Ο κινηματογράφος άνθισε πριν από πολλές δεκαετίες στην Ελλάδα, ωστόσο μέσα σε αυτή του την ακμή πραγματεύτηκε αρκετές φορές την Ελληνική Επανάσταση.
Φυσικά, υπάρχουν ορισμένες ταινίες που παρακολουθούμε πολύ συχνά και στην ελληνική τηλεόραση, όμως η λίστα που ακολουθεί εξετάζει πολύ περισσότερες από αυτές. Ανήμερα της 25ης Μαρτίου του 1821, όταν και ξεκίνησε η Ελληνική Επανάσταση πριν από δύο αιώνες, για την απελευθέρωση της χώρας από τους Τούρκους, κάνουμε μια αναδρομή σε αυτή την κινηματογραφική λίστα.
Ένα γεγονός το οποίο θα περίμενε κανείς να έχει αφιερώσει ο Ελληνικός κινηματογράφος δεκάδες ταινίες, για την Ελληνική Επανάσταση και γενικότερα την εποχή εκείνη.
Ο λόγος που ελληνικές παραγωγές δεν έχουν επιχειρήσει περισσότερες ταινίες, είναι πως δεν είχαν ποτέ και τόσο μεγάλη απήχηση στον κόσμο και πάντα ήταν στις χαμηλές θέσεις των προτιμήσεων στις αίθουσες των κινηματογράφων.
Παράλληλα, υπάρχει και άλλη μία ταινία του Χόλιγουντ η οποία προβλήθηκε το 2019…
Να σημειωθεί βέβαια πως έχουν γυριστεί αρκετές ταινίες οι οποίες αναφέρονται είτε στην εποχή πριν την Επανάσταση, είτε μετά απ’ αυτήν, οι παρακάτω ταινίες είναι αυτές οι οποίες αναφέρονται στην περίοδο της Ελληνικής Επανάστασης.
Η πρώτη του 1928 γνώρισε την κατακραυγή!
Η πρώτη ταινία για την Ελληνική Επανάσταση προβλήθηκε 100 χρόνια μετά και ήταν το 1928. Σκηνοθέτης ήταν ο Δημήτρης Καμινάκης και η «Ηρώ Φιλμ Νέας Ελλάδος» ανέφερε σε ανακοίνωσή της τότε: «Δεν παρουσιάζομεν σούπερ φιλμ μεγάλου και φημισμένου εργοστασίου, δεν παρουσιάζομεν ταινίαν εκατομμυρίων αξίας. Παρουσιάζομεν όμως την πρώτην ελληνικήν ταινίαν ελληνικής καθαρά υποθέσεως, ταινίαν των προγόνων μας που χάριν αυτών καυχόμεθα ότι είμεθα κράτος».
Είχε κάνει πρεμιέρα στο Βόλο παραμονή Χριστουγέννων του 1928, κινηματογράφο Αργυλλά και είχε παρουσιαστεί ως «το πρώτο μακεδονικό κινηματογραφικό έργο», μία ταινία βουβή και με ερασιτέχνες ηθοποιούς!
Ο λόγος για την ταινία «Αι τελευταίαι ημέραι του Οδυσσέως Ανδρούτσου», η οποία όμως δε γνώρισε και την αποθέωση, το αντίθετο μάλιστα. Τα Μέσα της εποχής είχαν εκφραστεί με σκληρά λόγια για την ταινία και χαρακτηριστικό είναι το απόσπασμα από την εφημερίδα Μακεδονία:
«Η ιστορία της ελληνικής επαναστάσεως γελοιοποιείται. Η τέχνη κατακουρελιάζεται. Η ποίησις καραγκιοζοποιείται. Η φουστανέλλα γίνεται καρνάβαλος. Ο πατριωτισμός, ο έρως, τα αρχαία, τα μεγάλα ονόματα, η ιστορία, όλα μαζύ γίνονται ένα μίγμα οικτρόν, εις την θέαν του οποίου δεν ξέρει κανείς αν πρέπη να γελά, να κλαίη ή να τραβάη τα μαλλιά του. Αλλ’ είναι σας λέγουν, η πρώτη προσπάθεια. Ο Θεός να μας φυλάγη, εάν οι δράσται του πρώτου έργου, έχουν την θρασύτητα να μας παρουσιάσουν και δεύτερον».
Να σημειωθεί μάλιστα πως λέγεται ότι η ταινία δεν έχει διασωθεί, καθώς το αρνητικό φιλμ καταπλακώθηκε μαζί με τα μπάζα της οικίας Καμινάκη, η οποία κατεδαφίστηκε στα μέσα της δεκαετίας του 1950. Η δε κόπια, η οποία προβλήθηκε στην Αμερική, λέγεται πως χάθηκε στο τελωνείο κατά την επιστροφή…
Μία χρονιά μετά η πρώτη με επαγγελματίες ηθοποιούς
Το 1929 προβλήθηκε στους κινηματογράφους της εποχής η ταινία «Το Λάβαρο του ’21». Μία ταινία η οποία γυρίστηκε με επαγγελματίες κινηματογράφους αυτήν τη φορά, καθώς χαρακτηριστική ήταν η παρουσία του Μάνου Κατράκη η οποία ήταν και η πρώτη του ταινία στην τεράστια καριέρα που ακολούθησε.
Η ταινία ήταν επίσης, όπως και η πρώτη, βουβή και εκτυλίσσεται στον Μοριά, όπου στις 25 Μαρτίου 1821 στη μονή της Αγίας Λαύρας ο Παλαιών Πατρών υψώνει το λάβαρο της Επανάστασης. Παρουσιάζοντας τα γεγονότα μέσα και από την ιστορία δύο ερωτευμένων, του Δήμου και της Βάσως, των Μάνου Κατράκη και Λέας Λελούδα αντίστοιχα.
Η Μπουμπουλίνα, Ειρήνη Παπά
Η «Μπουμπουλίνα» γυρίστηκε το 1959 από τη ΦΑΡΟΣ ΦΙΛΜ και ήταν αφιερωμένη στην πρώτη από τις δύο πιο καταξιωμένες ηρωίδες της Επανάστασης. Σ’ αυτή τη βιογραφική αφήγηση, μαζί με τα γεγονότα της προσωπικής της ζωής, συμπυκνώνεται το νόημα της Επανάστασης ως εθνικού ξεσηκωμού μετά 400 χρόνια σκλαβιάς. Για χρόνια η ταινία θεωρούνταν «χαμένη» ώσπου βρέθηκε και αποκαταστάθηκε πριν από έναν χρόνο.
Τη Λασκαρίνα Μπουμπουλίνα υποδύεται η Ειρήνη Παπά και ο Νίκος Κούρκουλος, σε μία από τις πρώτες εμφανίσεις του στο σινεμά, τον Γιάγκο Γιάννουζα, γιο της Λασκαρίνας Πινότση από τον πρώτο της γάμο με τον Δημητρό Γιάννουζα (τον οποίο ενσαρκώνει ο Ανδρέας Μπάρκουλης).
Η Λασκαρίνα Μπουμπουλίνα, για δεύτερη φορά χήρα, ταξιδεύει στην Οδησσό, επικοινωνεί με τα μέλη της Φιλικής Εταιρείας και συμμετέχει στην επανάσταση, διαθέτοντας πλοία, ή με την προσωπική της αγωνιστική παρουσία.
Πρωταγωνιστούν επίσης οι: Χριστόφορος Νέζερ, Διονύσης Παπαγιαννόπουλος, Μιράντα Μυράτ, Γεωργία Βασιλειάδου, Κούλης Στολίγκας, Αρτέμης Μάτσας, Λευτέρης Βουρνάς, Κούλα Αγαγιώτου.
Η σκηνοθεσία και το μοντάζ είναι του Κώστα Ανδρίτσου, το σενάριο του Κώστα Ασημακόπουλου και του Νέστορα Μάτσα, η μουσική του Κώστα Καπνίση, η φωτογραφία του Giovanni Varriano και τα σκηνικά και τα κοστούμια του Τάσου Ζωγράφου.
Μικρή απήχηση είχε και «Η Έξοδος του Μεσολογγίου» (1965)
Μία ακόμη ασπρόμαυρη ταινία για την Ελληνική Επανάσταση και ο λόγος για την ταινία «Η έξοδος του Μεσολογγίου» η οποία προβλήθηκε το 1965 και είναι διάρκειας 85 λεπτών.
Ο Μάνος Κατράκης επιστρέφει σε τέτοιου είδους ταινία και είναι ο πρωταγωνιστής της ταινίας, μαζί με τους Ίλυα Λιβυκού, Τζαβαλά Καρούσο και Άννα Ιασωνίδου. Η ιστορία γνωστή, οι τελευταίες ημέρες της πολιορκίας του Μεσολογγίου και αφηγείται τη θαρραλέα προσπάθεια των υπερασπιστών της, οι οποίοι επιχειρούν την ηρωική και απελπισμένη έξοδο.
Επίσης όμως δεν τα πήγε και τόσο καλά, καθώς είχε μικρή απήχηση στο κοινό, καθώς ήταν χαρακτηριστικό πως κατέλαβε την 99η θέση σε 101 ταινίες!
Ταινία βασισμένη σε θεατρικό έργο
Η πρώτη ταινία για την Ελληνική Επανάσταση η οποία βασίστηκε σε θεατρικό έργο, ήταν τα «Καλάβρυτα 1821», ταινία η οποία προβλήθηκε το 1970.
Διάρκειας 78 λεπτών, επίσης ασπρόμαυρη ταινία, βασισμένη στο θεατρικό έργο του Σπυρίδωνος Περεσιάδου «Εσμέ η Τουρκοπούλα».
Μία ιστορίας αγάπης, με έναν Έλληνα μπροστάρη της επανάστασης, να ερωτεύεται την κόρη του Πασά των Καλαβρύτων, Αϊσέ. Η Αϊσέ βαπτίζεται χριστιανή με το όνομα Ελευθερία, ενάντια στις αντιδράσεις των γονιών τους. Οι Παύλος Λιάρος και Άννα Ιασωνίδου πρωταγωνιστούν, με την ταινία να είναι στην 90η θέση ανάμεσα σε 99 ταινίες…
Η πρώτη κωμωδία για την Ελληνική Επανάσταση
Το 1970 προβλήθηκε η ταινία «Βαβυλωνία», η οποία επίσης βασίστηκε σε θεατρικό έργο και συγκεκριμένα στο ομώνυμο θεατρικό έργο του Δημήτρη Βυζάντιου (1770-1853). Μία ηθογραφική κωμωδία του Γιώργου Διζικιρίκη, η οποία είναι και η πρώτη έγχρωμη ταινία! Σε ταβέρνα του Ναυπλίου το 1827 δημιουργούνται παρανοήσεις και παρεξηγήσεις ανάμεσα σε ανθρώπους διαφορετικών περιοχών του ελληνικού χώρου, οι οποίοι μιλούν διαφορετικές διαλέκτους.
Η ταινία προβλήθηκε τη σεζόν 1970-1971, έκοψε 83.349 εισιτήρια και κατέλαβε την 60η θέση ανάμεσα σε 87 ταινίες, ενώ βραβεύτηκαν για την ερμηνεία τους στο Φεστιβάλ Ελληνικού Κινηματογράφου της Θεσσαλονίκης οι Αθηνόδωρος Προύσαλης, Γιάννης Κοντούλης, Δημήτρης Ιωακειμίδης, Αλέκος Ουδινότης.
Η Τζένη Καρέζη ως Μαντώ Μαυρογένους
Από τις πιο γνωστές και «πολυπαιγμένες» ταινίες στην τηλεόραση είναι η «Μαντώ Μαυρογένους». Η συγκλονιστική ερμηνεία της Τζένης Καρέζη τι 1971 έφερε την ταινία ψηλά στις προτιμήσεις του κόσμου της εποχής, καθώς μετά από τις τόσες ταινίες αυτή κατέλαβε την 20ή θέση ανάμεσα σε 90 ταινίες της χρονιάς.
Έγχρωμη ταινία διάρκειας 95 λεπτών, σε σκηνοθεσία Κώστα Καραγιάννη, σενάριο Κώστα Καραγιάννη και Νίκου Καμπάνη και μουσική Κώστα Καπνίση. Η ταινία αναφέρεται στη ζωή και τη δράση της Μαντώς Μαυρογένους, της άλλης εξέχουσας ηρωίδας του ’21 και ιδιαίτερα στον έρωτά της με τον Δημήτριο Υψηλάντη.
Η πιο ακριβή με τη συνύπαρξη Παπαμιχαήλ – Αλεξανδράκη
Η ταινία «Παπαφλέσσας» είναι ίσως η πιο γνωστή απ’ όλες τις ταινίες για την Ελληνική Επανάσταση. Επίσης ήταν και η πιο πολυέξοδη, καθώς η παραγωγή της είχε θεωρηθεί πανάκριβη για την εποχή και προβλήθηκε το 1971.
Χαρακτηριστικό πως κόστισε 12 εκατομμύρια δραχμές και ήταν συμπαραγωγή της Φίνος Φιλμ, της Καραγιάννης – Καρατζόπουλος και της Γενικής Κινηματογραφικών Επιχειρήσεων, θυγατρικής της ΕΤΒΑ, που είχε ιδρύσει η χούντα.
Ταινία διάρκειας 130 λεπτών, τη σκηνοθέτησε ο Ερρίκος Ανδρέου, σε σενάριο του Πάνου Κοντέλη και μουσική του Κώστα Καπνίση.
Επίσης στην ταινία είχαμε και συνύπαρξη δύο μεγάλων ηθοποιών και ο λόγος για τον Δημήτρη Παπαμιχαήλ με τον Αλέκο Αλεξανδράκη, ενώ έπαιξαν και οι Κάτια Δανδουλάκη, Άγγελος Αντωνόπουλος, Στέφανος Στρατηγός, ο Ισπανός Φερνάντο Σάντσο και πολλοί άλλοι γνωστοί ηθοποιοί. Η ταινία κέρδισε τρία βραβεία: της αρτιότερης παραγωγής, σκηνοθεσίας (Ερρίκος Ανδρέου) και σκηνογραφίας (Διονύσης Φωτόπουλος).Έκοψε 297.817 εισιτήρια και κατατάχθηκε στην 10η θέση ανάμεσα σε 90 ταινίες.
Δίκη των Δικαστών: Ταινία από την «Φίνος Φιλμ»
Αν και η υπόθεση αυτή πραγματεύεται τα γεγονότα μετά την Επανάσταση, από τη σύλληψη του Θεόδωρου Κολοκοτρώνη, ως την άρνηση δύο δικαστών να υπογράψουν τη θανατική του καταδίκη, σαφέστατα εμπίπτει στο θέμα που εξετάζουμε εδώ.
Η Δίκη των Δικαστών έγινε ταινία από την «Φίνος Φιλμ» το 1974, με τον Νίκο Κούρκουλο να υποδύεται τον Πολυζωίδη. Η ταινία έμεινε στην ιστορία εξαιτίας και του φανταστικού μονόλογου του Κούρκουλου στην απολογία του Πολυζωίδη.
Στην ταινία συμμετείχαν και άλλοι σπουδαίοι ηθοποιοί όπως οι: Νικηφόρος Νανέρης, Χρήστος Τσάγγας, Χρήστος Καλαβρούζος, Σπύρος Καλογήρου, Ζώρας Τσάπελης, Γιώργος Παλιός, Κώστας Μεσσάρης, Στέλιος Λιονάκης, Μάνος Κατράκης (στον ρόλο του Κολοκοτρώνη).
Δείτε βίντεο από την ταινία της «Φίνος Φιλμ» από τη Δίκη των Δικαστών:
Ελληνορωσική παραγωγή η ταινία «Μπάιρον»
Τη δεκαετία του ’90 και συγκεκριμένα το 1992 προβλήθηκε η ταινία «Μπάιρον». Μία έγχρωμη ταινία ελληνορωσικής παραγωγής, σε σκηνοθεσία του σπουδαίου Νίκου Κούνδουρου και μουσική του Γιάννη Μαρκόπουλου. Διάρκειας 138 λεπτών, αναφέρεται στην παρουσία του Λόρδου Βύρωνα στο Μεσολόγγι το 1824 και επικεντρώνεται όχι τόσο στον αγώνα των «Ελεύθερων Πολιορκημένων», όσο στους δαίμονες του ρομαντικού ποιητή. Στο ρόλο του Λόρδου Βύρωνα ο Μάνος Βακούσης.
Έκοψε 30.000 εισιτήρια πανελλαδικά και κατέλαβε την 4η θέση ανάμεσα σε 11 ταινίες. Η ταινία απέσπασε επτά βραβεία στο Φεστιβάλ Διεθνούς Κινηματογράφου της Θεσσαλονίκης και έξι Κρατικά Βραβεία.
Η πιο πρόσφατη, «Άνεμος Ελευθερίας 1821»
Πριν έναν χρόνο έκανε πρεμιέρα η ταινία «Άνεμος Ελευθερίας 1821». Πρόκειται για μία μοναδική μυθοπλαστική ταινία μεγάλου μήκους που ετοιμάστηκε και παρουσιάζεται στο πλαίσιο της επετείου για τα 200 χρόνια από την ελληνικής επανάσταση.
Το σενάριο συνδυάζει φαντασία και πραγματικότητα. Χαρακτηριστική η περίπτωση του Χριστόφορου Περραιβού – συνοδοιπόρος και μέντορας του Φίλωνα- που αποδεδειγμένα συνέβαλε στη συμφιλίωση των οικογενειών της Μάνης και του οποίου ο επαναστατικός βίος απλώνεται σ’ ένα διάστημα τριάντα χρόνων, από τη σύλληψή του στην Τεργέστη με τον Ρήγα, το 1798 μέχρι και τη συμμετοχή του στην τελευταία μάχη του αγώνα στην Πέτρα με τον Δημήτριο Υψηλάντη, το 1829.
Η Ελληνική Επανάσταση στο Χόλιγουντ
Το 2019 το Χόλιγουντ παρουσίασε μία ταινία βασισμένη στην Ελληνική Επανάσταση, μέσα στην οποία εκτυλίχθηκε ένα ειδύλλιο ανάμεσα σε έναν Τούρκο και μία Ελληνίδα, στην ταινία «Cliffs of Freedom» (Οι Βράχοι της Ελευθερίας).
Στα 137 λεπτά της δραματικής ταινίας ξετυλίγεται το πάθος του ελληνικού έθνους να απαλλαγεί από τους Τούρκους κατακτητές. Παράλληλα όμως, ένα άλλο πάθος ξεχωρίζει καθώς η υπόθεση θέλει τον Τούρκο συνταγματάρχη Ταρίκ να χαρίζει τη ζωή στη 12χρονη Ελληνίδα Άννα-Χριστίνα, και να την ξανασυναντά χρόνια αργότερα, όταν έχει ξεσπάσει η Επανάσταση.
Η εικοσάχρονη, πλέον, Άννα-Χριστίνα δέχεται τα βέλη του έρωτα από το συνταγματάρχη Ταρίκ, ένα ανερχόμενο αστέρι του τουρκικού στρατού, που έχει μεγάλες αμφιβολίες σχετικά με τις βάρβαρες μεθόδους διακυβέρνησης των συμπατριωτών του.
Σκηνοθέτης της ταινίας ο διάσημος Κινέζος Βαν Λιγκ ο οποίος έχει δουλέψει σε σημαντικές παραγωγές, όπως οι ταινίες «Τιτανικός» και «Terminator».
Το σενάριο φέρει την υπογραφή της παραγωγού Μαριάν Μητρόπουλος, σύζυγο του Ελληνοαμερικανού δισεκατομμυριούχου Ντιν Μητρόπουλος, η οποία εδώ και πάνω από 10 χρόνια προσπαθούσε να μεταφέρει στη μεγάλη οθόνη την ιστορία που έγραψε για τον έρωτα μιας Ελληνίδας και ενός Τούρκου με φόντο την Επανάσταση του 1821.
