Την ώρα που μία σοβαρή επισιτιστική κρίση εντείνεται, λόγω του πολέμου στην Ουκρανία και των καιρικών φαινομένων, τα φαινόμενα κερδοσκοπίας αυξάνονται. Η μαζική προσέλευση «επενδυτών» στις αγορές πρώτων υλών ίσως επιδεινώσει την κατάσταση.
Το φαινόμενο είναι πλέον παγκόσμιο: Ο πληθωρισμός καλπάζει και επιδεινώνει τις ελλείψεις τροφίμων, που είχαν αρχίσει πολύ νωρίτερα, όταν η πανδημία του κορoνοϊού άρχισε να προκαλεί διαταραχές στις εφοδιαστικές αλυσίδες. Καθώς τώρα αποκόπτονται από τις διεθνείς αγορές η Ρωσία και η Ουκρανία, δύο από τους μεγαλύτερους παραγωγούς και εξαγωγείς σιτηρών και ηλιέλαιου, ο κίνδυνος επισιτιστικής κρίσης εντείνεται, ιδιαίτερα για τις χώρες της Αφρικής, όπως σημειώνει η Deutsche Welle.
«Στην Ουγκάντα οι τιμές των καυσίμων εκτοξεύονται στα ύψη και το ψωμί είναι πλέον απλησίαστο για τους απλούς εργαζόμενους», προειδοποιεί η ΜΚΟ The Hunger Project. Στο Μαλάουι της ανατολικής Αφρικής οι τιμές για το ηλιέλαιο, τη σόγια και το καλαμπόκι έχουν ήδη αυξηθεί κατά 50%.
Πρώτες ύλες και στα ETF
Η μαζική είσοδος επενδυτών στην αγορά των τροφίμων και άλλων πρώτων υλών (commodities) αποτυπώνεται στα περίφημα ETF, επενδυτικά προϊόντα που γνωρίζουν μεγάλη επιτυχία τα τελευταία χρόνια σε Ευρώπη και Αμερική. Κατά λέξη το ETF είναι ένα «διαπραγματεύσιμο αμοιβαίο κεφάλαιο» (exchange traded fund). Ουσιαστικά πρόκειται για ένα «καλάθι τίτλων» που παρακολουθεί έναν συγκεκριμένο χρηματιστηριακό δείκτη ή έναν συνδυασμό προϊόντων, συνήθως εγνωσμένης αξίας. Ένα από τα πλεονεκτήματα του ETF είναι ότι δίνει τη δυνατότητα στον κάτοχό του να διαφοροποιεί το χαρτοφυλάκιό του με ευελιξία και χαμηλό κόστος, πολλές φορές χωρίς να πληρώνει προμήθειες σε τράπεζες ή άλλους διαμεσολαβητές.
Σύμφωνα με τη διεθνή κοινοπραξία ερευνητικής δημοσιογραφίας Lighthouse Reports, από τότε που ξέσπασε ο πόλεμος στην Ουκρανία επενδυτές έχουν διοχετεύσει το απίστευτο ποσό του 1,2 δισεκατομμυρίου δολαρίων στα δύο μεγαλύτερα ETF αγροτικών προϊόντων, ενώ για ολόκληρο το 2021 η αντίστοιχη δαπάνη δεν ξεπερνούσε τα 197 εκατομμύρια ευρώ.
Μαζική προσέλευση επενδυτών στην αγορά αλεύρων
Σύμφωνα με την ιστοσελίδα The Wire η αγορά αλεύρων στο Παρίσι, που θεωρείται βαρόμετρο για τον κλάδο, καταγράφει μαζική προσέλευση επενδυτών που από τα τέλη του 2020 κλείνουν συμβόλαια μελλοντικής εκπλήρωσης σε υψηλότερες τιμές, ενώ συνεχή αύξηση σημειώνουν οι τιμές για σιτάρι και καλαμπόκι στο Χρηματιστήριο Εμπορευμάτων του Σικάγου, ένα από τα μεγαλύτερα στον κόσμο.
Όπως υποδεικνύει πρόσφατη έρευνα του Πανεπιστημίου της Βόννης, οι ιδιαίτερα ευμετάβλητες τιμές που καταγράφονται από τις αρχές του 2021 ευνοούν την εκδήλωση κερδοσκοπικών φαινομένων, καθώς η διαμόρφωση των τιμών «δεν ακολουθεί πλέον τους βασικούς μηχανισμούς της αγοράς». Παρόμοιες τάσεις, προειδοποιεί η έκθεση, είχαν εκδηλωθεί και στην επισιτιστική κρίση του 2008. Τον Απρίλιο, αναλυτές της επενδυτικής τράπεζας JPMorgan Chase & Co. είχαν προβλέψει ότι οι τιμές των πρώτων υλών μπορούν να αυξηθούν έως και 40%, λόγω της αυξημένης ζήτησης.
«Η ζήτηση αυξάνεται με την αβεβαιότητα»
Μιλώντας στην Deutsche Welle o οικονομολόγος Λούκας Κόρνερ επισημαίνει ότι «όσο μεγαλύτερη είναι η αβεβαιότητα στην αγορά, τόσο εντείνεται η ζήτηση για συναλλαγές υψηλού κινδύνου. Έτσι αυξάνεται και η προσέλευση επενδυτών με κερδοσκοπικές προθέσεις». Όλα δείχνουν ότι σε περιόδους αβεβαιότητας οι επενδυτές απομακρύνονται από τοποθετήσεις σε προϊόντα μεγαλύτερου ρίσκου, όπως οι μετοχές υψηλής τεχνολογίας ή τα κρυπτονομίσματα, για να αναζητήσουν πιο ασφαλείς αποδόσεις στα τρόφιμα, το πετρέλαιο ή τα λιπάσματα. Ασφαλώς η επιδίωξη του κέρδους είναι θεμιτή. Τα προβλήματα αρχίζουν, επισημαίνει ο Λούκας Κόρνερ, όταν η κερδοσκοπία ξεπερνά τα όρια και η διαμόρφωση των τιμών ουσιαστικά αποσυνδέεται από τον νόμο της προσφοράς και της ζήτησης.
Βρισκόμαστε ήδη στα πρόθυρα μίας σοβαρής επισιτιστικής κρίσης
«Είναι σαν να προσπαθούν να ‘καβαλήσουν το κύμα’ των συνεχών αυξήσεων», εξηγεί ο Λούκας Κόρνερ. «Τελικά αρχίζουν να συναλλάσσονται και να ανταγωνίζονται μεταξύ τους, αντί να συναλλάσσονται με τον παραγωγό και με τον έμπορο των πρώτων υλών». Ο Γερμανός οικονομολόγος πιστεύει ότι βρισκόμαστε ήδη στα πρόθυρα μίας σοβαρής επισιτιστικής κρίσης. Ένα δείγμα: Τον Απρίλιο ο δείκτης παγκόσμιων τιμών του Οργανισμού Τροφίμων και Γεωργίας του ΟΗΕ (FAO) κατέγραψε ιστορικό υψηλό και αύξηση τιμών κατά 36% σε ετήσια βάση. Σύμφωνα με εκτιμήσεις της Παγκόσμιας Τράπεζας, κάθε αύξηση των τιμών κατά 1% αυξάνει τον κίνδυνο «ακραίας φτώχειας» για δέκα εκατομμύρια ανθρώπους σε όλον τον κόσμο.
Επιδρομή ακρίδων στην Υεμένη
Σε μία διαφοροποιημένη προσέγγιση ο Ντιρκ Μπάθε, εκπρόσωπος της ΜΚΟ World Vision Germany, χαρακτηρίζει «δίκοπο μαχαίρι» τη μαζική προσέλευση επενδυτών στις διεθνείς αγορές πρώτων υλών. «Από τη μία πλευρά οι κερδοσκοπικές τάσεις σε προϊόντα με χαμηλή προσφορά μπορεί να οδηγήσουν σε δραστικές αυξήσεις των τιμών», επισημαίνει. «Από την άλλη πλευρά, λειτουργούν ως ένα άτυπο σύστημα έγκαιρης προειδοποίησης, ώστε οι επιχειρηματίες και οι πολιτικοί να λάβουν μέτρα».
Αλλά και ο οικονομολόγος Λούκας Κόρνερ θεωρεί ότι η παρουσία των κερδοσκόπων είναι αναπόφευκτη στη σημερινή συγκυρία: «Με την αβεβαιότητα που επικρατεί αυτή τη στιγμή στην αγορά, χρειαζόμαστε τους κερδοσκόπους», λέει. «Θέλουμε να αποφύγουμε μία κατάσταση, στην οποία το ρίσκο της αβεβαιότητας μετακυλίεται αποκλειστικά στον παραγωγό ή στον έμπορο».
Ο Πούτιν κατηγορεί τη Δύση για την επισιτιστική κρίση
Ο πρόεδρος της Ρωσίας Βλαντίμιρ Πούτιν επέμεινε χθες Παρασκευή (4/6) ότι είναι η Δύση που προσπαθεί να επιρρίψει ευθύνες στη Μόσχα για τα προβλήματα που υπάρχουν στην παγκόσμια αγορά τροφίμων και αρνήθηκε ότι έχει απαγορεύσει τις εξαγωγές σιτηρών από τα ουκρανικά λιμάνια.
«Οι εταίροι μας έκαναν πολλά λάθη και τώρα ψάχνουν τον αποδιοπομπαίο τράγο», υποστήριξε. «Η κατάσταση θα επιδεινωθεί επειδή οι Βρετανοί και οι Αμερικανοί έχουν επιβάλει κυρώσεις στα λιπάσματά μας», είπε ο Πούτιν σε συνέντευξη που παραχώρησε στην κρατική τηλεόραση.
Πρόσθεσε ότι η αύξηση στις τιμές των λιπασμάτων «δεν έχει καμία σχέση» με τη στρατιωτική επιχείρηση της Ρωσίας στην Ουκρανία.
Η Ουκρανία θα μπορούσε να εξάγει τα σιτηρά της από τα λιμάνια που ελέγχει
Ο Ρώσος πρόεδρος είπε ότι η Ουκρανία θα μπορούσε να εξάγει τα σιτηρά της από τα λιμάνια που ελέγχει, όπως από την Οδησσό. Θα μπορούσε επίσης το ουκρανικό σιτάρι να εξαχθεί μέσω της Ρουμανίας και της Πολωνίας, ακόμη και μέσω της Λευκορωσίας, εφόσον αρθούν οι κυρώσεις σε βάρος της χώρας αυτής.
Το ρωσικό υπουργείο Άμυνας δήλωσε προχθές Πέμπτη ότι τα πλοία που μεταφέρουν σιτηρά μπορούν να αποπλεύσουν από τα ουκρανικά λιμάνια στη Μαύρη Θάλασσα μέσω «ανθρωπιστικών διαδρόμων» και ότι η Μόσχα είναι έτοιμη να εγγυηθεί την ασφάλειά τους, όπως μεταδίδει το ειδησεογραφικό πρακτορείο Reuters επικαλούμενο το Interfax.
Ο Πούτιν επέμεινε ότι η Μόσχα δεν μπλοκάρει τις εξαγωγές και είναι έτοιμη να «εγγυηθεί» την ασφάλειά τους μέσω των λιμανιών της Αζοφικής Θάλασσας. Σύμφωνα με τις εκτιμήσεις της Μόσχας, η Ουκρανία θα μπορούσε να προχωρήσει σε εξαγωγή 5 εκατομμυρίων τόνων σιταριού και 7 εκατ. τόνων καλαμποκιού. Όσον αφορά τις ρωσικές εξαγωγές σιταριού, θα αυξηθούν στα 50 εκατομμύρια τόνους, είπε ο Πούτιν.
Σε κίνδυνο 2.000 καλλιέργειες στην Ουκρανία
Σε αποκλειστικό ρεπορτάζ του βρετανικού Guardian, από την περασμένη Δευτέρα, σημειώνεται πως το DNA για σχεδόν 2.000 καλλιέργειες βρίσκεται σε υπόγειες κρύπτες στο Χάρκοβο, στη βορειοανατολική Ουκρανία, η οποία δέχεται σφοδρούς βομβαρδισμούς από τις ρωσικές δυνάμεις.
Νωρίτερα αυτό το μήνα, μια ερευνητική εγκατάσταση υπέστη ζημιές κοντά στην εθνική τράπεζα σπόρων της χώρας, σύμφωνα με την Crop Trust, μια μη κερδοσκοπική οργάνωση που ιδρύθηκε από τον Οργανισμό Τροφίμων και Γεωργίας των Ηνωμένων Εθνών.
Σύμφωνα με το Trust, μόνο το 4% των σπόρων στην αποθήκη της Ουκρανίας, τη 10η μεγαλύτερη του είδους της στον κόσμο, έχει υποστηριχθεί. Το αποθηκευμένο γενετικό υλικό καθίσταται ολοένα και πιο ζωτικής σημασίας για να εξασφαλιστεί η παραγωγή αρκετών τροφίμων για τη διατροφή 7,9 δισεκατομμυρίων ανθρώπων, καθώς οι καιρικές συνθήκες γίνονται όλο και πιο ακραίες.
Ένας εκτελεστικός διευθυντής της Crop Trust δήλωσε νωρίτερα στο Reuters: «Οι τράπεζες σπόρων είναι ένα είδος ασφάλειας ζωής για την ανθρωπότητα. Παρέχουν τις πρώτες ύλες για την αναπαραγωγή νέων ποικιλιών φυτών ανθεκτικών στην ξηρασία, σε νέα παράσιτα, σε νέες ασθένειες και σε υψηλότερες θερμοκρασίες».
Οι τράπεζες σπόρων είναι ένα είδος ασφάλειας ζωής για την ανθρωπότητα
«Θα ήταν τραγική απώλεια αν καταστρεφόταν η τράπεζα σπόρων της Ουκρανίας» συμπλήρωσε.
Η Ρωσία παίζει «παιχνίδια πείνας» στην Ουκρανία
«Η Ρωσία παίζει παιχνίδια πείνας με τον κόσμο, μπλοκάροντας με το ένα χέρι τις ουκρανικές εξαγωγές τροφίμων και προσπαθώντας με το άλλο να ρίξει την ευθύνη στην Ουκρανία. Η Ουκρανία εργάζεται σε μια διεθνή επιχείρηση υπό την ηγεσία του ΟΗΕ με τα ναυτικά των εταίρων που διασφαλίζει μια ασφαλή εμπορική διαδρομή χωρίς κινδύνους για την ασφάλεια» έγραψε την ίδια μέρα στις αρχές της εβδομάδας, ο Ουκρανός ΥΠΕΞ, Ντμίτρι Κουλέμπα, που προανήγγειλε μια πρωτοβουλία του ΟΗΕ για την ασφαλή διέλευση σιτηρών δια θαλάσσης.
Russia plays hunger games with the world by blocking Ukrainian food exports with one hand and trying to shift the blame on Ukraine with the other. Ukraine is working on an international UN-led operation with navies of partners ensuring a safe trade route with no security risks.
— Dmytro Kuleba (@DmytroKuleba) May 31, 2022
Το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο καταδίκασε νωρίτερα σθεναρά την καταστροφή και την παράνομη oικειοποίηση από τη Ρωσία της γεωργικής παραγωγής στην Ουκρανία αναφέρεται στα συμπεράσματά της Συνόδου Κορυφής για την επισιτιστική ασφάλεια.
Παράλληλα, επισημαίνεται ότι ο επιθετικός πόλεμος της Ρωσίας κατά της Ουκρανίας έχει άμεσο αντίκτυπο στην παγκόσμια επισιτιστική ασφάλεια και την οικονομική προσιτότητα των τροφίμων και το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο καλεί τη Ρωσία να τερματίσει τις επιθέσεις της στις υποδομές μεταφορών στην Ουκρανία, να άρει τον αποκλεισμό των ουκρανικών λιμανιών της Μαύρης Θάλασσας και να επιτρέψει τις εξαγωγές τροφίμων, ειδικότερα από την Οδησσό.
Επίσης, η Σύνοδος Κορυφής καλεί τα κράτη μέλη να επισπεύσουν τις εργασίες για τις «Λωρίδες Αλληλεγγύης» που προτείνει η Επιτροπή και για τη διευκόλυνση των διατροφικών αλυσίδων από την Ουκρανία μέσω διαφορετικών χερσαίων οδών και λιμένων της ΕΕ.
Ανησυχία για επισιτιστική κρίση εξαιτίας του πολέμου
Οι προειδοποιήσεις ηγετών, διεθνών οργανισμών και μελών κυβερνήσεων από την πρώτη μέρα που ξεκίνησε ο πόλεμος στην Ουκρανία είναι συνεχείς. Ο τρόπος με τον οποίο εξελίσσονται οι συνθήκες γεωπολιτικά και οικονομικά δημιουργούν έντονες ανησυχίες για την επόμενη ημέρα, ιδιαίτερα σε φτωχές και αναπτυσσόμενες χώρες του πλανήτη. Υπάρχουν αποκλεισμένοι 25 εκατομμύρια τόνοι σιτηρών στο ουκρανικό λιμάνι της Οδησσού, τρόφιμα για εκατομμύρια ανθρώπους στον κόσμο που τα χρειάζονται επειγόντως, κυρίως στις αφρικανικές χώρες και στη Μέση Ανατολή.
Η Ουκρανία μπορεί πλέον να εξάγει μόνο μέσω πολύ πιο αργών και «βασανιστικών» χερσαίων οδών, εξαιτίας των ρωσικών επιθέσεων στα λιμάνια. «Ενενήντα εκατομμύρια τόνοι γεωργικών προϊόντων, τα οποία η Ουκρανία σχεδίαζε να εξάγει σε χώρες της Ασίας, της Αφρικής και της Ευρώπης, έχουν μπλοκαριστεί»,. δήλωσε πρόσφατα ο Ουκρανός πρωθυπουργός Ντενίς Σμιχάλ στους δημοσιογράφους στην Οδησσό.
Η Ρωσία, την ίδια ώρα, προβλέπεται να συλλέξει 130 εκατομμύρια τόνους σιτηρών φέτος, συμπεριλαμβανομένων 87 εκατομμυρίων τόνων σιταριού – ξεπερνώντας κατά πάσα πιθανότητα το ρεκόρ του 2017 των 135,5 εκατομμυρίων τόνων. Ποσότητες που η Μόσχα θα περιφέρει επιδεικτικά, αλλά δεν θα εξάγει, για ευνόητους λόγους.
