Η Wikipedia ή αν θέλετε στην ελληνική της εκδοχή, Βικιπαίδεια, κλείνει αισίως 20 χρόνια απρόσκοπτης και ελεύθερης πρόσβασης στην πληροφορία για όλους.
Ξεκινώντας το 2002, σαν σήμερα η Βικιπαίδεια, που γράφεται συνεργατικά αποκλειστικά από εθελοντές, προσφέρει πληθώρα από πληροφορίες στα περισσότερα από 215.000 λήμματά της, με περίπου 41 εκατομμύρια θεάσεις σελίδων το μήνα. Η Βικιπαίδεια ανήκει στο Ίδρυμα Wikimedia και το αδερφάκι της στην ψηφιακή γνώση, η αγγλική Wikipedia έχει πια πάνω από 6,5 εκατομμύρια λήμματα.
Τα λήμματα της ελληνικής Wikipedia
Στα 20 χρόνια της ύπαρξής της, εκτός από τα 215.000 λήμματα της Βικιπαίδειας, έχουν αναπτυχθεί επίσης στα ελληνικά το Βικιλεξικό με 810.000 λήμματα, η Βικιθήκη με 15.300 πρωτογενή κείμενα (από τον Όμηρο και τον Αριστοτέλη, ποιήματα από την Ελληνική Ανθολογία, το Θούριο του Ρήγα Βελεστινλή, Βυζαντινούς ύμνους και νεότερους λογοτέχνες, νόμους, διοικητικά και δημόσια έγγραφα) και η κοινή αποθήκη πολυμέσων, τα Wikimedia Commons, με 88.853.242 ελεύθερα χρησιμοποιήσιμα αρχεία πολυμέσων.
Η κοινότητα των χρηστών της Βικιπαίδειας και των άλλων ελληνόγλωσσων εγχειρημάτων Wikimedia καλεί οποιονδήποτε θέλει να συνεισφέρει στο έργο της να συμμετάσχει.
Το περιεχόμενο της Wikipedia διατίθεται ελεύθερα και μπορεί ο καθένας να το χρησιμοποιήσει, να το αλλάξει ή και να το εκμεταλλευτεί εμπορικά, αρκεί να αναφέρει ότι τα πνευματικά δικαιώματα ανήκουν στη Βικιπαίδεια, καθώς και ότι οι ίδιοι όροι ισχύουν και για το δικό του περιεχόμενο. Αυτή είναι η δύναμη, αλλά και η αχίλλειος πτέρνα της, καθώς έχουν ακουστεί πολλές φωνές δυσπιστίες, αναφορικά με την αξιοπιστία των παρεχόμενων πληροφορίων.
Τα «φάουλ» της Wikipedia
Στα 20 χρόνια της Wikipedia, έχουν αναφερθεί παγκοσμίως περιπτώσεις πολιτικών που επεξεργάστηκαν τις καταχωρίσεις που τους αφορούσαν. Όπως σημειώνει η γερμανική DW, στη Γερμανία, το ενεργειακό λόμπι έχει κατηγορηθεί ότι τροποποιεί τα λήμματά της με σκοπό το «πράσινο ξέπλυμα».
Διασημότητες όπως η Αμερικανίδα ηθοποιός Λίντσεϊ Λόχαν έχουν ανακηρυχθεί νεκρές από την Wikipedia. Υπάρχουν ακόμη μια σειρά από περιπτώσεις και ένας ολόκληρος κατάλογος με ψεύτικα λήμματα σε εννέα γλώσσες.
Ένα λήμμα φάρσα για ένα φανταστικό εξαφανισμένο σαρκοφάγο που ονομάζεται Mustelodon ήταν online για 14 χρόνια και εννέα μήνες – τουλάχιστον σύμφωνα με τη Wikipedia. «Όσο πιο δυσνόητο είναι ένα θέμα, τόσο λιγότερο πιθανό είναι να το διαβάσει ο κόσμος», δήλωσε καθηγητής, «και, όσο μικρότερη είναι η γλωσσική έκδοση, τόσο μεγαλύτερη είναι η πιθανότητα χειραγώγησης».
Πολλοί εκπαιδευτικοί επισημαίνουν ότι ο καθένας μπορεί να επεξεργαστεί μια σελίδα της Wikipedia, όχι μόνο οι ειδικοί στο θέμα. Αυτό όμως δεν καθιστά τις πληροφορίες της Wikipedia αναξιόπιστες. Είναι πρακτικά αδύνατο, για παράδειγμα, οι συνωμοσίες να παραμείνουν δημοσιευμένες στη Βικιπαίδεια.
Πώς να ξεδιαλύνουμε τα αξιόπιστα από τα λιγότερο… σοβαρά
Συνήθως τα λιγότερο συχνά επεξεργασμένα άρθρα στη Wikipedia είναι λιγότερο αξιόπιστα από τα δημοφιλή. Ωστόσο, είναι εύκολο να μάθετε πώς έχει δημιουργηθεί και τροποποιηθεί ένα άρθρο στη Βικιπαίδεια. Όλες οι τροποποιήσεις σε ένα άρθρο αρχειοθετούνται στη σελίδα «ιστορικό» του. Οι διαφωνίες μεταξύ των συντακτών σχετικά με το περιεχόμενο του άρθρου τεκμηριώνονται στη σελίδα «talk» του.
Με την πάροδο των ετών έχει αναπτυχθεί ένα σύστημα ποιοτικού ελέγχου από γλωσσικές εκδόσεις με μεγάλο αριθμό χρηστών. Για παράδειγμα, οι γερμανικές καταχωρίσεις πρέπει να λάβουν το πράσινο φως πριν δημοσιευτούν, ενώ μόνο οι εγγεγραμμένοι χρήστες επιτρέπεται να δημιουργούν νέα άρθρα στα αγγλικά.
Χρησιμοποιούνται επίσης bots για να ξεσκαρτάρουν ορισμένες λέξεις, όπως οι χυδαίοι όροι. Υπάρχει επίσης ένα εργαλείο διαφάνειας για τους χρήστες όλων των γλωσσικών εκδόσεων, το οποίο δίνει το ιστορικό των επεξεργασιών και των διαγραφών.
Η ίδια η Wikipedia περιλαμβάνει λήμμα στο οποίο παραθέτει στοιχεία αναφορικά με την αξιοπιστία της, ωστόσο αυτά αφορούν κυρίως την έκδοση στα αγγλικά και λίγο φως ρίχνουν στην ελληνική βερσιόν.
Σύμφωνα με τη Βικιπαίδεια λοιπόν, στις 24 Οκτ. 2005 η βρετανική εφημερίδα Guardian δημοσίευσε άρθρο με τίτλο «Μπορείτε να εμπιστεύεστε την Βικιπαίδεια;» όπου ομάδα ειδικών εξέτασε επτά λήμματα σχετικά με την ειδικότητα του καθενός και βαθμολόγησε με άριστα το 10.
Οι βαθμολογίες κυμάνθηκαν μεταξύ 0 και 8 με τα περισσότερα λήμματα να παίρνουν 5 έως 8 βαθμούς. Κριτική έγινε κυρίως για τα εξής:
- Κακή ποιότητα στη συγγραφή και στην ευκολία ανάγνωσης. (3 περιπτώσεις)
- Ελλείψεις και ανακρίβειες, συχνά μικρές αλλά και μερικές σημαντικές (3 περιπτώσεις}
- Έλλειψη ισορροπίας στην ανάπτυξη των λημμάτων, με λιγότερο σημαντικά θέματα να έχουν μεγαλύτερη έκταση και το αντίστροφο (1 περίπτωση)
Είναι λοιπόν η Wikipedia μια αξιόπιστη πηγή αναρωτιέται το γερμανικό δημοσίευμα; Πολλά από τα λήμματα είναι καλά τεκμηριωμένα, ελεγχόμενα ως προς την ποιότητα και -σε αντίθεση με τα βιβλία αναφοράς- συχνά απολύτως ενημερωμένα, αλλά, 20 χρόνια μετά τη δημιουργία της, η ηλεκτρονική εγκυκλοπαίδεια δεν είναι 100% αξιόπιστη, επειδή οι πληροφορίες μπορούν να παραποιηθούν, και μερικές φορές σχεδόν απαρατήρητα.
