Ήταν 2 Σεπτεμβρίου του 2021 όταν ο κορυφαίος Έλληνας μουσικοσυνθέτης, Μίκης Θεοδωράκης έφυγε από κοντά μας σκορπίζοντας θλίψη σε όλο τον κόσμο.
Ο σπουδαίος Έλληνας που μας χάρισε μοναδικές μελωδικές στιγμές ήταν παράλληλα ένας μεγάλος αγωνιστής της δημοκρατίας. Υπήρξε ένας παγκόσμιος μουσικός, ένας μεγάλος Έλληνας που με το έργο του, τον ρητορικό λόγο και το πείσμα του κατάφερε να αλλάξει τον ρου της ιστορίας!
Ο Μιχαήλ (Μίκης) Θεοδωράκης γεννήθηκε στη Χίο στις 29 Ιουλίου 1925, από πατέρα Κρητικό και μητέρα Μικρασιάτισσα. Λόγω της επαγγελματικής ιδιότητας του πατέρα του (ανώτερος δημόσιος υπάλληλος) πέρασε τα παιδικά του χρόνια μετακινούμενος σε διάφορες πόλεις της Ελλάδας: Μυτιλήνη (1925-1928), Σύρο και Αθήνα (1929), Ιωάννινα (1930-1932) Αργοστόλι (1933-1936), Πάτρα (1937-1938), Πύργο (1938-1939) και Τρίπολη (1939-1943).
Μίκης Θεοδωράκης: Το έργο του, οι μελωδίες του
Ήταν ασυγκράτητος από πολύ νεαρή ηλικία. Μόλις στα 17 του χρόνια, στις αρχές της δεκαετίας του ’40 έδωσε την πρώτη του συναυλία, στην Τρίπολη. Είχε μάλιστα ονομάσει το πρώτο του έργο «Κασσιανή» και μέσα από αυτό έστελνε τα πρώτα του μηνύματα, λαμβάνοντας μέρος στην αντίσταση κατά των κατακτητών εν μέσω του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου. Ανήσυχο πνεύμα όπως ήταν, έκανε ό,τι μπορεί για να βοηθήσει την πατρίδα του.
Το 1960 επιστρέφει στην Ελλάδα. Τον Σεπτέμβριο του ίδιου έτους ηχογραφείται για πρώτη φορά ο Επιτάφιος, που ανοίγει έναν καινούργιο δρόμο για το ελληνικό τραγούδι, όχι μόνο γιατί σηματοδοτεί μία ουσιαστική αλλαγή στη μουσική φόρμα, αλλά γιατί παντρεύει τη σύγχρονη λαϊκή μουσική με τη σύγχρονη ελληνική ποίηση, και το ευρωπαϊκό έντεχνο στοιχείο με το ελληνικό λαϊκό στοιχείο. Η πρώτη εκδοχή του Επιτάφιου του Γιάννη Ρίτσου (γράφτηκε το 1958) ηχογραφήθηκε από τη Νάνα Μούσχουρη σε ενορχήστρωση και διεύθυνση ορχήστρας Μάνου Χατζιδάκι.
Την ίδια χρονιά ο Μίκης Θεοδωράκης αρχίζει και, σχεδόν, τελειώνει το Άξιον Εστί του Οδυσσέα Ελύτη. “Εν τούτοις δεν βιάστηκα να το παρουσιάσω, όπως λέει και ο ίδιος στο βιβλίο του “Μουσική για τις μάζες”, γιατί διαισθανόμουνα ότι το ελληνικό κοινό δεν ήταν ακόμη ώριμο για να το δεχτεί. Η πρώτη εκτέλεσή του έγινε στα τέλη του 1964″.
Το 1960, επίσης, ο Μίκης Θεοδωράκης γράφει τη μουσική για τα Επιφάνεια, σε ποίηση Γιώργου Σεφέρη, και συνθέτει δεκάδες κύκλους τραγουδιών που βρίσκουν βαθύτατη απήχηση στην Ελλάδα. Ιδρύει τη Μικρή Συμφωνική Ορχήστρα Αθηνών και δίνει πολλές συναυλίες στη χώρα προσπαθώντας να εξοικειώσει τον κόσμο με τη συμφωνική μουσική.
Τα κείμενά του, ο ρητορικός λόγος του
Ο Μίκης Θεοδωράκης υπήρξε και συγγραφέας. Έχει γράψει πολλά βιβλία και ως… παγκόσμιος που ήταν πολλά από αυτά έχουν μεταφραστεί σε διάφορες γλώσσες.
Μεταξύ άλλων, το δημοσιευμένο έργο του περιλαμβάνει:
- Για την ελληνική μουσική, Καστανιώτης, 1986.
- Ανατομία της μουσικής, Αλφειός, 1990.
- Οι Δρόμοι του Αρχάγγελου. Αυτοβιογραφία (5 τόμ.), Κέδρος, 1990-1996· (Α΄+Β΄), Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης, 2009.
- Που να βρω την ψυχή μου (τόμ. Α΄-Γ΄), Λιβάνης – Νέα Σύνορα, 2002-2003· (Α΄+Β΄), IANOS, 2016-2017.
- Το μανιφέστο των Λαμπράκηδων. Ποιοί είμαστε – Τί θέλουμε – Γιατί μας πολεμάνε, ΅Ελληνικά Γράμματα, 2003.
- Περί τέχνης, Παπαζήσης, 2003.
- Μάνου Χατζιδάκι εγκώμιον, IANOS, 2004.
- Ο συμφωνικός Θεοδωράκης. Από την Κασσιανή ως τη Λυσιστράτη, Πατάκης, 2008.
- Ελληνικότητα και διανόηση (συγγραφή με τον Γιώργο Κοντογιώργη), IANOS, 2007,
- Σπίθα. Για μια Ελλάδα ανεξάρτητη και δυνατή, IANOS, 2011.
- Μίκης Θεοδωράκης: Η ζωή μου (συνολιμίες με τον Γ. Αρχιμανδρίτη), Πατάκης, 2011.
- Διάλογοι στο λυκόφως. 90 συνεντεύξεις, IANOS, 2016.
- Πού να βρω την ψυχή μου… Α’ Τόμος – Μουσική, IANOS, 2016.
- Μονόλογοι στο λυκαυγές, IANOS, 2017.
- Πού να βρω την ψυχή μου… Β’ Τόμος – Τέχνη & Πολιτισμός, IANOS, 2017.
- Πού να βρω την ψυχή μου… Γ’ Τόμος – Ιδέες, IANOS, 2018.
- Να μαγευτώ και να μεθύσω, IANOS, 2019.
- Μια πρόταση του Μίκη Θεοδωράκη για τη δημιουργική εργασία και τον ελεύθερο χρόνο. Αντιμανιφέστο, IANOS, 2020.
- Ταξίδι στον ωκεανό της Μουσικής και της Ιστορίας (συγγραφή με την Αναστασία Βούλγαρη) IANOS, 2021.
