Το ραδιόφωνο μιας άλλης εποχής, που η νεολαία των ‘70s χρησιμοποίησε για να αντισταθεί, να συνδεθεί, ενίοτε και για να ερωτευτεί.
«Να παίζει το τρανζίστορ τ’ αμερικάνικα…» τραγουδούσε η Μαρινέλα αποτυπώνοντας μια ολόκληρη γενιά που μεγάλωσε πιότερο με ήχο, παρά με εικόνα, ακούγοντας δηλαδή ραδιόφωνο.
Μπορεί η αίσθηση που έχουμε σήμερα να δίνει την εντύπωση πως η τεχνολογική φούσκα στην οποία ζούμε τώρα υπήρχε πάντοτε, όμως αυτή η φρενήρης διασύνδεση με τον έξω κόσμο μέσα από δεκάδες διαύλους είναι φαινόμενο μόλις της τελευταίας δεκαετίας (στον βαθμό και την έκταση που το οδήγησαν τα social media).
Φανταστείτε εποχές που ακόμη κι η τηλεόραση ήταν είδος πολυτέλειας ή που απλά προέβαλε πρόγραμμα από έναν μόλις κι αυτόν κρατικό, τηλεοπτικό σταθμό.
Οι παλιότεροι θυμόμαστε ακόμη τη ζωγραφισμένη Αθήνα να σβήνει τα φώτα και τον Εθνικό Ύμνο να σημαίνει το τέλος του τηλεοπτικού προγράμματος από τις 11 το βράδυ στη Δημόσια Τηλεόραση.
Το πειρατικό ραδιόφωνο
Με αφορμή την Παγκόσμια Ημέρα Ραδιοφώνου, ανατρέχουμε πίσω στον προπομπό του διαδικτύου, με την έννοια της απελευθέρωσης της επικοινωνίας, της διάρρηξης των φραγμών και της νεανικής αίσθησης ελευθερίας, το πειρατικό ραδιόφωνο.
Δεκάδες νέοι έστηναν πομπούς στο δωμάτιο του σπιτιού τους και από εκεί εξέπεμπαν τη μουσική που τους άρεσε – που εν προκειμένω δεν υπήρχε περίπτωση να ακούσει η νεολαία του ‘70 στην λογοκριμένη από τη Χούντα Ραδιοφωνία – άνοιγαν μια πόρτα στον έξω κόσμο.
Και τα γράμματα, όχι μέσω messenger αυτά, αλλά γραπτά και απεσταλμένα μέσω ταχυδρομείου βουνό. Διαβάζουμε πως οι πειρατές των ραδιοκυμάτων δεν έδιναν φυσικά τη δική τους διεύθυνση, αλλά ένα ταχυδρομείο κοντά τη γειτονιά τους από όπου λάμβαναν τα γράμματα θαυμαστών.
Όπως καταλαβαίνετε, η επικοινωνία αυτή υποκαθιστούσε και το Tinder, αφού μέσω της αλληλογραφίας φιξάρονταν ακόμη και ρομαντικά ραντεβού.
Όλα ξεκίνησαν νωρίς τη δεκαετία του ‘70, μάλλον από τύχη και ως φάρσα, από φοιτητές ηλεκτρολογίας που γνώριζαν πώς να φτιάξουν έναν πομπό για ραδιόφωνο.
Το κρίσιμο στοιχείο για το πειρατικό ραδιόφωνο ήταν το μέγεθος. Το μέγεθος μετρούσε και αφορούσε στο καλώδιο από χαλκό που άπλωναν από τον πομπό ως την ταράτσα προκειμένου να διευρύνουν την εμβέλεια του σταθμού.
Οι πειρατικοί σταθμοί εξέπεμπαν στα μεσαία και όχι στα γνωστά μας σήμερα FM. Με μια αίσθηση πως εμείς οι 40ηδες μοιάζουμε με τους «μπαρμπάδες» που ήθελαν να είναι κουλ και να κάνουν παρέα με τη νεολαία, σίγουρα όσοι είμαστε γεννημένοι τη δεκαετία του ‘80 θυμόμαστε συσκευές ραδιοφώνου που διέθεταν κουμπί για λήψη σήματος σε FM και AM.
Υπολογίζεται ότι σε μια 20ετία δραστηριοποιήθηκαν 5.000-7.000 ραδιοπειρατές, ίσως ακόμα και 10.000. Είχαν, ωστόσο, να αντιμετωπίσουν τις συνεχείς διώξεις και τις βαριές ποινές των Αρχών, οι οποίες τους επέβαλαν πρόστιμα βάσει του χουντικού νόμου 1244/1972, γιατί δεν είχαν άδεια.
Ο πειρατικός σταθμός που έριξε τη Χούντα
Ένας τέτοιος πειρατικός σταθμός ήταν στην πραγματικότητα και ο σταθμός που εξέπεμψε μέσα από το Πολυτεχνείο το 1973. Η ανατριχιαστική φράση «εδώ Πολυτεχνείο, εδώ Πολυτεχνείο, σας μιλά ο ραδιοφωνικός σταθμός των ελεύθερων αγωνιζομένων φοιτητών, των ελεύθερων αγωνιζομένων Ελλήνων» χαράχτηκε έντονα στην ιστορία του τόπου.
Με τα χρόνια και καθώς η απελευθέρωση στο ραδιόφωνο προηγήθηκε της τηλεόρασης στη χώρα μας (δόθηκε δηλαδή άδεια από το κράτος για ιδιωτικούς σταθμούς πέραν του Δημόσιου Ραδιοφώνου), οι πειρατικοί σταθμοί άρχισαν να χάνουν τη μαγεία και τη χρησιμότητά τους.
Πιο χαρακτηριστικός πειρατικός σταθμός, που πέρασε από την «παρανομία» στα ερτζιανά ήταν ο Τζερόνιμο Γκρούβι που εξακολούθησε να εκπέμπει, νόμιμα πλέον μετά την απορρύθμιση του ραδιοφωνικού τοπίου.
«Βασικά… Καλησπέρα σας», η ταινία για το πειρατικό ραδιόφωνο
Ωστόσο, καθώς τα τελευταία 40 χρόνια, ο Έλληνας έχει εξελιχθεί σε λάτρη της εικόνας, υπάρχει μια κωμωδία που αποτυπώνει γλαφυρά και χιουμοριστικά όλη εκείνη την εποχή της ραδιοφωνικής πειρατείας.
Ο Γιάννης Δαλιανίδης χαρίζει στον Στάθη Ψάλτη έναν από τους ρόλους που εκτόξευσαν την καριέρα του το ‘80 στην ταινία «Βασικά Καλησπέρα σας». Η ταινία της «Γιώργος Καραγιάννης και Σια» προβλήθηκε τη σεζόν 1982-1983, έκοψε 253.240 εισιτήρια και ήρθε 3η ανάμεσα στις 48 ταινίες της σεζόν.
Η παρέα του Στάθη και η παρέα του Ντένη έχουν δικούς τους πειρατικούς ραδιοφωνικούς σταθμούς, το Ράδιο Καψούρα και το Studio 69 αντίστοιχα. Οι δύο παρέες ανταγωνίζονται μεταξύ τους για την ακροαματικότητα, παίζοντας ο ένας λαϊκά και ο άλλος disco.
Τα πράγματα περιπλέκονται όταν ο Πάνος, ο φίλος του Στάθη, ερωτεύεται την αδερφή του Ντένη, την Μπέτυ. Από την άλλη ο Στάθης είναι ερωτευμένος με την Κούλα, η οποία όμως δεν του δίνει σημασία καθώς έχει σχέση με τον Κυριάκο.
Μια από τις πιο θρυλικές σκηνές του νεότερου εμπορικού κινηματογράφου συνοψίζεται στη φράση που απογείωσε ο Στάθης Ψάλτης, εκφωνώντας τη από το πειρατικό ραδιόφωνο: «Κούλα μ΄ακούς; Πολύ κωλόπαιδο ο Κυριάκος».
Η Παγκόσμια Ημέρα Ραδιοφώνου έρχεται μάλλον να μας θυμίσει πως κάθε εποχή έβρισκε τον δρόμο της προς την αμφισβήτηση του παλιού, το όνειρο για ένα καλύτερο «νέο».
Στις ατελείωτες ιστορίες του πειρατικού ραδιοφώνου αποτυπώνεται η ακάματη ανάγκη της νιότης να ξεπεράσει τα όρια που της έχει θέσει η προηγούμενη γενιά. Για να φτάσει κι εκείνη με τη σειρά της να γίνει «δυνάστης» (ενίοτε και χωρίς εισαγωγικά) των νεότερων που έρχονται.
Καλό είναι να μην συγκρίνουμε, ούτε να προσπαθούμε να χωρέσουμε εποχές και καταστάσεις στο σήμερα και τούμπαλιν. Ίσως απλά πρέπει να κάνουμε αναλογίες και να εξάγουμε αντίστοιχα τα συμπεράσματα που θα μας πάνε ένα βήμα πιο μπροστά με σημαία πειρατική ή έστω με σημαία ειρηνική!
