Τι είναι το Cancel Culture, η λεγόμενη κουλτούρα της ακύρωσης και γιατί θυμίζει πολύ τον εξοστρακισμό στην αρχαία Ελλάδα!
Η ψηφιακή εποχή έχει εγγραφεί πολύ βαθιά στο συλλογικό μας υποσυνείδητο. Όσο περνούν τα χρόνια, γενιές ολόκληρες μεγαλώνουν δίχως μνήμες της ζωής έξω από τον ψηφιακό κόσμο. Κι ύστερα ήρθαν τα social media και συνέδεσαν τα κομμάτια του παζλ…
Πολλά έχουν λεχθεί, ακόμη περισσότερα έχουν γραφτεί για τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Είναι μέσο αποβλάκωσης, είναι τρόπος φανατισμού, χειραγώγησης, δίαυλος ελευθερίας προκειμένου να προσπεράσει κανείς τον σκόπελο των διαπλεκόμενων ΜΜΕ; Είναι όλα αυτά και τίποτα από τα παραπάνω;
Το πρόσφατο παράδειγμα της γιαγιάς στο Lidl, συσπείρωσε για άλλη μια φορά μεγάλη μερίδα χρηστών του διαδικτύου γύρω από έναν σκοπό. Την ακύρωση μιας μπράντας που χειρίστηκε άτσαλα (και είμαστε πολύ ήπιοι στον χαρακτηρισμό) ένα φαινόμενο που σαφέστατα μπορεί να πυροδοτήσει κοινωνική αντίδραση.
Τα πρόσφατα Cancel της χώρας
Στα πλαίσια του Cancel Culture, το Cancel_Lidl ήρθε λίγες μόνο ώρες μετά το κάλεσμα για ακύρωση του βιβλιοπωλείου Ιανός, όταν διέρρευσε στα social media πως οι υπάλληλοι είχαν εντολή να καταβρέχουν τη μοκέτα της εισόδου του καταστήματος επί της Σταδίου, προκειμένου να αποτρέπουν σε αστέγους να κοιμούνται εκεί.
Την οργή του διαδικτύου αντιμετώπισε πριν από 10 μέρες ο Σάκης Ρουβάς, αναφορικά με τις δηλώσεις του για τη γνωριμία του με τον κατηγορούμενο Δημήτρη Λιγνάδη και τον τρόπο που αναφέρθηκε στην υπόθεση και τα θύματα. Στην περίπτωση του τραγουδιστή δε, την κουλτούρα της ακύρωσης μεταχειρίστηκαν και παλιοί του συνεργάτες που θέλησαν να διαχωρίσουν το όνομά τους από το δικό του.
Το κουμπί της ακύρωσης είχε πατήσει νωρίτερα η ψηφιακή κοινότητα για πρόσωπα τα οποία ενεπλάκησαν, ευθέως ή πλαγίως, με την υπόθεση βιασμού στο ξενοδοχείο της Θεσσαλονίκης. Η επιλογή των ινφλουένσερ Ιωάννας Τούνη και Αλέξανδρου Κοψιάλη να τοποθετηθούν επί του θέματος, προκάλεσε ένα πελώριο κύμα αντίδρασης εναντίον τους.
Τι είναι όμως η κουλτούρα της ακύρωσης
Η παγκόσμια κοινότητα, αντιγράφοντας τους νόμους της Εκκλησίας του Δήμου στην Αρχαία Αθήνα, εφηύρε ένα μοντέρνο τρόπο εξοστρακισμού για το Cancel Culture. Στον κόσμο της ψηφιακής εποχής δεν χρειάζονται όστρακα, αλλά hashtag και αναρτήσεις που πολλαπλασιάζονται, δίνοντας έτσι ορατότητα στο ανεπιθύμητο πρόσωπο.
Αν θέλαμε να δώσουμε έναν ορισμό λοιπόν, το cancel culture ή κουλτούρα της ακύρωσης είναι μια σύγχρονη μορφή εξοστρακισμού κατά την οποία κάποιος εκδιώκεται από κοινωνικούς ή επαγγελματικούς κύκλους – είτε αυτό γίνεται μέσω διαδικτύου, είτε από τα social media.
cancel culture ή κουλτούρα της ακύρωσης είναι μια σύγχρονη μορφή εξοστρακισμού κατά την οποία κάποιος εκδιώκεται από κοινωνικούς ή επαγγελματικούς κύκλους
Η πρακτική αυτή προέρχεται κατά κύριο λόγο από τις ΗΠΑ, ενώ συνδέθηκε πολύ έντονα με το κίνημα των Μαύρων πολιτών εκεί, που προσπαθούσε να στηρίξει την ίση μεταχείριση των Αφροαμερικανών στη χώρα.
Σύμφωνα με το αμερικανικό Vox πάντως, μια από τις πρώτες αναφορές στην ακύρωση κάποιου γίνεται στην ταινία New Jack City του 1991, στην οποία ο Γουέσλι Σνάιπς υποδύεται έναν γκάνγκστερ. Σε μια σκηνή, αφού η κοπέλα του καταρρέει εξαιτίας των βίαιων ενεργειών του, εκείνος την παρατάει λέγοντας: «Ακύρωσε τη σκύλα. Θα αγοράσω άλλη».
Ο ψηφιακός εξοστρακισμός
Το θέμα εδώ χωρά μεγάλη συζήτηση, καθώς δεν είναι λίγες οι φορές που ο τρόπος που τα social media επιτίθενται σε ανθρώπους είναι τόσο σαρωτικός, που δεν αφήνει περιθώρια συζήτησης και διαλόγου. Πνίγει το τεκμήριο αθωότητα, το δικαίωμα στο σφάλμα και την επακόλουθη μεταμέλεια.
Η αναφορά της ηθοποιού Σοφίας Μουτίδου πριν από δύο μήνες περίπου στη gay κοινότητα της χώρας, μέσα από ένα σατιρικό βίντεο, προκάλεσε κύμα αντιδράσεων από μεγάλη μερίδα χρηστών (που πρόσκεινται κυρίως στη ΛΟΑΤΚΙ κοινότητα), πολλοί εκ των οποίων καλούσαν στην ακύρωση της από τα social media, όπου διατηρεί Vlog με σημαντική επισκεψιμότητα.
Το δεξί χέρι της ανθρωποφαγίας είναι το cancel culture
«Το δεξί χέρι της ανθρωποφαγίας είναι το cancel culture» δήλωσε αργότερα, αναφερόμενη στο θέμα της κουλτούρας της ακύρωσης η ηθοποιός. «Καθημερινά δημιουργείτε είδωλα για διάφορους δικούς σας λόγους, τα οποία με την ίδια ευκολία καταρρίπτετε» σημείωνε η κα. Μουτίδου.
Τον προβληματισμό του για τον τρόπο που αντιδρούν οι πολίτες έχει εκφράσει από το βήμα της Βουλής, αλλά και σε συνεντεύξεις του και ο ίδιος ο πρωθυπουργός της χώρας. Συγκεκριμένα, «πρόβλημα Δημοκρατίας» έχει χαρακτηρίσει πάνω από μια φορές τα social media και τον τρόπο που γίνεται εκεί ο διάλογος, ο Κυριάκος Μητσοτάκης.
«Είναι σημαντικό να εξηγήσουμε στους νέους μας ότι έτσι όπως λειτουργούν σήμερα τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης και οι αλγόριθμοι των μεγάλων πλατφορμών που χρησιμοποιούν στην ουσία, αναπαράγουν και επιβραβεύουν τις όποιες απόψεις μπορεί ήδη να έχουν» διαπίστωνε το καλοκαίρι ο πρωθυπουργός, εν μέσω έντονης αποδοκιμασίας για τη διαχείριση των πυρκαγιών στη χώρα. «Δημιουργούν στεγανά, στεγανά έντασης, όχι στεγανά διαλόγου. Στεγανά τα οποία ανατροφοδοτούνται τα στερεότυπα τα οποία ήδη έχουν» συμπλήρωνε.
Το φως πριν την ακύρωση
Πολλά ακόμη μπορούν να ειπωθούν για την αντίδραση της μάζας στο αχανές διαδίκτυο. Από την άλλη, υπάρχουν και εκείνες οι περιπτώσεις που τα social media έριξαν φως εκεί που επικρατούσε το σκοτάδι.
Μια σειρά από πολύ σοβαρές υποθέσεις που απασχολούν τη δημόσια σφαίρα τα τελευταία χρόνια, αναδείχτηκαν, ξαναβγήκαν στο προσκήνιο και φωτίστηκαν εκ νέου, ακριβώς χάρη στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης.
Η πρώτη καταγγελία σε βάρος του Στάθη Παναγιωτόπουλου παρέμενε στο σκοτάδι επί μήνες ολόκληρους, παρότι εκκρεμούσε η δικαστική της διερεύνηση, πριν μια ανάρτηση στα social media οδηγήσει στην αποκάλυψή της.
Και παρά το γεγονός πως η δικαιοσύνη είναι, αναμφισβήτητα, αρμόδια να αποφανθεί επί του θέματος, εν προκειμένω, η δημοσιοποίηση ενθάρρυνε άλλες γυναίκες να μιλήσουν, έφερε τους θύτες προ των ευθυνών τους.
Μέσα από τα social media αναδείχτηκε το πρόβλημα των ντελιβεράδων της e food, σε μια κινητοποίηση που ανάγκασε την εταιρεία να «βάλει λίγο νερό στο κρασί της».
Στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης διακινήθηκε αρχικά η υπόθεση βιασμού της 24χρονης στη Θεσσαλονίκη, που ίσως να μην είχε φωτιστεί κατάλληλα διαφορετικά.
Τα παραδείγματα πολλά και σε αυτή την περίπτωση. Αν μπορεί κανείς όμως να εξάγει κάποιο συμπέρασμα, αυτό είναι πως ζούμε σε μια νέα εποχή στην οποία σίγουρα τα social media διαδραματίζουν κεντρικό ρόλο και καθορίζουν σημαντικά την ατζέντα του δημόσιου διαλόγου.
Όπως το σύστημα του οστρακισμού στην Αρχαία Αθήνα δημιουργήθηκε για να προστατεύσει τη Δημοκρατία, αλλά κατέληξε να γίνει μέσο εξόντωσης πολιτικών αντιπάλων, έτσι και στη σημερινή κοινωνία η αντίδραση είναι μάλλον προτιμότερη από την απάθεια. Αρκεί να μην συνειδητοποιήσουμε πως μέσα στη μήνη μας, εξορίσαμε κάποιον Δίκαιο Αριστείδη και με δεδομένο πως μόνο με tweet και με stories δεν θα αλλάξει ο κόσμος!
