Συζητείται σήμερα Δευτέρα (5/2) στην επιτροπή της Bουλής το νομοσχέδιο για τα ομόφυλα ζευγάρια, μετά και την ολοκλήρωση της δημόσιας διαβούλευσης.
Η πρόταση της κυβέρνησης για το νομοσχέδιο έχει προκαλέσει πολιτική αντιπαράθεση.
Την Τετάρτη η Επιτροπή έχει καλέσει τους φορείς να καταθέσουν τις απόψεις τους. Με βάση αυτό το χρονοδιάγραμμα, το σχέδιο νόμου 14 και 15 Φεβρουαρίου θα βρίσκεται στην Ολομέλεια και το βράδυ της 15ης αναμένεται να έχει ψηφιστεί.
Τα κόμματα που στηρίζουν το νομοσχέδιο που φέρνει η κυβέρνηση είναι ΣΥΡΙΖΑ, ΠΑΣΟΚ, Νέα Αριστερά και Πλεύση Ελευθερίας, ενώ κατά τάσσονται ΚΚΕ, Ελληνική Λύση, Σπαρτιάτες και Νίκη.
Ο ΣΥΡΙΖΑ έχει καταθέσει την δική του πρόταση νόμου, η οποία δεν αποκλείει το δικαίωμα των ομόφυλων ζευγαριών να αποκτήσουν παιδί μέσω παρένθετης μητέρας. Κατά συνέπεια ο ΣΥΡΙΖΑ θεωρεί την δική του πρόταση πληρέστερη από το σχέδιο νόμου της κυβέρνησης και είναι ένα ερώτημα αν η ψήφος του θα είναι «ναι» σε όλα (και επί της αρχής και στα άρθρα).
Το προτεινόμενο σχέδιο νόμου, που η συζήτησή του αρχίζει σήμερα, θεσμοθετεί στην ελληνική έννομη τάξη τον γάμο μεταξύ δύο προσώπων ανεξάρτητα από το φύλο τους, προκειμένου να επιτευχθούν η ισότητα στον γάμο και η νομική προστασία οικογενειών. Η θεσμοθέτηση της ισότητας στον γάμο δημιουργεί και ισότητα στα δικαιώματα παιδιών ομόφυλων ζευγαριών που ήδη υπάρχουν.
Η κυβέρνηση έχει δηλώσει ότι «η προβλεπόμενη επέκταση του δικαιώματος σύναψης γάμου αποτελεί ένα αποφασιστικό βήμα προς την κατεύθυνση της εμπέδωσης της ισότητας και της άρσης του κοινωνικού αποκλεισμού και των διακρίσεων σε βάρος των ομόφυλων ζευγαριών και εντάσσεται στo ευρύτερο πλαίσιο της δημιουργίας μιας κοινωνίας χωρίς διακρίσεις. Έτσι η χώρα μας προστίθεται στον μακρύ κατάλογο των χωρών που αναγνωρίζουν την ισότητα στον γάμο, από μακρού χρόνου, όπως η Ολλανδία, το Βέλγιο, ο Καναδάς, η Σουηδία, η Νορβηγία, η Πορτογαλία, η Αργεντινή, η Δανία, η Γαλλία, η Βραζιλία, το Ηνωμένο Βασίλειο, ή πιο πρόσφατα, όπως η Φινλανδία, το Λουξεμβούργο, η Ιρλανδία, η Εσθονία, η Γερμανία, η Μάλτα, η Αυστραλία, η Ελβετία και οι ΗΠΑ (συνολικά 36 χώρες στον κόσμο)».
Το σχέδιο νόμου, η σύνταξη του οποίου βασίστηκε και στη νομοθετική πρακτική που ακολουθήθηκε σε πολλές άλλες ευρωπαϊκές χώρες που έχουν ήδη καθιερώσει την ισότητα στον γάμο (Γαλλία, Γερμανία κ.ά), στοχεύει με ελάχιστες παρεμβάσεις στον Αστικό Κώδικα και τη λοιπή νομοθεσία να κατοχυρώσει τη δυνατότητα των ομόφυλων ζευγαριών να συνάπτουν γάμο, συμπεριλαμβάνοντας όλες τις απαραίτητες σχετικές μεταβατικές διατάξεις που συνδέονται με αυτόν, καθώς και ρυθμίσεις σχέσεων συγγένειας με στοιχεία αλλοδαπότητας. Επίσης γίνονται οι αναγκαίες παρεμβάσεις για ίση πρόσβαση των ομόφυλων ζευγαριών σε δικαιώματα της εργατικής νομοθεσίας. Το νομοσχέδιο ενισχύει επίσης την προστασία από διακρίσεις, επεκτείνοντας την αρχή της ίσης μεταχείρισης και στους τομείς της κοινωνικής προστασίας, της εκπαίδευσης και της πρόσβασης στην παροχή υπηρεσιών.
Τι προβλέπει το νομοσχέδιο
Με τις τιθέμενες διατάξεις, για πρώτη φορά στην Ελλάδα, προβλέπεται η δυνατότητα να συνάπτουν γάμο άτομα του ιδίου ή διαφορετικού φύλου. Η κεντρική μεταρρύθμιση του νομοσχεδίου για την ισότητα στον γάμο είναι η τροποποίηση του άρθρου 1350 του Αστικού Κώδικα, με την ρητή πια πρόβλεψη ότι οι μελλόνυμφοι μπορεί να είναι και του ιδίου φύλου. «Το Σχέδιο Νόμου δεν επεμβαίνει στις διατάξεις των άρθρων 1542 επ. Αστικού Κώδικα για την υιοθεσία, η εφαρμογή των οποίων αποτελεί αυτόθροη και αυτονόητη συνέπεια της επέκτασης του γάμου και στα ομόφυλα ζευγάρια», όπως αναφέρεται στην εισηγητική έκθεση. Με άλλα λόγια, μετά την ψήφιση του νόμου, και τη δυνατότητα να τελέσουν πολιτικό γάμο ομόφυλα ζευγάρια, θα μπορεί ο ένας να υιοθετήσει το παιδί του άλλου ή να υιοθετήσουν, από κοινού, ένα παιδί.
Περιλαμβάνονται όμως στο νομοσχέδιο διατάξεις για την αναγνώριση των γάμων και των οικογενειών που έχουν δημιουργηθεί στο εξωτερικό. Άλλωστε και το Δικαστήριο Δικαιωμάτων του Ανθρώπου έχει πει ότι κριτήριο για την υιοθεσία δεν μπορεί να είναι ο σεξουαλικός προσανατολισμός του υποψήφιου θετού γονέα. Στην Ελλάδα σήμερα το Σύμφωνο Συμβίωσης δεν επιτρέπει την υιοθεσία. Το Σύμφωνο Συμβίωσης επιτρέπει μόνο την αναδοχή.
Η μεταρρύθμιση για την ισότητα στο γάμο δεν θα έπρεπε να αιφνιδιάσει κανέναν. Το 2020-2021, μετά από πρωτοβουλία του πρωθυπουργού, συστήθηκε η Επιτροπή για την εθνική στρατηγική για την ισότητα των ατόμων ΛΟΑΤΚΙ+, και υπό την προεδρία του Αλέξανδρου Σισιλιάνου, πρώην προέδρου του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου Δικαιωμάτων του Ανθρώπου (ΕΔΔΑ), συμπεριέλαβε στην έκθεσή της το κεφάλαιο για τα ζητήματα οικογενειακού δικαίου όπου ανέφερε ότι «καμία στρατηγική για την ισότητα ΛΟΑΤΚΙ+ δεν θα μπορούσε να μην θέτει το ζήτημα της ισότητας στον πολιτικό γάμο».
Με την προαναγγελία κιόλας της κατάθεσης του νομοσχεδίου αναπτύχθηκε μια «πολεμική» σε σχέση με την παρένθετη μητρότητα και την υποβοηθούμενη αναπαραγωγή. Όμως αυτό δεν είναι θέμα που έχει να κάνει με το νομοσχέδιο για τον γάμο των ομοφύλων. Το νομοσχέδιο δεν αλλάζει τίποτε, σε σχέση με την υποβοηθούμενη αναπαραγωγή.
Η θεσμοθέτηση της ισότητας στον γάμο δημιουργεί και ισότητα στα δικαιώματα παιδιών ομόφυλων ζευγαριών που ήδη ζουν και ανατρέφονται από ομόφυλους γονείς. Το νομοσχέδιο δίνει τη δυνατότητα επίλυσης προβλημάτων που δημιουργούνται από τη μη αναγνώριση της συγγένειας των παιδιών αυτών με τον ένα γονέα τους, η οποία έχει ως συνέπεια να αποστερούνται μια σειρά δικαιωμάτων (γονική μέριμνα, διατροφή, κληρονομικό δικαίωμα) και να προσβάλλεται το δικαίωμά τους στην οικογενειακή ζωή. Στο νομοσχέδιο δεν υπάρχει «γονέας 1» και «γονέας 2». Οι μητέρες θα συνεχίζουν να λέγονται μητέρες και οι πατέρες θα λέγονται πατέρες.
Οι σχετικές ρυθμίσεις αποσκοπούν στην τήρηση των υποχρεώσεων της χώρας μας που απορρέουν από το πρωτογενές, κυρίως τον Χάρτη Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της Ευρωπαϊκής Ένωσης, και δευτερογενές ενωσιακό δίκαιο, όπως αυτό έχει ερμηνευτεί από το Δικαστήριο της Ευρωπαϊκής Ένωσης, και από την Ευρωπαϊκή Σύμβαση Δικαιωμάτων του Ανθρώπου (ΕΣΔΑ) και τη νομολογία του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων του Στρασβούργου.
Η επιτροπή που είχε επωμιστεί το βάρος της προπαρασκευής του σχεδίου νόμου, για την ισότητα στον γάμο, είχε επεξεργαστεί και διατάξεις για τη δυνατότητα των παντρεμένων ομόφυλων ζευγαριών να αποκτούν παιδιά, όχι μόνο με υιοθεσία, αλλά και με ιατρικώς υποβοηθούμενη αναπαραγωγή. Έτσι πρότεινε επεμβάσεις στο δίκαιο της ιατρικώς υποβοηθούμενης αναπαραγωγής, με τις οποίες θα επεκτείνονταν όσα ισχύουν για τα ετερόφυλα ζευγάρια και στα ομόφυλα ζεύγη. Η κυβέρνηση όμως αποφάσισε να αφαιρεθούν οι διατάξεις που αφορούσαν την υποβοηθούμενη αναπαραγωγή, από το σχέδιο νόμου.
Η απαγόρευση, σήμερα, του πολιτικού γάμου για τα ομόφυλα ζευγάρια, είναι μια απαγόρευση σύναψης μιας σύμβασης του αστικού δικαίου εξαιτίας του φύλου. Υπό την έννοια αυτή συνιστά διάκριση λόγω φύλου, αναφέρουν οι υποστηρικτές του σχεδίου νόμου. Ο πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης, στην τηλεοπτική συνέντευξη που έδωσε πρόσφατα, συνέδεσε τη σημερινή μεταρρύθμιση με εκείνη του 1983, η οποία συνιστούσε το πρώτο μεγάλο βήμα ισότητας των φύλων, δηλαδή της εξίσωσης άνδρα και γυναίκας. Τώρα ακολουθεί το δεύτερο βήμα δηλαδή η απαγόρευση δυσμενών διακρίσεων λόγω φύλου, στον γάμο, με την δυνατότητα αυτός να συνάπτεται και από άτομα του ιδίου φύλου.
Το νομοσχέδιο για την ισότητα στον γάμο, έρχεται 41 χρόνια μετά τη μεταρρύθμιση του 1983, όταν έγινε αναμόρφωση, εκ βάθρων, του οικογενειακού δικαίου, την οποία έφερε η κυβέρνηση του ΠΑΣΟΚ και είχε κεντρικούς άξονες την ισονομία ανδρών και γυναικών στο γάμο, την φιλελευθεροποίηση του διαζυγίου, την προστασία του παιδιού. Είχαν προηγηθεί το 1982 η καθιέρωση του πολιτικού γάμου και η αποποινικοποίηση της μοιχείας. Και εκείνες οι μεταρρυθμίσεις είχαν προκαλέσει σφοδρές αντιδράσεις. Σήμερα, το οικογενειακό δίκαιο εισέρχεται σε νέα φάση και εξελίσσεται αφού προηγουμένως το 2002, εισήχθη το νομοθετικό πλαίσιο για την παρένθετη κυοφορία, το 2008 εισήχθη το Σύμφωνο Συμβίωσης για τα ετερόφυλα ζευγάρια και το 2015 καθιερώθηκε το Σύμφωνο Συμβίωσης και για τα ομόφυλα ζευγάρια.
Σε λίγες ημέρες οι ρυθμίσεις για την ισότητα στον γάμο θα ψηφιστούν από την Ολομέλεια. Η Εκκλησία της Ελλάδος έχει διατυπώσει την κάθετη αντίθεσή της. Η κυβέρνηση έχει όμως καταστήσει σαφές ότι σέβεται μεν την άποψη της Εκκλησίας, αλλά η έννομη τάξη έχει τις δικές της προτεραιότητες.
