Ο ιός ανθρώπινης ανοσοανεπάρκειας (HIV) επιτίθεται στο ανοσοποιητικό σύστημα του οργανισμού και μπορεί να οδηγήσει στο σύνδρομο επίκτητης ανοσοανεπάρκειας (AIDS). Η λοίμωξη από τον ιό HIV θεωρείται πλέον χρόνια νόσος, υπό την προϋπόθεση ότι ο/η ασθενής λαμβάνει συστηματικά τη θεραπεία του. Σύμφωνα με στοιχεία του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας (ΠΟΥ), περισσότεροι από 600.000 άνθρωποι πέθαναν από αιτίες που σχετίζονται με τον HIV το 2022.
Το 2022 η Εμανουέλ Σαρπεντιέ και η Τζένιφερ Ντούντνα τιμήθηκαν με το βραβείο Νόμπελ Χημείας για την ανακάλυψη ενός από τα πιο πρωτοπόρα εργαλεία της γονιδιακής τεχνολογίας: το μοριακό «ψαλίδι» CRISPR/Cas9– το οποίο μπορεί να χρησιμοποιηθεί για την τροποποίηση του DNA των ζώων ή ακόμη και των μικροοργανισμών με πολύ μεγάλη ακρίβεια. Το εργαλείο αυτό διευκολύνει τη διαγραφή ανεπιθύμητων γονιδίων ή την εισαγωγή νέου γενετικού υλικού στα κύτταρα ενός οργανισμού και με αυτόν τον τρόπο μπορεί να συμβάλει στις θεραπείες του καρκίνου ή σε περιπτώσεις θεραπείας κληρονομικών ασθενειών. Το γεγονός ότι ο ιός ενσωματώνει το γονιδίωμά του στο DNA του ξενιστή καθιστούσε μέχρι σήμερα δύσκολη την εξάλειψή του.
Η νέα μελέτη ερευνητών του πανεπιστημίου του Άμστερνταμ αποτελεί ένα σημαντικό άλμα στην αναζήτηση θεραπείας του HIV καθώς το CRISPR-Cas παρέχει ένα νέο μέσο για τη στόχευση του DNA του HIV. Στόχος τους είναι να αναπτύξουν ένα ασφαλές συνδυαστικό σχήμα CRISPR-Cas, επιδιώκοντας μια «θεραπεία του HIV για όλους» που θα μπορεί να αδρανοποιεί διάφορα στελέχη του HIV σε διάφορα κυτταρικά πλαίσια. Ο HIV μπορεί να μολύνει διαφορετικούς τύπους κυττάρων και ιστών στο σώμα, οπότε οι ερευνητές αναζήτησαν έναν τρόπο να στοχεύουν τον HIV σε όλες αυτές τις καταστάσεις.
Επικεντρώθηκαν σε τμήματα του γονιδιώματος του ιού που παραμένουν τα ίδια σε όλα τα γνωστά στελέχη του HIV και να θεραπεύσουν τα μολυσμένα από τον HIV Τ-κύτταρα. Η μέθοδος αυτή αποσκοπεί στην παροχή μιας ολοκληρωμένης θεραπείας ικανής να καταπολεμήσει αποτελεσματικά πολλαπλές παραλλαγές του HIV.
Τα Τ-κύτταρα αποτελούν μέρος του ανοσοποιητικού συστήματος και αναπτύσσονται από βλαστοκύτταρα στο μυελό των οστών. Σύμφωνα με προηγούμενες μελέτες, όταν ο HIV εισέρχεται στα Τ-βοηθητικά κύτταρα ή στα κύτταρα CD4, το ανοσοποιητικό σύστημα δεν μπορεί να τον βρει και να τον καταστρέψει. Στη συνέχεια, ο ιός δημιουργεί αντίγραφα του εαυτού του, διαδικασία που οδηγεί στο θάνατο των κυττάρων CD4.
Οι ερευνητές κατάφεραν να στοχεύσουν αυτά τα κρυμμένα κύτταρα δεξαμενής του HIV χάρη στον πειραματισμό με διαφορετικές τεχνικές και να αφαιρέσουν τον HIV από τα μολυσμένα κύτταρα. Αυτό έχει ιδιαίτερη σημασία, καθώς τα φάρμακα δεν μπορούν να εξαλείψουν τον ιό, υποδηλώνοντας ένα ελπιδοφόρο μέλλον.
«Αναπτύξαμε μια αποτελεσματική συνδυαστική CRISPR-επίθεση στον ιό HIV σε διάφορα κύτταρα και στις θέσεις όπου μπορεί να είναι κρυμμένος και αποδείξαμε ότι μπορούμε να χορηγήσουμε τις θεραπείες στα κύτταρα που μας ενδιαφέρουν. Τα ευρήματα αυτά αποτελούν μια σημαντική πρόοδο προς τον σχεδιασμό μιας στρατηγικής θεραπείας» σημείωσαν οι επιστήμονες.
Στρατηγική CURE και κλινικές εφαρμογές για τη θεραπεία του HIV
Στη συνέχεια, η ερευνητική ομάδα σκοπεύει να βελτιστοποίησει το μονοπάτι χορήγησης ώστε να μπορεί να στοχεύσει την πλειονότητα των κυττάρων της δεξαμενής του HIV.
«Η στρατηγική αυτή αποσκοπεί στο να καταστήσει το σύστημα αυτό όσο το δυνατόν πιο ασφαλές για μελλοντικές κλινικές εφαρμογές. Ελπίζουμε να επιτύχουμε τη σωστή ισορροπία μεταξύ αποτελεσματικότητας και ασφάλειας αυτής της στρατηγικής CURE. Μόνο τότε μπορούμε να εξετάσουμε το ενδεχόμενο κλινικών δοκιμών σε ανθρώπους για την απενεργοποίηση της δεξαμενής του HIV. Ενώ αυτά τα προκαταρκτικά ευρήματα είναι πολύ ενθαρρυντικά, είναι πρόωρο να δηλώσουμε ότι υπάρχει μια λειτουργική θεραπεία κατά του HIV στον ορίζοντα», κατέληξαν οι ερευνητές.
