Πριν πολλά χρόνια, στα δεκαεπτά μου, γνώρισα τον Νίκο – τον αδερφό του φίλου μου του Κώστα.
Βγαίναμε συχνά παρέα στη Γλυφάδα. Τον συμπαθούσα πολύ. Όμως δυσκολευόμουν να επικοινωνήσω μαζί του, γιατί ήταν κωφός. Προσπαθούσαμε με ανάγνωση χειλιών, αλλά δεν ήταν εύκολο, ήμουν μικρή και ίσως ανώριμη για να προσπαθήσω αρκετά. Επιπλέον εκείνα τα χρόνια η διαφορετικότητα δεν μας ήταν τόσο οικεία.
Με τον καιρό χαθήκαμε. Ώσπου τον ξανασυνάντησα σε μια ταβέρνα. Εκείνος με μια κοπέλα, εγώ με τον άντρα μου. Ανταλλάξαμε αγκαλιές, νοήματα και χαμόγελα. Η επικοινωνία φαινόταν πιο εύκολη, εγώ είχα μεγαλώσει και οι εποχές είχαν αλλάξει.
Χρόνια μετά, έγινα μητέρα. Ο γιος μου, ο Ραφαέλλο, γνώρισε στον παιδικό σταθμό τη Μαντώ, έγιναν αχώριστοι, ήθελε να πάμε μαζί στις κούνιες. Ζήτησα το τηλέφωνο της μητέρας της Μαντούς από το σχολείο. Η δασκάλα μου έδωσε τον αριθμό, αλλά μου είπε…
«Μη της τηλεφωνήσεις – είναι κωφή. Στείλε μήνυμα».
Ένιωσα αμηχανία. «Και η Μαντώ; Είναι κι εκείνη κωφή;» ρώτησα έκπληκτη και ανίδεη με το θέμα.
«Όχι, ακούει τέλεια», μου απάντησε.
Το κανόνισα λοιπόν και πήγαμε στις κούνιες. Ο Ραφαέλλο έτρεξε στη μικρή του φίλη. Η Μαντώ τον αγκάλιασε. Και τότε γύρισα να δω τη μαμά της.
Έμεινα άναυδη. Μπροστά μου στεκόταν ο παιδικός μου φίλος, ο Νίκος! Δίπλα του η γυναίκα που ήταν μαζί του πριν χρόνια στην ταβέρνα. Χαμογελούσαν και με χαιρετούσαν. Ένιωσα συγκίνηση να με πλημμυρίζει και βούρκωσα. Τι απίστευτη σύμπτωση…
Μαζί τους ήταν και η μεγάλη τους κόρη, ένα πανέμορφο κοριτσάκι. Με χαιρέτησε ευγενικά. Εντυπωσιασμένη διαπίστωσα ότι μιλούσε τη νοηματική άπταιστα. Τα παιδιά αμέσως άρχισαν να παίζουν και εμείς καθίσαμε στο παγκάκι.
Μιλούσαμε με τα χείλη, όταν δεν καταλαβαινόμασταν γράφαμε, γελούσαμε, και κάναμε νοήματα. Πολλά νοήματα.
Από εκείνη τη μέρα, ήρθαμε κοντά. Τα παιδιά μας παίζουν μαζί, κι εγώ γνώρισα πραγματικά τον Νίκο και τη Γωγώ. Δύο ανθρώπους με χιούμορ, υπέροχους, γεμάτους αγάπη.
Αυτή είναι λοιπόν η ιστορία τους…
Για τη συνέντευξη ήταν παρούσα η διερμηνέας. Ήθελα να είναι γίνουν όλα σωστά και να μιλήσουν στη γλώσσα τους τη νοηματική. Όπως δικαιούνται!
Παιδικά χρόνια
Γωγώ
Γεννήθηκα στο Μεσολόγγι. Από τριών ετών μπήκα σε ίδρυμα, βγήκα στα δεκαεννιά.
Δεν υπήρχαν κοντά μας ειδικά σχολεία. Δεν υπήρχε τίποτα.
Η μητέρα μου και όλη η οικογένεια μου ήταν ομιλούσα. Δεν είχε γνώσεις, ήταν τρομακτικά δύσκολη η επικοινωνία. Ήθελε να μάθω να μιλάω την νοηματική, να μπορέσω να ενταχθώ στην κοινωνία ως ισότιμο μέλος.
Το να πάω στο ίδρυμα για κωφούς ήταν η μόνη λύση που υπήρχε, εκεί γνώρισα ανθρώπους σαν εμένα, πήρα καλή εκπαίδευση, έμαθα την νοηματική.
Τα καλοκαίρια, τα Χριστούγεννα, το Πάσχα και κάποια Σαββατοκύριακα, πάντα επέστρεφα στο σπίτι μου, στην οικογένεια μου.
Έπειτα όταν τέλειωναν οι διακοπές, πήγαινα και πάλι πίσω. Ο αποχωρισμός ήταν βασανιστικός για εμένα.
Έκλαιγα, έκλαιγα τόσο πολύ, μαμά, μαμά φώναζα…
Κάθε φορά το ίδιο, κάθε φορά αβάσταχτο. Ώσπου κάποια στιγμή το πήρα απόφαση. Τα χρόνια πέρασαν. Στα δεκαεννιά επέστρεψα μόνιμα στο σπίτι μου.
Ήμουν ευτυχισμένη. Προσπάθησα να ενταχθώ στην κοινωνία, να ζήσω ως κανονικός άνθρωπος και να χτίσω το μέλλον μου.
Στην αρχή πήγα πληροφορική ήταν δύσκολο για μένα – δεν καταλάβαινα, ως αποτέλεσμα απομονώθηκα. Αμέσως μετά πήγα σε τεχνική σχολή και έμαθα κομμωτική.
Εκεί τα πράγματα ήταν πολύ καλύτερα, ένιωθα όμορφα, μου άρεσε πολύ αυτή η τέχνη, μου άρεσε να δημιουργώ. Έπειτα από χρόνια έγινε δασκάλα νοηματικής.
Νίκος
Μεγάλωσα στη Γλυφάδα. Όλη μου η οικογένεια είναι ακούοντες και είχα απόλυτη στήριξη από εκείνους. Ήμουν τυχερός, υπήρχε ειδικό σχολείο για κωφούς κοντά μας στα νότια προάστια.
Τα πράγματα όμως δεν ήταν εύκολα. Δεν μας άφηναν να μιλάμε νοηματική, ούτε μας την μάθαιναν. Τη χρησιμοποιούσαμε κρυφά στο προαύλιο· αν μας έβλεπαν, μας χτυπούσαν.
Ήθελαν να ξέρουμε μόνο γραφή και ανάγνωση χειλιών. Όμως η νοηματική ήταν η γλώσσα μας, ο μόνος τρόπος να εκφραστούμε, κι όμως το ίδιο το σχολείο την απέρριπτε. Ήταν ταμπού.
Τώρα ευτυχώς τα πράγματα έχουν αλλάξει.
Είχα πολλούς φίλους από το σχολείο, αλλά οι ακούοντες συχνά με κορόιδευαν. Το bullying ήταν σκληρό, το υπέστην πολύ. Από μικρός ζούσα την κοροϊδία και την υποτίμηση· με στεναχωρούσε αφόρητα. Όσο μεγάλωνα όμως, σκλήραινα και σταμάτησα να δίνω σημασία.
Όταν άρχισε να ακούγεται η έννοια της συμπερίληψης, όταν η νοηματική μπήκε στις ειδήσεις, ο κόσμος άρχισε να μας αποδέχεται. Σιγά σιγά η αναπηρία στην ακοή έγινε πιο κατανοητή και αποδεκτή.
Γωγώ
Τα ίδια και σε μένα. Με σχολιάζανε συνεχώς, μιλούσαν για εμένα. Οι φίλοι μου τότε ήταν μόνο κωφοί. Οι ακούοντες με απέρριπταν. Είναι πολύ δύσκολο να νιώθεις και να είσαι μόνος.
Γνωριμία
Γωγώ
Με τον Νίκο γνωριστήκαμε σε ένα μέρος που συναντιόμαστε οι κωφοί, κάτι σαν λέσχη. Είναι εδώ στην Αθήνα.
Εγώ πήγαινα πρώτη φορά στο συγκεκριμένο μέρος γιατί έμενα στην επαρχία. Όταν είδα τον Νίκο μου άρεσε πολύ, ήταν πολύ όμορφος, ξεχώριζε.
Νίκος
Όταν είδα την Γωγώ τρελάθηκα. Την κοίταζα συνεχώς, την ερωτεύτηκα με την πρώτη ματιά. Πήγαινα χρόνια στη λέσχη και δεν την είχα ξαναδεί, άρα φοβόμουν πώς θα την έχανα.
Έπρεπε να την γνωρίσω οπωσδήποτε, αυτό σκεφτόμουν συνεχώς.
Γωγώ
Ερωτευτήκαμε αμέσως. Γνωριστήκαμε, μιλήσαμε και ξεκινήσαμε τα δρομολόγια. Αθήνα – Μεσολόγγι. Συνεχώς.
Για αρκετά χρόνια είχαμε σχέση εξ´ αποστάσεως. Δεν ήταν εύκολο.
Μετά από τέσσερα χρόνια αποφασίσαμε να συγκατοικήσουμε και νοικιάσαμε ένα σπίτι στο κέντρο. Ήταν το πρώτο μας σπίτι μαζί, οι πιο όμορφες στιγμές μας, είχαμε μια φυσιολογική ζωή όπως όλα τα ζευγάρια.
Οικογένεια
Νίκος
Της είπα, θα έρθεις Αθήνα, θα είμαι εγώ δίπλα σου, δεν θα φοβηθείς τίποτα, θα σε φροντίζω εγώ. Όταν είδαμε ότι όλα μεταξύ μας πήγαιναν θαυμάσια αποφασίσαμε να κάνουμε το επόμενο βήμα.
Η Γωγώ έπειτα από λίγο έμεινε έγκυος στην μεγάλη μας κόρη την Βάσια. Ήμασταν ενθουσιασμένοι και ευτυχισμένοι, αμέσως αποφασίσαμε να παντρευτούμε.
Γωγώ
Όχι δεν φοβηθήκαμε στιγμή για το αν το παιδί θα ήταν κωφό, εμένα προσωπικά δεν μου πέρασε στιγμή από το μυαλό. Ήμουν σίγουρη ότι θα άκουγε, αλλά και να μην άκουγε ποιο θα ήταν το πρόβλημα; Θα ήταν σαν εμένα και τον άντρα μου.
Εγώ δεν έχω κάτι, είμαι κανονική όπως όλοι σας, απλά δεν ακούω.
Δεν μας ένοιαζε, το μόνο που θέλαμε ήταν να είναι υγιές.
Νίκος
Μετακομίσαμε στο πατρικό μου στη Γλυφάδα, για να έχουμε βοήθεια με το μωρό. Η μητέρα μου μένει από πάνω, ο αδελφός μου από κάτω.
Όπως όλοι οι νέοι γονείς, έτσι κι εμείς χρειαζόμασταν βοήθεια. Επιπλέον θέλαμε το παιδί μας να έχει καθημερινή επαφή με ακούοντες, ώστε να ακούει λέξεις και να μάθει να μιλάει.
Γωγώ
Το παιδί γεννήθηκε και ήταν υγιές! Μόνο αυτό με ένοιαζε! Δεν θεωρώ ότι εγώ που δεν ακούω δεν είμαι υγιής, μια χαρά υγιής είμαι.
Υπάρχουν τρόποι για να επικοινωνήσουμε με το παιδί. Καταρχάς όταν ήταν μωρό και έκλαιγε και εμείς κοιμόμασταν είχαμε σύστημα με δόνηση και με φως κάτω από το μαξιλάρι μας το οποίο μας ειδοποιούσε.
Δεν αντιμετωπίσαμε ποτέ κανένα πρόβλημα, ξυπνούσαμε αμέσως και τρέχαμε στα μωρά μας, όπως κάνουν όλοι οι γονείς όταν ακούν τα παιδιά τους να κλαίνε ή να ζητάνε κάτι.
Η επιστήμη και η τεχνολογία έχει τις λύσεις για τους κωφούς γονείς.
Νίκος
Ή Βάσια μας παράλληλα με την ομιλία έμαθε και την νοηματική. Τα παιδιά μιμούνται. Έμαθε από τους συγγενείς τις λέξεις, από εμάς έμαθε τη νοηματική. Έτσι έγινε δίγλωσση. Όπως ακριβώς συνέβη και με την μικρή μας κόρη την Μαντώ.
Γωγώ
Εμείς τα διδάξαμε τα παιδιά, ειδικά η Βάσια που είναι οχτώ μιλάει τέλεια, έμαθε την νοηματική από πολύ νωρίς. Μάλιστα εμπλουτίζει συνεχώς το λεξιλόγιο της και με ενθουσιάζει αυτό, θέλει όταν μεγαλώσει να γίνει διερμηνέας.
Η Μαντώ που είναι τεσσάρων πλέον μιλάει και εκείνη πολύ καλά.
Η Βάσια αποδέχτηκε πιο εύκολα την διαφορετικότητα μας, το ότι δεν ακούμε δηλαδή.
Η Μαντώ μας μιλούσε περισσότερο, έλεγε, «μαμά τουαλέτα, μαμά νερό». Φώναζε από το δωμάτιο της, ενώ ήξερε ότι δεν μπορούσα να την ακούσω, έτσι ερχόταν η μεγάλη μου και μου μετέφραζε. Ίσως να έπαιξε ρόλο και ότι είχε και βοήθεια την αδελφή της στην επικοινωνία.
Ενώ για την Βάσια ήταν αλλιώς. Όταν οι συγγενείς έφευγαν, ήταν μόνη της εμάς, και έδωσε όλη της την προσοχή για να μάθει την νοηματική και να επικοινωνεί μαζί μας.
Ανυπομονούσα να ακούσω τη λέξη «μαμά» όταν την είπαν, δεν την άκουσα, αλλά διάβασα τα χείλη τους. Ήταν συγκινητικό, θα το θυμάμαι πάντα.
Οι γιαγιάδες μας βοηθάνε πολύ, αλλά εμείς είμαστε ο πυρήνας, εμείς αποφασίζουμε, και φροντίζουμε τα παιδιά μας. Θέλουμε τα παιδιά να έχουν παρέες, να είναι κοινωνικά, να μην απομονώνονται. Δεν θέλω να ήμαστε κρυμμένοι σε μια γωνιά.
Τα τελευταία 30 χρόνια η ζωή των κωφών έχει βελτιωθεί. Παλιά η καθημερινότητα ήταν αφάνταστα δύσκολη. Τώρα έχουμε τα μηχανήματα με δόνηση και φως, ειδοποιήσεις για το κουδούνι, το τηλέφωνο ή το μωρό. Εμείς έχουμε και το σκυλάκι μας μας ειδοποιεί!
Ερωτήσεις
Νίκο στη γιορτή του σχολείου σε είδα που χόρευες παραδοσιακούς χορούς μαζί με τους υπόλοιπους γονείς. Κανείς δεν θα μπορούσε να καταλάβει ότι δεν ακούς την μουσική. Εγώ όμως γνώριζα και σε καμάρωνα, όμως απόρησα κιόλας, αλήθεια πως το κάνεις αυτό;
Το κίνητρο μου ήταν τα παιδιά μου για να χαρούν, και για να χορέψουμε όλοι μαζί παρέα. Σε έναν ανοιχτό χώρο δεν μπορώ να αισθανθώ τις δονήσεις, εκεί απλά ακολουθώ αυτό που κάνουνε οι άλλοι, όπως και στη συγκεκριμένη περίπτωση.
Σε ένα μπαρ σε κλειστό χώρο με δυνατή μουσική και συγκεκριμένο πάτωμα (ξύλο) μπορώ να νιώσω τις δονήσεις και το ρυθμό. Όταν χορεύει ο κόσμος, πάντα θέλω να χορέψω και εγώ.
Δεν ντρέπομαι που δεν ακούω, μου αρέσει να πηγαίνω σε μπαρ, μου αρέσει να διασκεδάζω.
Γωγώ
Και εγώ αυτό κάνω, τον ακολουθώ. Συνήθως αυτό κάνουμε εμείς οι κωφοί, μιμούμαστε τον χορό και νιώθουμε την δόνηση, πολλοί μας ρωτάνε πως το κάνουμε αυτό, το κάνουμε όμως, έτσι έχουμε μάθει.
Πόσο καιρό χρειάζεται κάποιος για να μάθει νοηματική;
Γωγώ
Υπήρξα δασκάλα νοηματικής, όταν λοιπόν πήρε δημοσιότητα η νοηματική, πολύ ακούοντες ήρθαν σε μένα για να τους διδάξω την νοηματική.
Σε κάποιον που κάνει εντατικά περίπου δύο χρόνια, σε κάποιον που κάνει με κανονική ροή περίπου τέσσερα χρόνια.
Είναι όσο χρειάζεται για να πάρεις ένα δίπλωμα στα αγγλικά, και στην νοηματική δίνονται εξετάσεις. Πολλοί λένε ότι η νοηματική είναι πολύ δύσκολη όμως δεν είναι. Είναι σα μια ξένη γλώσσα που δε γνωρίζεις και πας να μάθεις.
Οι γονείς των κωφών παιδιών είναι και οι ίδιοι κωφοί;
Γωγώ
Όχι! Το 90% είναι ακούοντες. Δυστυχώς πολλοί γονείς που γεννούν κωφά παιδιά έχουνε πένθος, και είναι δυστυχισμένοι. Είναι άδικο αυτό και για τα παιδιά αλλά και για τους ίδιους. Τα παιδιά αυτά είναι έξυπνα, είναι φυσιολογικά, είναι υγιή. Απλά δεν ακούνε.
Σε πολλές περιπτώσεις οι γονείς αρνούνται να τα πάνε σε σχολεία κωφών παιδιών και αρνούνται να δεχτούν να μάθουν την νοηματική.
Κάτι το οποίο είναι τραγικό, γιατί τους στερούν την ταύτιση με παιδιά σαν και εκείνα, και παράλληλα τους αναγκάζουν να απαρνηθούν την γλώσσα τους, τον άμεσο τρόπο επικοινωνίας μεταξύ τους.
Μη σας κάνει εντύπωση. Δυστυχώς είναι πολύ συνηθισμένο, εξαντλούν τα παιδιά με άπειρες ώρες λογοθεραπείας για να μπορέσουν να μάθουν να μιλάνε σωστά. Όμως τα παιδιά εξακολουθούν να μην ακούνε.
Οι γονείς ακούοντες πρέπει να αποδεχτούν την κώφωση των παιδιών τους, και να τους δώσουν την ευκαιρία να μάθουν την νοηματική, να πάνε στο σχολείο κωφών παιδιών, φυσικά να κάνουν και λογοθεραπεία και να ενταχθούν σε όλο το εύρος της κοινωνίας και με τους ακούοντες και με τους κωφούς.
Όταν οι γονείς αποκόβουν τα παιδιά τους από την κοινότητα των κωφών (κάτι το οποίο είναι πολύ συνηθισμένο πιστέψτε μας) τα παιδιά είναι δυστυχισμένα και απομονωμένα…
Αυτό είναι το μήνυμα μου προς τους ακούοντες γονείς που έχουν κωφά παιδιά.
Μάλιστα στις περισσότερες περιπτώσεις τα κωφά παιδιά όταν μεγαλώσουν και μπορούν να επιλέξουν τα ίδια τι θέλουνε, επιλέγουν να μάθουν την νοηματική και να επικοινωνήσουν κανονικά στη γλώσσα τους.
Το σωστό είναι, λογοθεραπεία και νοηματική, ώστε να ενταχθούν και στους δύο κόσμους.
Νίκος
Εγώ ήμουν τυχερός. Οι γονείς μου αποδέχτηκαν την κώφωσή μου, με έστειλαν σε ειδικό σχολείο και έμαθαν μαζί μου νοηματική.
Ο αδελφός μου ήταν πάντα δίπλα μου. Δεν ντράπηκαν ποτέ για μένα. Έκανα κι εγώ λογοθεραπεία έναν χρόνο. Ήταν δύσκολο, αλλά πήρα εργαλεία, έμαθα να χρησιμοποιώ τη φωνή μου.
Νίκο δουλεύεις;
Δουλεύω πολλά χρόνια σε εταιρεία κινητής τηλεφωνίας. Στην αρχή ντρεπόμουν, δυσκολευόμουν με τους συναδέλφους. Σιγά σιγά, με την ανάγνωση χειλιών και τον γραπτό λόγο, τα κατάφερα. Η αυτοπεποίθησή μου δυνάμωσε.
Ενδυναμώθηκα σαν προσωπικότητα, διότι έχω ενταχτεί κανονικά στο κοινωνικό σύνολο και έχω γίνει αποδεκτός. Προφανώς με τους ακούοντες δε μιλάω την νοηματική εφόσον δεν την γνωρίζουνε. Απλά τους λέω να μου μιλούν αργά για να μπορώ να διαβάζω τα χείλη τους και εγώ αντιστοίχως κάνω το ίδιο με την φωνή μου ή αλλιώς χρησιμοποιώ τον γραπτό λόγο.
Εσύ Γωγώ;
Στην παρούσα φάση δεν δουλεύω. Τώρα που τα κορίτσια μεγάλωσαν και είμαι λίγο πιο ήσυχη ψάχνω για δουλειά, όμως δεν βρίσκω.
Έχω τελειώσει κομμωτική, φυσικοθεραπεία και επιπλέον είμαι δασκάλα νοηματικής. Εύχομαι να βρεθεί κάτι. Το έχω ανάγκη για πολλούς λόγους και κοινωνικούς, μα και πρακτικούς.
Είναι κάτι που θέλετε να ξέρουν τα κορίτσια σας όταν θα διαβάσουν αυτή τη συνέντευξη κάτι για εσάς;
Νίκος
Θέλω να είναι περήφανες για την γλώσσα μας. Και φυσικά να τις ευχαριστήσω για όσα κάνουν για εμάς για να μας βοηθήσουν και να κάνουν την καθημερινότητα μας πιο εύκολη.
Επίσης θέλω να συνεχίσουν να ασχολούνται με τον αθλητισμό και να διαβάζουν – να διαβάζουν πολύ, για να έχουνε μια καλή ζωή.
Γωγώ
Ότι τις αγαπάμε πάρα πολύ! Τις λατρεύουμε!
Συχνά μας ρωτάνε γιατί δεν ακούμε. Τους εξηγούμε. Θυμάμαι την 3η Δεκέμβρη, Παγκόσμια Ημέρα Ατόμων με Αναπηρία. Η Βάσια σήκωσε το χέρι στην τάξη και είπε, «Οι γονείς μου είναι κωφοί». Δεν ντράπηκε. Μάλιστα το είπε και στη νοηματική. Συγκινηθήκαμε απίστευτα.
Δεν κρύφτηκε, αλλά είπε δυνατά και με περηφάνια ποιοι αληθινά είμαστε, ήτανε μία συγκλονιστική στιγμή για εμάς. Πιστεύω ότι και η Μαντώ θα κάνει κάτι το αντίστοιχο όταν θα μεγαλώσει λίγο ακόμα…
Γνωρίστε καλύτερα την ιστορία των κωφών ανθρώπων
Πληροφορίες από την διερμηνέα που μας έκανε την μετάφραση Ουρανία Αναστασίαδου
- Ο όρος «κωφάλαλος» έχει καταργηθεί. Οι άνθρωποι είναι κωφοί, όχι άλαλοι. Μπορεί να έχουν διαφορετική χροιά φωνής, αλλά μπορούν να μιλήσουν. Ο όρος είναι προσβλητικός, όπως ρατσιστικοί χαρακτηρισμοί άλλων εποχών. Δυστυχώς ο κόσμος τον χρησιμοποιεί ακόμα, αλλά είναι λάθος. Στις μέρες απογοητεύεται να αποκαλούμε τους κωφούς, κωφάλαλους!
- Το κράτος δεν παρέχει επαρκή οικονομική στήριξη στους κωφούς. Οι λογοθεραπείες είναι εξαιρετικά ακριβές και δεν καλύπτονται από τα ταμεία, με αποτέλεσμα πολλά παιδιά να μην έχουν πρόσβαση σε αυτές, αν δεν υπάρχει στήριξη από την οικογένεια. Η επαγγελματική αποκατάσταση επίσης είναι δύσκολη, γεγονός που κάνει τη διαβίωση ακόμη πιο απαιτητική.
Παράλληλα, τα περισσότερα παιδιά αργούν να έρθουν σε επαφή με τη γλώσσα τους – τη νοηματική.
Είναι η μοναδική γλώσσα που τα παιδιά δεν μαθαίνουν από τους γονείς τους, καθώς στη συντριπτική πλειονότητα (πάνω από 90%) οι γονείς είναι ακούοντες.
Έτσι, το παιδί αδυνατεί να επικοινωνήσει στο σπίτι και συνδέεται με τη νοηματική μόλις βρεθεί στο νηπιαγωγείο ή στο σχολείο μέσα από συμμαθητές ή δασκάλους, όπου για πρώτη φορά στη ζωή του συναντά κωφούς και αντιλαμβάνεται ότι δεν είναι μόνο και επιτέλους δέχεται την κατάλληλη εκπαίδευση. Μέχρι τότε η επικοινωνία με τους γονείς και την οικογένεια είναι τρομακτικά δύσκολη και το παιδί νιώθει χαμένο στον κόσμο του.
Αυτό το χάσμα στην επικοινωνία θα έπρεπε να γεφυρώνεται από την αρχή, με ουσιαστική στήριξη και μέριμνα από την πολιτεία.
- Από τον Απρίλιο του 2025, το επίδομα ύψους 391 ευρώ μηνιαίως χορηγείται σε όλους τους πολίτες με κώφωση ή βαρηκοΐα με ποσοστό αναπηρίας 67% και άνω, ανεξαρτήτως ηλικίας. Πριν, το επίδομα αυτό δινόταν μόνο σε παιδιά (0-18 ετών) και στους συνταξιούχους άνω των 65.
- Για χρόνια στα σχολεία των κωφών παιδιών προσλαμβάνονταν δάσκαλοι που δεν γνώριζαν την νοηματική. Πήγαιναν μόνο για τα επιδόματα. Η απόσταση, η απομόνωση, και η δυσκολία των παιδιών, αντί να γεφυρώνεται γιγαντώνονταν.
Σε πολλά σχολεία και ιδρύματα για χρόνια έδεναν τα χέρια των παιδιών ή τα χτυπούσαν για να πάψουν να κάνουν την νοηματική.
Ευτυχώς όλα αυτά έχουν αλλάξει. Ο μεσαίωνας πέρασε.
Η κακοποίηση έχει σταματήσει. Πλέον τα παιδιά χωρίς τον τρόμο του ξυλοδαρμού μιλούν την νοηματική στο σχολείο και είναι ευτυχισμένα.
Στις μέρες μας είναι προϋπόθεση οι δάσκαλοι γνωρίζουν την νοηματική ώστε να προσληφθούν.
- Η νοηματική δεν είναι διεθνής γλώσσα. Κάθε χώρα έχει τη δική της εκδοχή, την Ελληνική, την Ιταλική, την Αγγλική, την Κινέζικη κ.ο.κ. Όπως και οι ομιλούμενες γλώσσες, έτσι και η νοηματική συνδέεται άμεσα με την κουλτούρα, τα ήθη και τις παραδόσεις κάθε λαού.
Μάλιστα, στην Ελλάδα υπάρχουν και τοπικές «διάλεκτοι». Για παράδειγμα, οι κωφοί στην Αθήνα χρησιμοποιούν διαφορετικά νοήματα από εκείνους στη Θεσσαλονίκη ή στην Κρήτη.
Ενδεικτικά, η έννοια του «φθινοπώρου» αποδίδεται στην Αθήνα με το νόημα των σταφυλιών, καθώς είναι η εποχή του τρύγου, ενώ στη Θεσσαλονίκη αποδίδεται με αναφορά στη Διεθνή Έκθεση.
Υπάρχει βέβαια και μια «διεθνής νοηματική», η οποία όμως δεν χρησιμοποιείται στην καθημερινότητα. Πρόκειται για ένα πιο περιορισμένο, απλοποιημένο σύστημα, που εφαρμόζεται κυρίως σε διεθνή συνέδρια, στον ΟΗΕ ή στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, για να διευκολύνεται η επικοινωνία. Οι ίδιοι οι κωφοί όμως, στην καθημερινή τους ζωή, χρησιμοποιούν πάντα τη νοηματική της χώρας τους.
- Δεν υπάρχει επίσημα καταγεγραμμένος, νομοθετημένος αριθμός των κωφών – βαρήκοων στην Ελλάδα από κάποια στατιστική αρχή. Εκτιμήσεις της κοινότητας (π.χ. μέσω Ομοσπονδίας Κωφών) υποδεικνύουν ότι είναι περίπου 25.000 κωφοί/βαρήκοοι, ίσως να φτάνουν και τις 40.000 αν συμπεριληφθούν και οι ηλικιωμένοι που έχουν κάποιο πρόβλημα στην ακοή.
Από αυτούς, ως “ενεργά μέλη” στα σωματεία της ΟΜ.Κ.Ε. είναι περίπου 3.000 άτομα.
- Υπάρχουν καταγγελίες ότι το πρόγραμμα κάλυψης με διερμηνείς της Ε.Ν.Γ. αντιμετωπίζει προβλήματα λόγω υποχρηματοδότησης. Η δυσκολία να βρεθούν επαγγελματίες διερμηνείς σε απομακρυσμένες ή μικρές περιοχές είναι πραγματικότητα. Αυτό δημιουργεί τεράστια εμπόδια στην ισότιμη πρόσβαση για όλους τους κωφούς.
- Το Ε.Ν.Γ. είναι τα αρχικά της Ελληνικής Νοηματικής Γλώσσας.
Είναι η φυσική γλώσσα των Κωφών στην Ελλάδα.Έχει δική της γραμματική και συντακτικό, διαφορετικά από την ελληνική ομιλούμενη γλώσσα. Δεν είναι “μίμηση” ούτε “μεταφραστικό εργαλείο” της ελληνικής, αλλά αυτόνομη γλώσσα. Χρησιμοποιεί χειρομορφές, κινήσεις, κατευθύνσεις, θέσεις στον χώρο, εκφράσεις προσώπου και σώματος για να αποδώσει νόημα.
Το 2017 κατοχυρώθηκε ισότιμη με την ελληνική γλώσσα από το κράτος.
Την χρησιμοποιούν περίπου 40.000 άνθρωποι στην Ελλάδα (κυρίως κωφοί, βαρήκοοι και μέλη των οικογενειών τους).
- CODA είναι ο επίσημος όρος ο οποίος αναφέρεται στα παιδιά που μπορούν να ακούσουν, όμως προέρχονται από κωφούς γονείς. Συνήθως τα παιδιά CODA βοηθούν τους γονείς κάνοντας τους διερμηνείς σε πολλές περιπτώσεις διευκολύνοντας την καθημερινότητα της οικογένειας.
Ευχαριστώ μέσα από την καρδιά μου για την τιμή που μου κάνανε την Γωγώ Πλαστήρα και τον Νίκο Μπουρούσα.
Ευχαριστώ πολύ την διερμηνέα Ουρανία Αναστασιάδου διότι δίχως την πολύτιμη βοήθεια της αυτή η συνέντευξη δεν θα μπορούσε να πραγματοποιηθεί.
Σε αυτό το σημείο να πω ότι η κυρία Αναστασιάδου υπήρξε παιδί κωφών γονιών τα χρόνια εκείνα, τότε που όλα ήταν άγρια και βάναυσα.
Ωστόσο όπως και η ίδια μου λέει τώρα τα πράγματα είναι καλύτερα για τους κωφούς, όμως όπως μου τονίζει, υπάρχει περιθώριο βελτίωσης και εύχεται το μέλλον να γίνει ακόμα καλύτερο για αυτούς τους ανθρώπους.
Μακάρι… να ευχηθώ με τη σειρά μου και να πω ότι όλοι μας μπορούμε να κάνουμε τον κόσμο καλύτερο με καθημερινές απλές πράξεις.
Μη μας τρομάζει η διαφορετικότητα… Ας δώσουμε μια ευκαιρία…
Ας την αγκαλιάσουμε, και ας την αγαπήσουμε.
Ας μάθουμε να αντιμετωπίζουμε την κώφωση όχι ως αναπηρία αλλά ως ένα χαρακτηριστικό γνώρισμα.
Η συζήτηση μας τελειώνει… νιώθω φορτισμένη συναισθηματικά. Είναι πολλές οι πληροφορίες που έχω πάρει!
Οι άνθρωποι αυτοί ήθελαν να μιλήσουν, να πουν όλα αυτά που έχουν βιώσει…
Ίσως είναι η πρώτη φορά που νιώθουν πως η φωνή τους ακούγεται. Η φωνή της Γωγώς και του Νίκου, η φωνή και οι εμπειρίες όλων των κωφών ανθρώπων.
Λέξεις με πλημμυρίζουν… Αξιοπρέπεια. Αγάπη. Δύναμη.
Καθώς φεύγω, τους κάνω λίγη νοηματική όπως μου έμαθαν…
«Αύριο πρωί, κούνιες», τους λέω.
Συμφωνούν γελώντας, και μου απαντούν με το σήμα της νίκης …
