Με νέο κανονισμό της, η ΕΕ πιέζει τα 27 κράτη μέλη να αναγνωρίζουν γονεϊκά δικαιώματα σε οικογένειες με γονείς του ίδιου φύλου, ανεξαρτήτως από το καθεστώς του οικογενειακού δικαίου στη χώρα και κατά πόσο αναγνωρίζεται το δικαίωμα του γάμου σε αυτή.
Με τον τρόπο αυτό, δεκάδες οικογένειες και στη χώρα μας, θα μπορούν αν τελέσουν για παράδειγμα γάμο σε άλλη χώρα της ΕΕ όπου επιτρέπεται, να διεκδικήσουν την πλήρη αναγνώριση και των δύο γονέων από το ελληνικό κράτος, το οποίο επισήμως δηλώνει πως αναγνωρίζει μόνο έναν, τον βιολογικό γονέα (!!).
Τι περιλαμβάνει η πρόταση
Πιο αναλυτικά, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή ενέκρινε πρόταση κανονισμού με στόχο την εναρμόνιση σε επίπεδο Ευρωπαϊκής Ένωσης των κανόνων ιδιωτικού διεθνούς δικαίου σχετικά με την ιδιότητα του γονέα.
Η πρόταση επικεντρώνεται στο υπέρτερο συμφέρον και στα δικαιώματα του παιδιού. Θα παρέχει νομική σαφήνεια για όλα τα είδη οικογενειών, οι οποίες βρίσκονται σε διασυνοριακή κατάσταση εντός της ΕΕ, είτε επειδή μετακινούνται από ένα κράτος μέλος σε άλλο για να ταξιδέψουν ή να διαμείνουν, είτε επειδή έχουν μέλη της οικογένειας ή περιουσιακά στοιχεία σε άλλο κράτος μέλος.
Μία από τις βασικές πτυχές της πρότασης είναι ότι η ιδιότητα του γονέα, που έχει θεμελιωθεί σε κράτος μέλος της ΕΕ, θα πρέπει να αναγνωρίζεται σε όλα τα άλλα κράτη μέλη χωρίς καμία ειδική διαδικασία.
Επί του παρόντος, τα κράτη μέλη έχουν διαφορετικές εθνικές νομοθεσίες σχετικά με τη δικαιοδοσία, το εφαρμοστέο δίκαιο και την αναγνώριση της ιδιότητας του γονέα, γεγονός που προκαλεί ενδεχομένως νομικά εμπόδια στις οικογένειες που βρίσκονται σε διασυνοριακή κατάσταση.
Ορισμένες φορές οι οικογένειες πρέπει να κινήσουν διοικητικές ή ακόμη και δικαστικές διαδικασίες για την αναγνώριση της ιδιότητας του γονέα, αλλά αυτές είναι δαπανηρές, χρονοβόρες και μπορεί να έχουν αβέβαια αποτελέσματα.
Η περίπτωση ζευγαριού από την Ισπανία που κατέληξε στο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο
Σύμφωνα με μελέτη της Κομισιόν για τις οικογένειας ομόφυλων γονέων και την αντιμετώπισή τους από τα εκάστοτε κράτη μέλη, έχουν προκύψει σειρά από δυσκολίες και διαδικαστικές αστοχίες για τις οικογένειες αυτές.
Ως παράδειγμα στην έρευνα αναφέρεται ένα ζευγάρι γυναικών που απέκτησαν την κόρη τους στην Ισπανία το 2014. Το ισπανικό πιστοποιητικό αναγράφει τόσο την βιολογική μητέρα, όσο όμως και τη σύντροφό της, ως νόμιμους γονείς.
Ωστόσο, εκτός Ισπανίας δεν θεωρούνται οικογένεια. Το παράδειγμα μάλιστα αναφέρεται και στην απόκριση των ελληνικών Αρχών, οι οποίες ενημέρωσαν το ζευγάρι πως σε ελληνικό έδαφος η βιολογική μητέρα και μόνο αυτή αναγνωρίζεται ως γονέας. δεδομένου ότι δεν υπάρχουν διατάξεις στην ελληνική νομοθεσία για παρόμοιες οικογένειες.
Η υπόθεση οδηγήθηκε στο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο, με αφορμή την άρνηση έκδοσης δικαιολογητικών από το βουλγάρικο κράτος. Το δικαστήριο έκρινε ότι εάν μια χώρα αναγνωρίζει τη γονική σχέση με ένα παιδί, αυτή πρέπει να αναγνωρίζεται σε όλα τα κράτη μέλη, ώστε να διασφαλίζεται το δικαίωμα του παιδιού στην ελεύθερη κυκλοφορία.
Είναι ενδεικτικό πως το ζευγάρι από την Ισπανία έθεσε επίσημα το ερώτημα στις ελληνικές Αρχές, από όπου έλαβε την απάντηση πως όταν ένα ομόφυλο παντρεμένο ζευγάρι μετακομίζει στη χώρα σας, η χώρα δεν αναγνωρίζει
το γάμο τους.
Δεν είναι άλλωστε σαφές αν η Αθήνα αναγνωρίζει ως νόμιμο σύντροφο τον ομόφυλο σύζυγο, σε περιπτώσεις άδειας παραμονής (αν και θεωρητικά αυτό πρέπει να καλύπτεται από τις διατάξεις που διέπουν το Σύμφωνο Συμβίωσης).
Αναγνωρίζονται οι δύο γονείς σε ομόφυλα ζευγάρια
Αυτό φαίνεται πως θα αλλάξει με την κοινοτική νομοθεσία που προωθεί η Κομισιόν. Η Βιέρα Γιούροβα, αντιπρόεδρος για θέματα αξιών και διαφάνειας, τονίζει ότι «είναι αδιανόητο ένας γονέας σε ένα κράτος μέλος να μην αναγνωρίζεται ως γονέας σε άλλο κράτος μέλος».
«Αυτό θέτει ορισμένα παιδιά σε κίνδυνο, καθώς δεν θα έχουν εγγυημένη πρόσβαση σε δικαιώματά τους, όπως η κληρονομική διαδοχή, η διατροφή ή οι αποφάσεις σχετικά με τη σχολική φοίτηση και την εκπαίδευση» συνεχίζει η Γιούργοβα.
«Η πρότασή μας προβλέπει ένα σαφές σύνολο κανόνων για την αναγνώριση της ιδιότητας του γονέα, ώστε μια οικογένεια, όταν μετακινείται από ένα κράτος μέλος σε άλλο, να παραμένει οικογένεια. Με τον τρόπο αυτό μειώνουμε επίσης το κόστος και τον χρόνο που δαπανάται σε νομικές διαδικασίες» καταλήγει.
Σύμφωνα με τη μελέτη για τα ομόφυλα ζευγάρια και οικογένειες τα 27 κράτη μέλη της ΕΕ διακρίνονται σε τρεις κατηγορίες αναφορικά με τα δικαιώματα που απονέμουν στους γονείς:
- έξι, στα οποία δεν υπάρχει ούτε γάμος ούτε καταχωρισμένη συμβίωση για τα ομόφυλα ζευγάρια: Βουλγαρία, Λετονία,
Λιθουανία, Πολωνία, Ρουμανία και Σλοβακία, - οκτώ με καταχωρισμένη συμβίωση αλλά όχι γάμο για τα ομόφυλα ζευγάρια: Κροατία, Κύπρος, Τσεχία, Εσθονία, Ελλάδα, Ουγγαρία, Ιταλία και Σλοβενία- και
- δεκατρείς με γάμο για ομόφυλα ζευγάρια: Αυστρία, Βέλγιο, Δανία, Φινλανδία
Από την πλευρά του, ο Ντιντιέ Ρέιντερς, Επίτροπος για τη Δικαιοσύνη, αναφέρει ότι «όλα τα παιδιά θα πρέπει να απολαμβάνουν τα ίδια δικαιώματα ανεξάρτητα από τον τρόπο σύλληψης ή γέννησής τους και το είδος της οικογένειάς τους».
«Στόχος της σημερινής πρότασης είναι να διασφαλίσει ότι τα θεμελιώδη δικαιώματα των παιδιών δεν τίθενται σε κίνδυνο σε διασυνοριακές καταστάσεις εντός της Ευρωπαϊκής Ένωσης» συνεχίζει.
«Χάρη στους νέους κανόνες, όλα τα παιδιά και οι οικογένειές τους θα απολαμβάνουν τα δικαιώματα που απορρέουν από την ιδιότητα του γονέα βάσει του εθνικού δικαίου σε όλα τα κράτη μέλη, όταν η εν λόγω ιδιότητά τους θεμελιωθεί σε ένα κράτος μέλος» καταλήγει ο Ρέιντερς.
Πώς ερμηνεύεται το δίκαιο της Ένωσης
Το δίκαιο της Ένωσης, όπως ερμηνεύεται από το Δικαστήριο της Ευρωπαϊκής Ένωσης, κυρίως όσον αφορά την ελεύθερη κυκλοφορία, προβλέπει ήδη ότι η ιδιότητα του γονέα, που έχει θεμελιωθεί σε ένα κράτος μέλος, θα πρέπει να αναγνωρίζεται σε όλα τα άλλα κράτη μέλη για ορισμένους σκοπούς: πρόσβαση στην επικράτεια, δικαίωμα διαμονής, απαγόρευση των διακρίσεων σε σχέση με τους υπηκόους. Ωστόσο αυτό δεν ισχύει για τα δικαιώματα που απορρέουν από το εθνικό δίκαιο.
Η πρόταση επιτρέπει στα παιδιά που βρίσκονται σε διασυνοριακές καταστάσεις να επωφελούνται από τα δικαιώματα που απορρέουν από την ιδιότητα του γονέα σύμφωνα με το εθνικό δίκαιο, για θέματα όπως η κληρονομική διαδοχή, η διατροφή, η επιμέλεια ή το δικαίωμα των γονέων να ενεργούν ως νόμιμοι εκπρόσωποι του παιδιού (για ζητήματα που αφορούν τη σχολική εκπαίδευση ή την υγεία).
Η πρόταση της Επιτροπής πρέπει να εγκριθεί ομόφωνα από το Συμβούλιο, ύστερα από διαβούλευση με το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο. Πέντε έτη μετά την έναρξη ισχύος του κανονισμού, η Επιτροπή θα αξιολογήσει την εφαρμογή του από τα κράτη μέλη και μπορεί να προτείνει τροποποιήσεις.
Τι προβλέπει η πρόταση της Κομισιόν
Τα κυριότερα στοιχεία της πρότασης περιλαμβάνουν τα εξής:
- Προσδιορισμός της δικαιοδοσίας: η πρόταση καθορίζει τα δικαστήρια των κρατών μελών που έχουν δικαιοδοσία σε θέματα που σχετίζονται με την ιδιότητα του γονέα, διασφαλίζοντας το βέλτιστο συμφέρον του παιδιού
- Προσδιορισμός του εφαρμοστέου δικαίου: κατά κανόνα, το εφαρμοστέο δίκαιο για τη θεμελίωση της ιδιότητας του γονέα θα πρέπει να είναι το δίκαιο του κράτους της συνήθους διαμονής του προσώπου που γέννησε. Όταν ο εν λόγω κανόνας συνεπάγεται τη θεμελίωση της ιδιότητας του γονέα σε σχέση με έναν μόνο γονέα, εναλλακτικές επιλογές διασφαλίζουν ότι η ιδιότητα του γονέα μπορεί να θεμελιωθεί και για τους δύο γονείς.
- Κανόνες για την αναγνώριση της ιδιότητας του γονέα: η πρόταση προβλέπει την αναγνώριση δικαστικών αποφάσεων και δημόσιων εγγράφων που τεκμηριώνουν ή παρέχουν αποδεικτικά στοιχεία για την απόδειξη της ιδιότητας του γονέα. Κατά κανόνα, η ιδιότητα του γονέα που έχει θεμελιωθεί σε ένα κράτος μέλος θα πρέπει να αναγνωρίζεται σε όλα τα άλλα κράτη μέλη χωρίς καμία ειδική διαδικασία.
- Καθιέρωση ευρωπαϊκού πιστοποιητικού ιδιότητας του γονέα: τα παιδιά (ή οι νόμιμοι εκπρόσωποί τους) μπορούν να το ζητήσουν από το κράτος μέλος που έχει θεμελιώσει την ιδιότητα του γονέα και να επιλέξουν να το χρησιμοποιήσουν για να αποδείξουν την ιδιότητα του γονέα τους σε όλα τα άλλα κράτη μέλη. Η Επιτροπή προτείνει ένα εναρμονισμένο υπόδειγμα, κοινό για ολόκληρη την ΕΕ. Η χρήση του πιστοποιητικού θα είναι προαιρετική για τις οικογένειες, αλλά οι οικογένειες έχουν το δικαίωμα να το ζητήσουν και να απαιτήσουν να γίνεται αποδεκτό σε ολόκληρη την ΕΕ.
Η πρόταση θα συμπληρώσει άλλους κανόνες ιδιωτικού διεθνούς δικαίου της ΕΕ, σε θέματα όπως η κληρονομική διαδοχή. Δεν εναρμονίζει το ουσιαστικό οικογενειακό δίκαιο, το οποίο παραμένει αρμοδιότητα των κρατών μελών.
