Σαν σήμερα, στις 24 Μαρτίου 1999, το ΝΑΤΟ ξεκίνησε αεροπορικές επιδρομές κατά της Γιουγκοσλαβίας με βομβαρδισμό σερβικών στρατιωτικών θέσεων στην επαρχία του Κοσόβου (Κοσσυφοπέδιο).
Ήταν η πρώτη στρατιωτική επιχείρηση της Συμμαχίας κατά κυρίαρχου κράτους και ήρθε ως απάντηση σ’ ένα νέο κύμα εθνοκάθαρσης που είχαν ξεκινήσει οι σερβικές δυνάμεις εναντίον των Αλβανών, που αποτελούσαν τη συντριπτική πλειονότητα των κατοίκων της περιοχής (περίπου 80% Αλβανοί και 15% Σέρβοι).
Ιστορικό υπόβαθρο
Τα μεσαιωνικά χρόνια, η περιοχή του Κοσσυφοπεδίου βρισκόταν στην καρδιά της Σερβίας και ήταν η έδρα του Σερβικού Ορθόδοξου Πατριαρχείου. Χάθηκε όμως για τους Σέρβους μετά την ήττα τους από τους Οθωμανούς Τούρκους στη Μάχη του Κοσσυφοπεδίου το 1389.
Επανεντάχθηκε στη Σερβία το 1913 μετά την ήττα των Οθωμανών στους Βαλκανικούς Πολέμους και το 1918 έγινε επίσημα επαρχία της Σερβίας. Στην περιοχή είχαν μείνει πλέον ελάχιστοι Σέρβοι και την πλειονότητα αποτελούσαν μουσουλμάνοι Αλβανοί.
Το 1945 ο κομμουνιστής ηγέτης Γιόζιπ Μπροζ Τίτο ίδρυσε την Ομοσπονδιακή Λαϊκή Δημοκρατία της Γιουγκοσλαβίας, αποτελούμενη από τη Σερβία, την Κροατία, τη Βοσνία – Ερζεγοβίνη, το Μαυροβούνιο, τη Σλοβενία και τη Μακεδονία (νυν Βόρεια Μακεδονία).
Ο κροατικής καταγωγής Τίτο ενέδωσε στις απαιτήσεις των Κοσοβάρων Αλβανών και χορήγησε καθεστώς αυτονομίας στην περιοχή τους. Η αυτονομία του Κοσόβου διευρύνθηκε περισσότερο το 1968 με την παροχή Συντάγματος. Με την πάροδο του χρόνου, η περιοχή άρχισε ν’ αποκόπτεται από τη Σερβία και τη δεκαετία του ‘80 το Κόσοβο ήταν σχεδόν ένα ανεξάρτητο κράτος.
Η εκλογή Μιλόσεβιτς και η άνοδος του σερβικού εθνικισμού
Το 1986, ένας φιλόδοξος πολιτικός, o 45χρονος Σλόμπονταν Μιλόσεβιτς εξελέγη επικεφαλής της Ένωσης Κομμουνιστών Σερβίας με την υπόσχεση ν’ αποκαταστήσει τη σερβική κυριαρχία στο Κόσοβο.
Δύο χρόνια αργότερα, ο Μιλόσεβιτς έγινε πρόεδρος της Σοσιαλιστικής Δημοκρατίας της Σερβίας και μία από τις πρώτες του προτεραιότητες (και με αφορμή την 600ή επέτειο από τη Μάχη του Κοσσυφοπεδίου) ήταν ν’ αφαιρέσει το καθεστώς αυτονομίας του Κοσόβου και να στείλει στρατεύματα για την αποκατάσταση της κυριαρχίας της Σερβίας στην περιοχή.
Εν τω μεταξύ, ο σερβικός εθνικισμός, σε συνδυασμό με τις αποσχιστικές τάσεις των ομόσπονδων κρατών, οδήγησε σε εμφύλιες συρράξεις και στη διάλυση της Γιουγκοσλαβίας (1991-1992). Ένα νέο γιουγκοσλαβικό κράτος δημιουργήθηκε με συνιστώσες τη Σερβία και το Μαυροβούνιο, με τους Αλβανούς του Κοσόβου ν’ αντιστέκονται σθεναρά στη σερβική κυριαρχία.
Η «απελευθερωτική» δράση του UCK και η αντεπίθεση της Σερβίας
Το 1996 έκανε δυναμικά την εμφάνισή του ο Απελευθερωτικός Στρατός του Κοσόβου (UCK, ΟυΤσεΚά), με επιθέσεις εναντίον των σερβων αστυνομικών της περιοχής.
Με την απόκτηση οπλισμού από την Αλβανία, ο UCK πολλαπλασίασε τις επιθέσεις του κατά σερβικών στόχων το 1997, προκαλώντας την αντίδραση της Σερβίας με την εκδήλωση μεγάλης στρατιωτικής επιχείρησης σε περιοχές που έλεγχαν οι αντάρτες τον Φεβρουάριο και Μάρτιο του 1998. Δεκάδες άμαχοι σκοτώθηκαν και η στρατολόγηση στον UCK αυξήθηκε δραματικά.
Τον Ιούλιο του 1998, ο UCK εξαπέλυσε ευρείας κλίμακας επιθέσεις σε ολόκληρο το Κόσοβο, αποκτώντας τον έλεγχο σχεδόν της μισής επαρχίας, προτού νικηθεί από τη σερβική αντεπίθεση αργότερα εκείνο το καλοκαίρι. Τα σερβικά στρατεύματα έδιωξαν χιλιάδες Αλβανούς από τα σπίτια τους και κατηγορήθηκαν για σφαγές αμάχων.
Η εμπλοκή του ΝΑΤΟ
Τον Οκτώβριο του ίδιου έτους, το ΝΑΤΟ απείλησε τη Σερβία με αεροπορικές επιδρομές και ο Μιλόσεβιτς συμφώνησε να επιτρέψει την επιστροφή χιλιάδων προσφύγων στις εστίες τους. Ωστόσο, οι μάχες επαναλήφθηκαν σύντομα και οι συνομιλίες μεταξύ Αλβανών και Σέρβων του Κοσόβου για την εξεύρεση πολιτικής λύσης στο Ραμπουγιέ της Γαλλίας τον Φεβρουάριο του 1999 κατέληξαν σε αποτυχία.
Στις 18 Μαρτίου, περαιτέρω ειρηνευτικές συνομιλίες στο Παρίσι κατέρρευσαν, μετά την άρνηση της σερβικής αντιπροσωπείας να υπογράψει συμφωνία που προέβλεπε αυτονομία του Κοσόβου και ανάπτυξη στρατευμάτων του ΝΑΤΟ στην περιοχή για την επιβολή της συμφωνίας. Δύο ημέρες αργότερα, ο σερβικός στρατός εξαπέλυσε νέα επίθεση στο Κόσοβο και στις 24 Μαρτίου το ΝΑΤΟ απάντησε με αεροπορικές επιδρομές.
Βομβαρδισμοί και παράπλευρες απώλειες
Οι βομβαρδισμοί επικεντρώθηκαν αρχικά σε στρατιωτικές θέσεις των Σέρβων στο Κόσοβο και από τις 27 Μαρτίου και στο έδαφος της Σερβίας, σε στρατιωτικούς και πολιτικούς στόχους (κυβερνητικά κτίρια και υποδομές). Την ίδια μέρα το σερβικό αντιεροπορικό πυροβολικό κατέρριψε ένα αμερικανικό «αόρατο» αεροπλάνου τύπου F-117 στα σύνορα Κοσόβου-ΠΓΔΜ (νυν Βόρεια Μακεδονία).
Στις 3 Απριλίου πύραυλοι του ΝΑΤΟ έπληξαν για πρώτη φορά το Βελιγράδι και στις 23 Απριλίου βομβαρδίστηκε το κτίριο της σερβικής τηλεόρασης, με αποτέλεσμα 16 άτομα να σκοτωθούν και πολλά να τραυματιστούν. Το ΝΑΤΟ, που γιόρταζε τα πενηντάχρονά του σε πανηγυρική σύνοδο στις Βρυξέλλες, χαρακτήρισε το κτίριο στο Βελιγράδι «νόμιμο στόχο».
Στις 7 Μαΐου αμερικανικό αεροσκάφος βομβάρδισε την πρεσβεία της Κίνας στο Βελιγράδι, προκαλώντας την οργή του Πεκίνου, καθώς τρεις υπάλληλοι της πρεσβείας σκοτώθηκαν και 20 τραυματίστηκαν. Την επομένη οι ΗΠΑ αναγνώρισαν ότι η επίθεση έγινε σε λάθος στόχο και ο πρόεδρος Κλίντον αναγκάστηκε να ζητήσει συγγνώμη από το κινέζο ομόλογό του.
Οι βομβαρδισμοί και οι συνεχιζόμενες σερβικές επιθέσεις οδήγησαν εκατοντάδες χιλιάδες Αλβανούς του Κοσόβου, στη ΠΓΔΜ και το Μαυροβούνιο. Πολλοί από αυτούς τους πρόσφυγες μεταφέρθηκαν στις ΗΠΑ και σε άλλα κράτη του ΝΑΤΟ. Στις 14 Απριλίου το ΝΑΤΟ επιβεβαίωσε τη βομβιστική επίθεση συμμαχικών αεροσκαφών εναντίον πομπής αλβανών προσφύγων, στο Κόσοβο, με αποτέλεσμα να σκοτωθούν τουλάχιστον 64 άτομα κι άλλα 20 να τραυματισθούν βαριά.
Η ειρηνευτική συμφωνία
Παράλληλα με τους βομβαρδισμούς συνεχίζονταν εντατικά οι διπλωματικές πρωτοβουλίες για την ειρηνική επίλυση της κρίσης, στις οποίες ενεπλάκησαν όλες οι μεγάλες δυνάμεις (ΗΠΑ, Ρωσία, Κίνα, Ε.Ε.) και ο ΟΗΕ. Πολλά σημαίνοντα πρόσωπα της τότε διεθνούς πολιτικές σκηνής παρέλασαν από το Βελιγράδι, αλλά ο Σέρβος ηγέτης παρέμεινε ανένδοτος σε οποιαδήποτε λύση που θα κατοχύρωνε την αυτονομία του Κοσόβου.
Τελικά λύγισε προ των εντεινόμενων βομβαρδισμών και των τεράστιων καταστροφών της χώρας του και δέχτηκε το σχέδιο της «Ομάδας των Οκτώ» (G8), που την αποτελούσαν οι 7 πιο βιομηχανοποιημένες χώρες του κόσμου (ΗΠΑ, Καναδάς, Ιαπωνία, Μεγάλη Βρετανία, Γερμανία, Ιταλία, Γαλλία), η Ρωσία και η Ε.Ε.
Στις 10 Ιουνίου 1999, οι βομβαρδισμοί του ΝΑΤΟ σταμάτησαν, καθώς την προηγουμένη η Σερβία είχε υπογράψει στο Κουμάνοβο της ΠΓΔΜ την ειρηνευτική συμφωνία που προέβλεπε την απόσυρση των σερβικών δυνάμεων από το Κόσοβο και την αντικατάστασή τους από ειρηνευτικά στρατεύματα του ΝΑΤΟ.
Στις 12 Ιουνίου, οι δυνάμεις του ΝΑΤΟ (KFOR) κινήθηκαν στο Κόσοβο από την ΠΓΔΜ. Την ίδια μέρα, ρωσικά στρατεύματα έφτασαν στην Πρίστινα, την πρωτεύουσα του Κοσόβου και ανάγκασαν το ΝΑΤΟ να συμφωνήσει σε κοινή κατοχή. Παρά την παρουσία ειρηνευτικών στρατευμάτων, οι Αλβανοί που επέστρεφαν στην πατρίδα τους επιτέθηκαν στη σερβική μειονότητα του Κοσόβου, αναγκάζοντάς την να καταφύγει στη Σερβία.
Στις 10 Ιουνίου 1999, το Συμβούλιο Ασφαλείας του ΟΗΕ με το ψήφισμα 1244 ανακήρυξε ως προτεκτοράτο το Κόσοβο υπό την προσωρινή διοίκηση του διεθνούς οργανισμού. Η αυτονομία του Κοσόβου αποκαταστάθηκε, αλλά η επαρχία παρέμεινε ντε γιούρε μέρος της Σερβίας. Στις 17 Φεβρουαρίου 2008, το Κόσοβο ανακήρυξε μονομερώς την ανεξαρτησία του από τη Σερβία. Μέχρι σήμερα το έχουν αναγνωρίσει 96 χώρες, όχι όμως και η Ελλάδα.
Το τέλος του Μιλόσεβιτς
Ο ισχυρός άνδρας της Σερβίας Σλόμπονταν Μιλόσεβιτς έχασε τις εκλογές του Σεπτεμβρίου του 2000 και παρέδωσε την εξουσία στον νικητή των εκλογών Βόισλαβ Κοστούνιτσα, έναν μετριοπαθή εθνικιστή που υποσχέθηκε να επανενσωματώσει τη Σερβία στην Ευρώπη και τον κόσμο ύστερα από μια δεκαετία απομόνωσης.
Ο Μιλόσεβιτς πέθανε σε φυλακή της Ολλανδίας στις 11 Μαρτίου 2006, κατά τη διάρκεια της δίκης του για εγκλήματα κατά της ανθρωπότητας και γενοκτονία. Λόγω του θανάτου του, το δικαστήριο δεν εξέδωσε απόφαση.
Πηγή: Σαν σήμερα
