυτη στήριξη από εκείνους. Ήμουν τυχερός, υπήρχε ειδικό σχολείο για κωφούς στα νότια προάστια, κοντά μας.

Τα πράγματα όμως δεν ήταν εύκολα. Δε μας άφηναν να χρησιμοποιούμε νοηματική, ούτε μας τη μάθαιναν. Τη χρησιμοποιούσαμε κρυφά στο προαύλιο· αν μας έβλεπαν, μας χτυπούσαν. Ήθελαν να ξέρουμε μόνο γραφή και χειλεανάγνωση και να προσπαθούμε να μιλάμε καθαρά ακόμη και αν δεν καταλαβαίναμε τις έννοιες. Όμως η νοηματική ήταν η γλώσσα μας, ο μόνος τρόπος να εκφραστούμε, και  το ίδιο το σχολείο κωφών την απέρριπτε. Ήταν ταμπού.

Τώρα ευτυχώς τα πράγματα έχουν αλλάξει.

Είχα πολλούς φίλους από το σχολείο, αλλά οι ακούοντες συχνά με κορόιδευαν. Το bullying ήταν σκληρό, το υπέστην σε μεγάλο βαθμό. Από μικρός ζούσα την κοροϊδία και την υποτίμηση· με στενοχωρούσε αφόρητα. Όσο μεγάλωνα όμως, σκλήραινα και σταμάτησα να δίνω σημασία.

Όταν άρχισε να ακούγεται η έννοια της συμπερίληψης, όταν η νοηματική μπήκε στις ειδήσεις, ο κόσμος άρχισε να μας αποδέχεται. Σιγά-σιγά η αναπηρία της κώφωσης έγινε πιο κατανοητή και αποδεκτή.

Γωγώ

─Τα ίδια και σε μένα. Με σχολιάζανε συνεχώς, μιλούσαν για εμένα. Οι φίλοι μου, τότε, ήταν μόνο κωφοί. Οι ακούοντες με απέρριπταν. Είναι πολύ δύσκολο να νιώθεις και να είσαι μόνος.

Γνωριμία

Γωγώ

Με το Νίκο γνωριστήκαμε σε ένα μέρος που συναντιόμασταν οι κωφοί, κάτι σα λέσχη. Είναι εδώ στην Αθήνα. Σωματεία Κωφών. Εγώ πήγαινα πρώτη φορά στο συγκεκριμένο μέρος γιατί έμενα στην επαρχία.

Όταν είδα το Νίκο μου άρεσε πολύ, ήταν πολύ όμορφος, ξεχώριζε.

Νίκος

Όταν είδα τη Γωγώ τρελάθηκα. Την κοίταζα συνεχώς, την ερωτεύτηκα με την πρώτη ματιά. Πήγαινα χρόνια στο Σωματείο και δεν την είχα ξαναδεί, φοβόμουν πώς θα την έχανα. Έπρεπε να τη γνωρίσω οπωσδήποτε, αυτό σκεφτόμουν συνεχώς.

Γωγώ

Ερωτευτήκαμε αμέσως. Γνωριστήκαμε, μιλήσαμε και ξεκινήσαμε τα δρομολόγια. Αθήνα – Μεσολόγγι. Συνεχώς. Για αρκετά χρόνια είχαμε σχέση εξ’ αποστάσεως.  Δεν ήταν εύκολο.

Μετά από τέσσερα χρόνια αποφασίσαμε να συγκατοικήσουμε και νοικιάσαμε ένα σπίτι στο κέντρο. Ήταν το πρώτο μας σπίτι μαζί, οι πιο όμορφες στιγμές μας, είχαμε μια φυσιολογική ζωή όπως όλα τα ζευγάρια.

Οικογένεια

Νίκος

Της είπα, θα έρθεις Αθήνα, θα είμαι εγώ δίπλα σου, δε θα φοβηθείς τίποτα, θα σε φροντίζω εγώ. Όταν είδαμε ότι όλα μεταξύ μας πήγαιναν θαυμάσια αποφασίσαμε να κάνουμε το επόμενο βήμα.

Η Γωγώ έπειτα από λίγο έμεινε έγκυος στη μεγάλη μας κόρη, τη Βάσια. Ήμασταν ενθουσιασμένοι και ευτυχισμένοι, αποφασίσαμε να παντρευτούμε.

Γωγώ

Όχι, δε φοβηθήκαμε στιγμή για το αν το παιδί θα ήταν κωφό, εμένα προσωπικά δε μου πέρασε στιγμή από το μυαλό. Ήμουν σίγουρη ότι θα άκουγε, αλλά και να μην άκουγε, ποιο θα ήταν το πρόβλημα; Θα ήταν σαν εμένα και τον άντρα μου. Εγώ δεν έχω κάτι, είμαι κανονική όπως όλοι σας, απλά δεν ακούω. Δε μας ένοιαζε, το μόνο που θέλαμε ήταν να είναι υγιές.

Νίκος

Μετακομίσαμε στο πατρικό μου στη Γλυφάδα, για να έχουμε βοήθεια με το μωρό. Η μητέρα μου μένει από πάνω, ο αδελφός μου από κάτω. Όπως όλοι οι νέοι γονείς, έτσι κι εμείς χρειαζόμασταν βοήθεια. Επιπλέον, θέλαμε το παιδί μας να έχει καθημερινή επαφή με ακούοντες, ώστε να ακούει λέξεις και να μάθει να μιλάει ελληνικά.

Γωγώ

Το παιδί γεννήθηκε και ήταν υγιές! Μόνο αυτό με ένοιαζε! Δε θεωρώ ότι εγώ που δεν ακούω δεν είμαι υγιής, μια χαρά υγιής είμαι.

Υπάρχουν τρόποι για να επικοινωνήσουμε με το παιδί. Καταρχάς όταν ήταν μωρό και έκλαιγε και εμείς κοιμόμασταν είχαμε ένα σύστημα ειδοποίησης με δόνηση και με φως κάτω από το μαξιλάρι μας. Δεν αντιμετωπίσαμε ποτέ κανένα πρόβλημα, ξυπνούσαμε αμέσως και τρέχαμε στα μωρά μας, όπως κάνουν όλοι οι γονείς όταν ακούν τα παιδιά τους να κλαίνε ή να ζητάνε κάτι. Η επιστήμη και η τεχνολογία έχουν λύσεις για τους κωφούς γονείς.

Νίκος

Η Βάσια μας παράλληλα με την ομιλία έμαθε και τη νοηματική. Τα παιδιά μιμούνται. Έμαθε από τους συγγενείς τις λέξεις, από εμάς έμαθε τα νοήματα. Έτσι έγινε δίγλωσση. Όπως ακριβώς συνέβη και με τη μικρή μας κόρη, τη Μαντώ.

Γωγώ

Εμείς τα διδάξαμε τα παιδιά, ειδικά η Βάσια που είναι οχτώ νοηματίζει τέλεια, έμαθε τη νοηματική από πολύ νωρίς. Μάλιστα εμπλουτίζει συνεχώς το λεξιλόγιο της και με ενθουσιάζει αυτό, θέλει όταν μεγαλώσει να γίνει διερμηνέας.

Η Μαντώ που είναι τεσσάρων πλέον, νοηματίζει και εκείνη πολύ καλά.

Η Βάσια αποδέχτηκε πιο εύκολα τη διαφορετικότητα μας, το ότι είμαστε κωφοί δηλαδή.

Η Μαντώ μας μιλούσε περισσότερο, έλεγε, «μαμά τουαλέτα, μαμά νερό». Φώναζε από το δωμάτιο της, ενώ ήξερε ότι δεν μπορούσα να την ακούσω, έτσι ερχόταν η μεγάλη μου και μου μετέφραζε. Ίσως να έπαιξε ρόλο και ότι είχε και βοήθεια την αδελφή της για την επικοινωνία.

Ενώ για την Βάσια ήταν αλλιώς. Όταν οι συγγενείς έφευγαν, ήταν μόνη της με εμάς, και έδωσε όλη της την προσοχή στο να μάθει τη νοηματική και να επικοινωνεί μαζί μας.

Ανυπομονούσα να ακούσω τη λέξη «μαμά»· όταν την είπαν, δεν την άκουσα, αλλά διάβασα τα χείλη τους. Ήταν συγκινητικό, θα το θυμάμαι πάντα.

Οι γιαγιάδες μας βοηθάνε πολύ, αλλά εμείς είμαστε ο πυρήνας, εμείς αποφασίζουμε, και φροντίζουμε τα παιδιά μας. Θέλουμε τα παιδιά να έχουν παρέες, να είναι κοινωνικά, να μην απομονώνονται. Δεν θέλω να ήμαστε κρυμμένοι σε μια γωνία.

Τα τελευταία 30 χρόνια η ζωή των κωφών έχει βελτιωθεί. Παλιά η καθημερινότητα ήταν αφάνταστα δύσκολη. Τώρα έχουμε τα μηχανήματα με δόνηση και φως, ειδοποιήσεις για το κουδούνι, το τηλέφωνο ή το μωρό. Εμείς έχουμε και το σκυλάκι μας που μας ειδοποιεί!

Ερωτήσεις

Νίκο στη γιορτή του σχολείου σε είδα που χόρευες παραδοσιακούς χορούς μαζί με τους υπόλοιπους γονείς. Κανείς δε θα μπορούσε να καταλάβει ότι δεν ακούς την μουσική. Εγώ όμως γνώριζα και σε καμάρωνα, αλλά απόρησα κιόλας, αλήθεια πως το κάνεις αυτό;

Το κίνητρο μου ήταν τα παιδιά μου να χαρούν, και να χορέψουμε όλοι μαζί παρέα. Σε έναν ανοιχτό χώρο δεν μπορώ να αισθανθώ τις δονήσεις, εκεί απλά ακολουθώ αυτό που κάνουν οι άλλοι, όπως και στη συγκεκριμένη περίπτωση. Σε ένα μπαρ, όμως, σε κλειστό χώρο με δυνατή μουσική και συγκεκριμένο πάτωμα όπως για παράδειγμα από ξύλο, μπορώ να νιώσω τις δονήσεις και το ρυθμό. Όταν χορεύει ο κόσμος, πάντα θέλω να χορέψω κι εγώ.

Δεν ντρέπομαι που δεν ακούω, μου αρέσει να πηγαίνω σε μπαρ, μου αρέσει να διασκεδάζω.

Γωγώ

Κι εγώ αυτό κάνω, τον ακολουθώ. Συνήθως αυτό κάνουμε εμείς οι κωφοί, μιμούμαστε το χορό και νιώθουμε τη δόνηση, πολλοί μας ρωτάνε πως το κάνουμε αυτό, το κάνουμε όμως, έτσι έχουμε μάθει.

Πόσο καιρό χρειάζεται κάποιος για να μάθει νοηματική ;

Γωγώ

Υπήρξα δασκάλα νοηματικής, όταν λοιπόν πήρε δημοσιότητα η νοηματική, πολύ ακούοντες με προσέγγισαν για να τους διδάξω τη νοηματική γλώσσα.

Σε κάποιον που κάνει εντατικά μαθήματα απαιτούνται περίπου δύο χρόνια, σε κάποιον που κάνει με κανονική ροή, περίπου, τέσσερα χρόνια. Είναι όσο χρειάζεται για να πάρεις και ένα δίπλωμα στα αγγλικά, και στη νοηματική το ίδιο. Στο τέλος δίνεις εξετάσεις επάρκειας. Πολλοί λένε ότι η νοηματική είναι πολύ δύσκολη, όμως δεν είναι. Είναι σα μια ξένη γλώσσα που δε γνωρίζεις και πας να μάθεις.

Οι γονείς των κωφών παιδιών είναι και οι ίδιοι κωφοί;

Γωγώ

Όχι! Το 90% είναι ακούοντες. Δυστυχώς, πολλοί γονείς που γεννούν κωφά παιδιά βιώνουν πένθος, και είναι δυστυχισμένοι. Είναι άδικο αυτό και για τα παιδιά αλλά και για τους ίδιους. Τα παιδιά αυτά είναι έξυπνα, είναι φυσιολογικά, είναι υγιή. Απλά δεν ακούνε.

Σε πολλές περιπτώσεις οι γονείς αρνούνται να τα πάνε σε σχολεία κωφών παιδιών και αρνούνται να δεχτούν να μάθουν τη νοηματική. Κάτι το οποίο είναι τραγικό, γιατί τους στερούν την ταύτιση με παιδιά σαν και εκείνα, και παράλληλα τους αναγκάζουν να απαρνηθούν την γλώσσα τους, τον άμεσο τρόπο επικοινωνίας μεταξύ τους.

Μη σας κάνει εντύπωση. Δυστυχώς είναι πολύ συνηθισμένο, εξαντλούν τα παιδιά με άπειρες ώρες λογοθεραπείας για να μπορέσουν να μάθουν να μιλάνε σωστά και καθαρά. Όμως τα παιδιά εξακολουθούν να μην ακούνε.

Οι ακούοντες γονείς πρέπει να αποδεχτούν την κώφωση των παιδιών τους, και να τους δώσουν την ευκαιρία να μάθουν την νοηματική, να πάνε στο σχολείο κωφών παιδιών, φυσικά, να κάνουν ταυτόχρονα και λογοθεραπεία και να ενταχθούν σε όλο το εύρος της κοινωνίας και με τους ακούοντες και με τους κωφούς.

Όταν οι γονείς αποκόβουν τα παιδιά τους από την κοινότητα των κωφών -κάτι το οποίο είναι πολύ συνηθισμένο, πιστέψτε μας- τα παιδιά είναι δυστυχισμένα και απομονωμένα…

Αυτό είναι το μήνυμά μου προς τους ακούοντες γονείς που έχουν κωφά παιδιά.

Μάλιστα, στις περισσότερες περιπτώσεις τα κωφά παιδιά όταν μεγαλώσουν και μπορούν να επιλέξουν τα ίδια τι θέλουν, επιλέγουν να μάθουν τη νοηματική και να επικοινωνήσουν στη δική τους γλώσσα.

Νομίζω πως μία καλή προσέγγιση είναι λογοθεραπεία και νοηματική, ώστε να ενταχθούν και στους δύο κόσμους.

Νίκος

Εγώ ήμουν τυχερός. Οι γονείς μου αποδέχτηκαν την κώφωσή μου, με έστειλαν σε ειδικό σχολείο και έμαθαν μαζί μου νοηματική. Ο αδελφός μου ήταν πάντα δίπλα μου. Δε ντράπηκαν ποτέ για μένα. Έκανα κι εγώ λογοθεραπεία ένα χρόνο. Ήταν δύσκολο, αλλά πήρα κάποια εργαλεία, έμαθα να χρησιμοποιώ τη φωνή μου.

Νίκο δουλεύεις;

Δουλεύω πολλά χρόνια σε εταιρεία κινητής τηλεφωνίας. Στην αρχή ντρεπόμουν, δυσκολευόμουν με τους συναδέλφους. Σιγά-σιγά, με την χειλεανάγνωση και το γραπτό λόγο, τα κατάφερα. Η αυτοπεποίθησή μου δυνάμωσε.

Ενδυναμώθηκα σαν προσωπικότητα, διότι έχω ενταχτεί στο κοινωνικό σύνολο και έχω γίνει αποδεκτός. Προφανώς με τους ακούοντες δε χρησιμοποιώ τη νοηματική εφόσον δεν τη γνωρίζουν. Απλά τους λέω να μου μιλούν αργά για να μπορώ να διαβάζω τα χείλη τους κι εγώ αντιστοίχως κάνω το ίδιο με την φωνή μου ή αλλιώς χρησιμοποιώ τον γραπτό λόγο.

Εσύ Γωγώ;

Στην παρούσα φάση δε δουλεύω. Τώρα που τα κορίτσια μεγάλωσαν και είμαι λίγο πιο ήσυχη ψάχνω για δουλειά, όμως δε βρίσκω. Έχω τελειώσει κομμωτική, φυσικοθεραπεία και, επιπλέον, είμαι δασκάλα νοηματικής. Εύχομαι να βρεθεί κάτι. Το έχω ανάγκη για πολλούς λόγους, και κοινωνικούς, μα και πρακτικούς.

Είναι κάτι που θέλετε να ξέρουν τα κορίτσια σας όταν θα διαβάσουν αυτήν τη συνέντευξη; Κάτι για εσάς;

Νίκος

Θέλω να είναι περήφανες για την γλώσσα μας. Και φυσικά να τις ευχαριστήσω για όσα κάνουν για εμάς για να μας βοηθήσουν και να κάνουν την καθημερινότητα μας πιο εύκολη.

Επίσης, θέλω να συνεχίσουν να ασχολούνται με τον αθλητισμό και να διαβάζουν – να διαβάζουν πολύ, για να έχουν μια καλή ζωή.

Γωγώ

Ότι τις αγαπάμε πάρα πολύ ! Τις λατρεύουμε!

Συχνά μας ρωτάνε γιατί δεν ακούμε. Τους εξηγούμε. Θυμάμαι την 3η Δεκέμβρη, Παγκόσμια Ημέρα Ατόμων με Αναπηρία. Η Βάσια σήκωσε το χέρι στην τάξη και είπε, «Οι γονείς μου είναι κωφοί».

Δεν ντράπηκε. Μάλιστα το είπε και στη νοηματική. Συγκινηθήκαμε απίστευτα. Δεν κρύφτηκε, αλλά είπε δυνατά και με περηφάνια ποιοι αληθινά είμαστε, ήτανε μία συγκλονιστική στιγμή για εμάς. Πιστεύω ότι και η Μαντώ θα κάνει κάτι αντίστοιχο όταν θα μεγαλώσει λίγο ακόμα…

Γνωρίστε καλύτερα την ιστορία των κωφών ανθρώπων

Πληροφορίες από τη διερμηνέα κα Ουρανία Αναστασίαδου που διερμήνευσε τη συζήτηση στην ελληνική νοηματική γλώσσα και στον προφορικό λόγο για εμένα.

• Ο όρος «κωφάλαλος» έχει καταργηθεί. Οι άνθρωποι είναι κωφοί, όχι άλαλοι. Μπορεί να έχουν ιδιοσυγκρασιακή χροιά φωνής, αλλά μπορούν να μιλήσουν εάν το επιθυμούν. Ο όρος είναι προσβλητικός, όπως και άλλοι ρατσιστικοί χαρακτηρισμοί άλλων εποχών. Δυστυχώς ο κόσμος τον χρησιμοποιεί ακόμα και θεωρείται ένα είδος διάκρισης, αλλά είναι λέξη που δεν αντιστοιχεί στην πραγματικότητα. Στις μέρες μας, απογοητεύει και θυμώνει πολύ την κοινότητα των Κωφών να αποκαλούμε τους κωφούς, κωφάλαλους!
• Το κράτος δεν παρέχει επαρκή οικονομική στήριξη στους κωφούς. Οι λογοθεραπείες είναι εξαιρετικά ακριβές και δεν καλύπτονται από τα ταμεία, με αποτέλεσμα πολλά παιδιά να μην έχουν πρόσβαση σε αυτές, αν δεν υπάρχει στήριξη από την οικογένεια. Η επαγγελματική αποκατάσταση επίσης είναι πολύ δύσκολη, γεγονός που κάνει τη διαβίωση ακόμη πιο απαιτητική.

Τα περισσότερα παιδιά αργούν να έρθουν σε επαφή με τη γλώσσα τους – τη νοηματική. Είναι η μοναδική γλώσσα που τα παιδιά δεν μαθαίνουν από τους γονείς τους, καθώς στη συντριπτική πλειονότητα (περίπου 90%) οι γονείς είναι ακούοντες.

Έτσι, το παιδί αδυνατεί να επικοινωνήσει στο σπίτι και συνδέεται με τη νοηματική μόλις βρεθεί στο νηπιαγωγείο ή στο σχολείο μέσα από συμμαθητές ή δασκάλους, όπου για πρώτη φορά στη ζωή του συναντά κωφούς και αντιλαμβάνεται ότι δεν είναι μόνο και επιτέλους δέχεται την κατάλληλη εκπαίδευση.

Μέχρι τότε η επικοινωνία με τους γονείς και την οικογένεια είναι δύσκολη και το παιδί νιώθει χαμένο στον κόσμο του.

Αυτό το χάσμα στην επικοινωνία θα έπρεπε να γεφυρώνεται από την αρχή, με ουσιαστική στήριξη και μέριμνα από την πολιτεία με μονάδες έγκαιρης παρέμβασης για κωφά και βαρήκοα νήπια.

• Από τον Απρίλιο του 2025, το επίδομα ύψους 391 ευρώ μηνιαίως χορηγείται σε όλους τους πολίτες με κώφωση ή βαρηκοΐα με ποσοστό αναπηρίας 67% και άνω, ανεξαρτήτως ηλικίας.  Πριν, το επίδομα αυτό δινόταν μόνο σε παιδιά και νέους (0-18 ετών) και στους συνταξιούχους άνω των 65.
• Για δεκαετίες στα σχολεία των κωφών/βαρήκοων παιδιών προσλαμβάνονταν δάσκαλοι που δε γνώριζαν την νοηματική. Πολλοί πήγαιναν μόνο για τα επιδόματα. Η απόσταση, η απομόνωση, και η δυσκολία των παιδιών, αντί να γεφυρώνεται γιγαντώνονταν.

Σε σχολεία και ιδρύματα κωφών παγκοσμίως και για χρόνια έδεναν τα χέρια των παιδιών ή τα χτυπούσαν για να πάψουν να κάνουν την νοηματική.

Ευτυχώς όλα αυτά έχουν αλλάξει. Ο μεσαίωνας πέρασε. Η κακοποίηση έχει σταματήσει. Πλέον τα παιδιά χωρίς τον τρόμο του ξυλοδαρμού χρησιμοποιούν τη νοηματική στο σχολείο ως τη φυσική τους γλώσσα και είναι ευτυχισμένα.

Στις μέρες μας είναι προϋπόθεση οι δάσκαλοι να γνωρίζουν τη νοηματική ώστε να προσληφθούν στα σχολεία κωφών.

• Η νοηματική δεν είναι διεθνής γλώσσα. Κάθε χώρα έχει τη δική της εκδοχή, την Ελληνική, την Ιταλική, την Αγγλική, την Κινέζικη κ.ο.κ. Όπως και οι ομιλούμενες γλώσσες, έτσι και η νοηματική συνδέεται άμεσα με την κουλτούρα, τα ήθη και τις παραδόσεις κάθε λαού.

Μάλιστα, στην Ελλάδα υπάρχουν και τοπικές «διάλεκτοι». Για παράδειγμα, οι κωφοί στην Αθήνα χρησιμοποιούν διαφορετικά νοήματα από εκείνους στη Θεσσαλονίκη ή στην Κρήτη. Ενδεικτικά, η έννοια του «Σεπτεμβρίου» αποδίδεται στην Αθήνα με το νόημα των σταφυλιών, καθώς είναι η εποχή του τρύγου, ενώ στη Θεσσαλονίκη αποδίδεται με αναφορά στη Διεθνή Έκθεση.

Υπάρχει και μια «διεθνής νοηματική», η οποία όμως δεν χρησιμοποιείται στην καθημερινότητα.

Πρόκειται για ένα πιο περιορισμένο, απλοποιημένο γλωσσικό σύστημα, που εφαρμόζεται κυρίως σε διεθνή συνέδρια, στον ΟΗΕ ή στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, για να διευκολύνεται η επικοινωνία μεταξύ κωφών συνέδρων από διαφορετικές χώρες. Οι ίδιοι οι κωφοί όμως, στην καθημερινή τους ζωή, χρησιμοποιούν πάντα τη νοηματική της χώρας τους.

• Δεν υπάρχει επίσημα καταγεγραμμένος ο αριθμός των κωφών – βαρήκοων στην Ελλάδα από κάποια στατιστική αρχή. Εκτιμήσεις της κοινότητας (π.χ. μέσω Ομοσπονδίας Κωφών) υποδεικνύουν ότι είναι περίπου 25.000 κωφοί/βαρήκοοι, ίσως να φτάνουν και τις 40.000 αν συμπεριληφθούν και οι ηλικιωμένοι που έχουν κάποιο πρόβλημα στην ακοή. Από αυτούς, ως “ενεργά μέλη” στα σωματεία της ΟΜ.Κ.Ε. είναι περίπου 3.000 άτομα.
• Υπάρχουν καταγγελίες ότι το πρόγραμμα διερμηνείας που καλύπτεται από διερμηνείς της Ε.Ν.Γ. αντιμετωπίζει προβλήματα λόγω υποχρηματοδότησης.  Η δυσκολία να βρεθούν επαγγελματίες διερμηνείς σε απομακρυσμένες ή μικρές περιοχές είναι πραγματικότητα. Αυτό δημιουργεί τεράστια εμπόδια στην ισότιμη πρόσβαση για όλους τους κωφούς.
• Το Ε.Ν.Γ. είναι τα αρχικά της Ελληνικής Νοηματικής Γλώσσας.

Είναι η φυσική γλώσσα των Κωφών στην Ελλάδα. Έχει δική της γραμματική και συντακτικό, διαφορετικά από την ελληνική προφορική γλώσσα. Δεν είναι “μίμηση” ούτε “μεταφραστικό εργαλείο” της ελληνικής, αλλά αυτόνομη γλώσσα. Χρησιμοποιεί χειρομορφές, κινήσεις, κατευθύνσεις, θέσεις στο χώρο, εκφράσεις προσώπου και σώματος για να αποδώσει το νόημα.

Το 2017 κατοχυρώθηκε ισότιμη με την ελληνική γλώσσα από το κράτος. Τη χρησιμοποιούν περίπου 40.000 άνθρωποι στην Ελλάδα (κυρίως κωφοί, βαρήκοοι και μέλη των οικογενειών τους).

• CODA είναι ο επίσημος διεθνής όρος ο οποίος αναφέρεται στα ακούοντα παιδιά κωφών γονέων (Children of Deaf Adults). Παλαιότερα τα παιδιά CODA βοηθούσαν τους γονείς τους κάνοντας διερμηνείες σε πολλές περιπτώσεις. Με την αναγνώριση του επαγγέλματος του διερμηνέα Ε.Ν.Γ. τα παιδιά ανακτούν το ρόλο που τους αναλογεί και οι ενήλικοι κωφοί εκπαιδεύονται να χρησιμοποιούν διερμηνείς και όχι τα παιδιά τους ως διερμηνείς. Υπάρχουν πολλές επιστημονικές έρευνες για το ρόλο που αναγκάζονται πολλάκις να αναλάβουν και που δεν είναι αντίστοιχος της ηλικίας τους.
• Ευχαριστώ μέσα από την καρδιά μου για την τιμή που μου κάνανε, τη Γωγώ Πλαστήρα και το Νίκο Μπουρούσα.

Ευχαριστώ πολύ τη διερμηνέα Ουρανία Αναστασιάδου διότι δίχως την πολύτιμη βοήθεια της αυτή η συνέντευξη δε θα μπορούσε να πραγματοποιηθεί.

Σε αυτό το σημείο να πω ότι η κυρία Αναστασιάδου υπήρξε και η ίδια παιδί κωφών γονιών τα χρόνια εκείνα, τότε που όλα ήταν άγρια και βάναυσα. Ωστόσο όπως και η ίδια μου λέει τώρα τα πράγματα είναι καλύτερα για τους κωφούς, όμως όπως μου τονίζει, υπάρχει περιθώριο βελτίωσης και εύχεται το μέλλον να γίνει ακόμα καλύτερο για την κοινότητα.

Μακάρι… να ευχηθώ με τη σειρά μου και να πω ότι όλοι μας μπορούμε να κάνουμε τον κόσμο καλύτερο με καθημερινές απλές πράξεις.

Μη μας τρομάζει η διαφορετικότητα… Ας δώσουμε μια ευκαιρία…

Ας την αγκαλιάσουμε, και ας την  αγαπήσουμε.

Ας μάθουμε να αντιμετωπίζουμε την κώφωση ως αναπηρία με τα δικά της πολιτισμικά χαρακτηριστικά, ίσως ως μία γλωσσική μειονότητα.

Η συζήτηση μας τελειώνει… νιώθω φορτισμένη συναισθηματικά. Είναι πολλές οι πληροφορίες που έχω πάρει!

Οι άνθρωποι αυτοί ήθελαν να μιλήσουν, να πουν όλα αυτά που έχουν βιώσει…

Ίσως είναι η πρώτη φορά που νιώθουν πως η φωνή τους ακούγεται. Η φωνή της Γωγώς και του Νίκου· η φωνή και οι εμπειρίες όλων των κωφών ανθρώπων.

Λέξεις με πλημμυρίζουν… Αξιοπρέπεια. Αγάπη. Δύναμη.

Καθώς φεύγω, τους κάνω λίγη νοηματική, όπως μου έμαθαν…

«Αύριο πρωί, κούνιες», τους λέω.

Συμφωνούν γελώντας, και μου απαντούν με το σήμα της νίκης…