Σε προεκλογική περίοδο βρίσκεται η Τουρκία την ώρα που ο πρόεδρος Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν ανακοίνωσε πριν λίγες μέρες πως οι εκλογές θα διεξαχθούν κατά τι νωρίτερα, στις 14 Μαΐου.
Έχοντας προηγουμένως αφήσει να εννοηθεί πως αυτή θα είναι η τελευταία εκλογική μονομαχία στην οποία θα συμμετέχει, ο Ερντογάν περιμένει να μάθει τον βασικό του αντίπαλο.
Μέσα στον Φεβρουάριο, τα 6 κόμματα της αντιπολίτευσης αναμένεται να ανακοινώσουν κοινό υποψήφιο, ο οποίος θα κοντραριστεί με τον Τούρκο πρόεδρο. Η εξακομματική συμμαχία επιδιώκει να εκπονήσει ένα ενιαίο πρόγραμμα, αλλά δεν έχει ακόμη συμφωνήσει σ’ έναν υποψήφιο ο οποίος θα αντιπαρατεθεί στον Ερντογάν για την προεδρία.
Ο Ερντογάν σε δημοσκόπηση που ήρθε πρόσφατα στη δημοσιότητα έρχεται πίσω από όλους τους πιθανούς αντίπαλους του για την προεδρία λίγους μήνες πριν στηθούν οι κάλπες για τις κρίσιμες εκλογές στην Τουρκία.
Παρόλα αυτά, ο Τούρκος πρόεδρος που βρίσκεται στην εξουσία από το 2003 με το ισλαμοσυντηρητικό κόμμα του, το Κόμμα Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης (AKP), ελπίζουν να διατηρήσουν τα ηνία της χώρας στις βουλευτικές και προεδρικές εκλογές του Ιουνίου 2023.
Η αποτίμηση του Ερντογάν ως προσωπικότητα
Ο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν αποτελεί μια «υψηλής τάσης» προσωπικότητα, στην οποία αποδίδονται αρκετά χαρακτηριστικά και ιδιότητες.
Αυτή η «υψηλή τάση» τροφοδοτείται και από την πολιτική διαδρομή του, αλλά και από την μετάλλαξη του από έναν μεταρρυθμιστή ηγέτη, σε έναν αυταρχικό «Σουλτάνο», όπως συχνά τον αποκαλούν εντός (αν δεν λογοκριθούν) και εκτός Τουρκίας.
Μόνο το τελευταίο διάστημα, το περιοδικό Economist, αλλά και το Stern περιέγραψαν με τα πιο ζοφερά χρώματα τη διακυβέρνηση Ερντογάν στην Τουρκία, την ροπή προς τον αυταρχισμό και την αγωνιώδη προσπάθειά του να παραμείνει στην εξουσία.
Αυτή η μετάλλαξη ταυτίζεται με την πορεία της Τουρκίας, αλλά αναδεικνύει τον τρόπο με τον οποίο ένας «ηγέτης» οικειοποιείται και «εργαλειοποιεί» τις κοινωνικές τάσεις που προκύπτουν στην ευρύτερη περιοχή του, για να παγιώσει ένα δικό του σύστημα διατήρησης της εξουσίας.
Ένδεια εναλλακτικών στην πολιτική σκηνή της Τουρκίας
Παρατηρείται ωστόσο, αδυναμία εντοπισμού ισχυρών προσωπικοτήτων, που θα μπορούσαν να αποτελέσουν αντίβαρο στην παρουσία του Ερντογάν, με αποτέλεσμα να μην έχει κτισθεί ένας δυνατός πόλος ενδιαφέροντος, που να συνδέεται με διακριτό αφήγημα και να δημιουργεί προσδοκίες «ανατροπής».
Για πολλούς, ο πιο πιθανός διάδοχος του Ερντογάν στην ηγεσία του ΑΚΡ είναι ο νυν υπουργός Εσωτερικών, Σουλεϊμάν Σοϊλού. Πρόκειται για έναν άνθρωπο που, από την τουρκική κοινή γνώμη, χαρακτηρίζεται ως μια σημαντική προσωπικότητα με μεγάλη ανθεκτικότητα τα τελευταία χρόνια.
Για κάποιους, αντιπρόταση μπορεί να θεωρηθεί ο Αλί Μπαμπατζάν, ο οποίος είναι μια συγκροτημένη προσωπικότητα με προοδευτικές και σύγχρονες ιδέες και με μια λιγότερο αυταρχική προσέγγιση του πολιτικού Ισλάμ αλλά, δυστυχώς για τις ελληνοτουρκικές σχέσεις, είναι «αόρατος» για μεγάλο μέρος του τουρκικού λαού.
Ως μοναδική εναλλακτική οδό σε ένα πολιτικό σύστημα που παρακμάζει, μοιάζει ο Εκρέμ Ιμάμογλου, αλλά δείχνει να ευνοείται περισσότερο από τις συγκυρίες παρά από τις ικανότητές του.
«Δεν θα μπω στην διεκδίκηση της ηγεσίας του CHP από τον Κεμάλ Κιλιτσντσάρογλου, υπάρχει μια “κούρσα” με τον Δήμαρχο της Άγκυρας, τον φίλο μου Μανσούρ Γιαβάς» δήλωσε πρόσφατα ο Δήμαρχος Κωνσταντινούπολης, που υποστήριξε πως δεν είναι στα άμεσα σχέδιά του η διεκδίκηση του ανώτατου πολιτειακού αξιώματος της Τουρκίας.
Η επικίνδυνη τουρκική αντιπολίτευση
Η τουρκική αντιπολίτευση είναι ετερόκλητη και χωρίς βάθος προγραμματικής συμφωνίας. Το αποτέλεσμα είναι στα ζητήματα εξωτερικής πολιτικής και άμυνας να παίζει στο γήπεδο του νυν προέδρου, προσπαθώντας να τον αντιπολιτευθεί από θέσεις περισσότερο εθνικιστικές.
Ο Κεμάλ Κιλιτσντάρογλου, επικεφαλής του Λαϊκού Ρεπουμπλικανικού Κόμματος της αξιωματικής αντιπολίτευσης αποτελεί χαρακτηριστικό παράδειγμα. Με επανειλημμένες παρεμβάσεις του το τελευταίο διάστημα «βάζει φωτιά» εκεί όπου ο Ερντογάν επιχειρεί να κλείσει παλαιά μέτωπα προς ανατολάς, ενώ στα ελληνοτουρκικά απλώς κατηγορεί τον ένοικο του Λευκού Ανακτόρου ότι «δειλιάζει» και δεν είναι ειλικρινής όταν κλιμακώνει την ένταση.
Την ώρα που Ερντογάν επείγεται να αποκαταστήσει τις σχέσεις με το Ισραήλ, ο Κιλιτσντάρογλου μνημονεύει τους νεκρούς της ισραηλινής επιχείρησης εναντίον του πλοίου Mavi Marmara ανοικτά της Γάζας, το 2010.
Τις πιο έντονα εμπρηστικές δηλώσεις ο αρχηγός της αξιωματικής αντιπολίτευσης της Τουρκίας τις επιφυλάσσει για τα ελληνοτουρκικά. Άλλωστε δικής του εμπνεύσεως ήταν η θεωρία των «16 κατειλημμένων από την Ελλάδα νησιών του ανατολικού Αιγαίου», που με διαφορά λίγων ετών υιοθέτησαν και διεύρυναν οι κυβερνώντες.
Στην ίδια κατεύθυνση οδηγεί και η σύμπηξη εξακομματικού μετώπου της αντιπολίτευσης στο οποίο δεσπόζοντα ρόλο παίζει το διαρκώς ενισχυόμενο εθνικιστικό «Καλό Κόμμα» της Μεράλ Άκσενερ (φερόμενης ως μελλοντικής πρωθυπουργού υπό πρόεδρο προερχόμενο από το CHP, εάν ηττηθεί ο Ερντογάν και αποκατασταθεί στην ουσία του το σύστημα της κοινοβουλευτικής προεδρευόμενης δημοκρατίας).
Γιατί η Ελλάδα αποτελεί στόχο όλου του τουρκικού πολιτικού κόσμου
Ο τουρκικός αναθεωρητισμός είναι διαχρονικός (τουλάχιστον 5 δεκαετιών), κλιμακωτός, επίμονος, και ουσιαστικός. Το κύριο ερώτημα είναι γιατί η Ελλάδα είναι οικουμενικός στόχος σχεδόν όλων των πολιτικών δυνάμεων της γειτονικής χώρας.
Η άμεση συσχέτιση της ίδρυσης της Τουρκικής Δημοκρατίας το 1923 μετά από έναν απελευθερωτικό αγώνα κατά των Ελλήνων και των συμμάχων τους έχει αδιαμφισβήτητα διαμορφώσει τη γενικότερη αρνητική αντίληψη που έχουν πολλές γενιές Τούρκων για την Ελλάδα.
Επίσης, δεν πρέπει να λησμονήσουμε ότι ο αργός και βασανιστικός θάνατος της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας αποδόθηκε και στην Ελληνική Επανάσταση που ώθησε άλλους λαούς των Βαλκανίων να διεκδικήσουν τη δικιά τους απελευθέρωση από τους Οθωμανούς.
Ο Ερντογάν έχει αποφασίσει να κερδίσει τις εκλογές, οπότε ο λιθοβολισμός της Ελλάδας θα αυξηθεί διότι η πρόσφατη ιστορία δείχνει ότι η παρουσία ενός μπαμπούλα όπως η Ελλάδα, που παρουσιάζεται να επιθυμεί το «κακό» της Τουρκίας θα του δώσει πολύτιμες δημοσκοπικές ανάσες.
Η αντιπολίτευση δεν θα έχει άλλη επιλογή παρά να τον ακολουθήσει και να συμβάλλει στην πλειοδοσία επιθετικότητας κατά της χώρας μας, μη θέλοντας να αφήσει το πλεονέκτημα στην κυβέρνηση και στους συμμάχους της.
Η δύσκολη δεκαετία πριν τον Ερντογάν
Η δεκαετία του 90’ υπήρξε μία δύσκολη περίοδος για τις ελληνοτουρκικές σχέσεις. Η κρίση των Ιμίων, τον Ιανουάριο του 1996, άλλαξε τον τρόπο προσέγγισης των σχέσεων της Ελλάδας με την Τουρκία.
Από το σημείο μηδέν που έφτασαν οι δύο χώρες το 1996, έως τον δρόμο προς τη βελτίωση των σχέσεων τους στη Σύνοδο κορυφής της Ευρωπαϊκής Ένωσης στο Ελσίνκι το 1999, μεσολάβησαν έτη στα οποία έπαιξαν σημαντικό ρόλο πρόσωπα, εσωτερικές και εξωτερικές καταστάσεις και γεγονότα.
Πάντως από το 1999 και μετά, η σχέση των δύο χωρών βελτιώθηκε σημαντικά μέχρι τις εξελίξεις των τελευταίων ετών που πάλι έχουν προκαλέσει ένταση και κορώνες μεταξύ Αθηνών και Άγκυρας.
Οι σχέσεις μεταξύ Ελλάδας και Τουρκίας με σταθμό το Ελσίνκι το 1999, βελτιώθηκαν. Η Ελλάδα επιθυμούσε με την νέα πολιτική που υιοθέτησε, να μεταβάλει τις διαφορές της από ελληνοτουρκικές σε Ευρωτουρκικές και η Ευρωπαϊκή Ένωση να ελέγχει, μέσα από τις διαδικασίες ένταξης της Τουρκίας, τη δραστηριότητά της.
Τα επόμενα χρόνια μέχρι σήμερα, εκτός από κάποιες τυπικές συμφωνίες για οικοδόμηση μέτρων εμπιστοσύνης, φάνηκε ότι η συμφωνία που επιτεύχθηκε στο Ελσίνκι «μπήκε στο συρτάρι».
Ο πρόεδρος Ερντογάν που είχε αποφανθεί όταν είχε πρωτοεκλεγεί, ότι προσδοκεί την ευρωπαϊκή πορεία της Τουρκίας, τα τελευταία χρόνια με τις πολιτικές του, που χαρακτηρίζονται από προκλητικότητα, καταφέρνει να την απομακρύνει από την Ένωση.
Η παραβίαση του Διεθνούς Δικαίου απέναντι στην Ελλάδα και την Κύπρο είναι διαρκής. Το παράνομο και ανυπόστατο τουρκολιβυκό μνημόνιο για οριοθέτηση ΑΟΖ παραβιάζει την κυριαρχία της Ελλάδας στην περιοχή της, ενώ εδώ και χρόνια η Τουρκία παρενοχλεί την ΑΟΖ της κυπριακής Δημοκρατίας συνεχώς.
