Ο Μιχαήλ Σεργκέγιεβιτς Γκορμπατσώφ ήταν Ρώσος πολιτικός και πρώην ηγέτης της Σοβιετικής Ένωσης από το 1985 μέχρι το 1991.
Οι προσπάθειές του για μεταρρύθμιση βοήθησαν να έρθει το τέλος του ψυχρού πολέμου, αλλά και τελείωσαν την πολιτική υπεροχή του Κομμουνιστικού Κόμματος της Σοβιετικής Ένωσης. Το 1990 πήρε το Βραβείο Νόμπελ ειρήνης. Έφυγε από τη ζωή το βράδυ της Τρίτης (30/8) σε ηλικία 92 ετών.
Ο Μιχαήλ Γκορμπατσώφ εφάρμοσε οικονομικές μεταρρυθμίσεις που ήλπιζε ότι θα βελτίωναν το βιοτικό επίπεδο και την παραγωγικότητα των εργαζομένων ως τμήμα του προγράμματος Περεστρόικα (αναδιάρθρωση).
Έχοντας μικτή ρωσική και ουκρανική καταγωγή, σύμφωνα με την Wikipedia, ο Γκορμπατσώφ γεννήθηκε στο Πριβόλνογιε του Κράι Σταυρούπολης σε μια φτωχή οικογένεια αγροτών. Μεγαλώνοντας στην εποχή του Ιωσήφ Στάλιν, στα νιάτα του δούλευε σε θεριζοαλωνιστικές μηχανές σε συλλογικό αγρόκτημα πριν από την ένταξή του στο Κομμουνιστικό Κόμμα, το οποίο στη συνέχεια κυβέρνησε τη Σοβιετική Ένωση ως μονοκομματικό κράτος σύμφωνα με τη Μαρξιστική-Λενινιστική θεωρία.
Ενώ σπούδαζε στο Κρατικό Πανεπιστήμιο της Μόσχας, παντρεύτηκε τη συμφοιτήτριά του Ράισα Τιταρένκο το 1953, πριν πάρει το πτυχίο του το 1955. Μετακόμισε στη Σταυρούπολη, όπου εργάστηκε για την τοπική Κομσομόλ και έγινε ένθερμος υποστηρικτής της αποσταλινοποίησης, που προωθούσε ο Νικίτα Χρουστσόφ. Διορίστηκε Γραμματέας της Περιφερειακής Επιτροπής της Σταυρούπολης το 1970, όπου επέβλεψε την κατασκευή του Μεγάλου Καναλιού της Σταυρούπολης.
Το 1974 μετακόμισε στη Μόσχα για να γίνει ο Πρώτος Γραμματέας του Ανωτάτου Σοβιέτ και το 1979 έγινε υποψήφιο μέλος του πολιτικού γραφείου του κόμματος. Μέσα σε τρία χρόνια από το θάνατο του Σοβιετικού ηγέτη Λεονίντ Μπρέζνιεφ και μετά τα σύντομα καθεστώτα των Γιούρι Αντρόποφ και Κονσταντίν Τσερνιένκο, το πολιτικό γραφείο εξέλεξε τον Γκορμπατσόφ ως Γενικό Γραμματέα, ντε φάκτο επικεφαλής της κυβέρνησης, το 1985.
Αν και υποσχόταν τη διατήρηση του Σοβιετικού κράτους και της σοσιαλιστικής ιδεολογίας, ο Γκορμπατσώφ πίστευε στην ανάγκη για σημαντική μεταρρύθμιση, ιδιαίτερα μετά το ατύχημα του Τσερνομπίλ τον Απρίλιο του 1986. Αποσύρθηκε από τον Σοβιετοαφγανικό Πόλεμο και ξεκίνησε στις συνόδους κορυφής με τον Αμερικανό πρόεδρο Ρόναλντ Ρέιγκαν για τον περιορισμό των πυρηνικών όπλων και το τέλος του Ψυχρού Πολέμου.
Στην εγχώρια αγορά, η πολιτική της Γκλάσνοστ (“διαφάνεια”) επέτρεψε βελτιωμένη ελευθερία του λόγου και τύπου, ενώ η “περεστρόικα” (“αναδιάρθρωση”) προσπάθησε να αποκεντρώσει τη διαδικασία λήψης οικονομικών αποφάσεων για τη βελτίωση της αποδοτικότητας. Τα μέτρα εκδημοκρατισμού και ο σχηματισμός του εκλεγμένου Κογκρέσου των Αντιπροσώπων του Λαού υπονόμευσε το μονοκομματικό κράτος.
Ο Γκορμπατσώφ αρνήθηκε να παρέμβει στρατιωτικά, όταν διάφορες Ανατολικές χώρες εγκατέλειψαν τη Μαρξιστική-Λενινιστική διακυβέρνηση το 1989-90. Εσωτερικά, το αυξανόμενο εθνικιστικό συναίσθημα απείλησε να φέρει τη διάλυση της Σοβιετικής Ένωσης.
Ορισμένοι μαρξιστικοί-λενινιστικοί σκληροπυρηνικοί διεξήγαγαν το πραξικόπημα του 1991 κατά του Γκορμπατσώφ . Τέσσερις μήνες αργότερα, η Σοβιετική Ένωση διαλύθηκε και ο Γκορμπατσώφ παραιτήθηκε τον Δεκέμβριο.
Το 1992 ίδρυσε το ίδρυμα Γκορμπατσόφ. Κράτησε επικριτική στάση απέναντι στους μετέπειτα Ρώσους Προέδρους Μπόρις Γέλτσιν και Βλαντιμίρ Πούτιν, ενώ είναι κεντρικό πρόσωπο του ρωσικού σοσιαλδημοκρατικού κινήματος.
Η εισαγωγή του Γκλάσνοστ (διαφάνεια, σε ελεύθερη μετάφραση) έδωσε νέες ελευθερίες στους πολίτες της Σοβιετικής Ένωσης, όπως μεγαλύτερη ελευθερία λόγου και έκφρασης και καλύτερο έλεγχο των πράξεων της διοίκησης. Ωστόσο, με τα μέτρα αυτά έγινε φανερό, πως η Σοβιετική Ένωση δεν μπορούσε να στηριχτεί σε ένα τόσο κοινωνικά και πολιτικά ανοικτό και ανεκτικό καθεστώς.
Θεωρείται ευρέως ως ένα από τα σημαντικότερα πρόσωπα του δεύτερου μισού του 20ού αιώνα. Ο Γκορμπατσόφ παραμένει θέμα διαμάχης μέχρι σήμερα. Είναι παραλήπτης πολλών βραβείων, μεταξύ άλλων και του Βραβείου Νόμπελ Ειρήνης το 1990.
Επαινέθηκε ευρέως για τον καθοριστικό του ρόλο στον τερματισμό του Ψυχρού Πολέμου, την επέκταση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων στη Σοβιετική Ένωση και την πτώση του Ανατολικού Μπλοκ στην ανατολική και κεντρική Ευρώπη.
Αντίθετα, στη Ρωσία χλευάζεται συχνά, καθώς δεν εμπόδισε τη διάλυση της Σοβιετικής Ένωσης, γεγονός που έφερε υποχώρηση της παγκόσμιας επιρροής της Ρωσίας και την οικονομική κρίση στις αρχές της δεκαετίας του 1990.
Ο Γκορμπατσώφ στο τιμόνι της ΕΣΣΔ
Στα επτά χρόνια που ηγήθηκε της Ε.Σ.Σ.Δ. προσπάθησε να οικοδομήσει ένα μοντέλο σοσιαλισμού, στο οποίο να συνυπάρχουν και οι νόμοι της αγοράς και του ελεύθερου εμπορίου, ένα κομμουνιστικό καθεστώς με πλουραλιστική βάση λειτουργίας.
Οι προσπάθειές του, όμως, οδήγησαν στην αποσύνθεση της χώρας του. Προήγαγε τη συνεργασία και το διάλογο μεταξύ των δύο υπερδυνάμεων, συναντώντας τον Αμερικανό Πρόεδρο Ρόναλντ Ρήγκαν στην Ουάσιγκτον, με στόχο τον πυρηνικό αφοπλισμό. Στη Μόσχα υπήρξε ιδιαίτερα δριμύς στην κριτική του για το παρελθόν.
Αποκατέστησε σχέσεις με την Ρωσική Ορθόδοξη Εκκλησία και τους αντιφρονούντες. Από τις κρισιμότερες στιγμές κατά τη διάρκεια της ταραχώδους θητείας του στην ηγεσία της Σοβιετικής Ένωσης ήταν η αντιμετώπιση του πραξικοπήματος της 19ης Αυγούστου 1991.
Τη χρονιά εκείνη, και ενώ βρισκόταν στη θερινή προεδρική κατοικία στην Κριμαία, η αντιπολιτευόμενη πτέρυγα του Κ.Κ.Σ.Ε., υπό τον τότε αντιπρόεδρο Γενάντι Γιανάγιεφ, απαίτησε την παραίτησή του.
Ο Γκορμπατσώφ αρνήθηκε και επέστρεψε στη Μόσχα. Οι πραξικοπηματίες απέτυχαν, χάρη στην παράλληλη εξέγερση των δημοκρατικών στοιχείων στην πρωτεύουσα και σε άλλες μεγάλες πόλεις. Έχασε, όμως, τον έλεγχο του σοβιετικού πολιτικού συστήματος και υποσκελίστηκε από τον Μπορίς Γιέλτσιν.
Τον Οκτώβριο του 1991 στη διάσκεψη της Μαδρίτης για την ειρήνευση στη Μέση Ανατολή, η θέση του ήταν ήδη αποδυναμωμένη. Οι φυγόκεντρες τάσεις στην πολύκεντρη και πολυεθνική Ε.Σ.Σ.Δ. ενισχύονταν συνεχώς. Το Νοέμβριο του ιδίου έτους, επτά δημοκρατίες (ανάμεσά τους και η Ρωσία) αποφάσισαν την ίδρυση της Ένωσης Ανεξαρτήτων Κρατών, οπότε ο ρόλος του Γκορμπατσόφ περιορίστηκε στο συντονισμό της εξωτερικής και αμυντικής πολιτικής.
Τον Δεκέμβριο εκπρόσωποι της Ρωσίας, της Λευκορωσίας και της Ουκρανίας, συναντήθηκαν για να ιδρύσουν την Κοινοπολιτεία Ανεξάρτητων Κρατών. Στις 25 Δεκεμβρίου 1991 ο Γκορμπατσώφ παραιτήθηκε και την επομένη (26 Δεκεμβρίου) το Ανώτατο Σοβιέτ κήρυξε επίσημα τη διάλυση της Σοβιετικής Ένωσης.
Όταν ο Γκορμπατσώφ διαφήμιζε την Pizza Hut
Το 1997, ο Μιχαήλ Γκορμπατσώφ, ο τελευταίος ηγέτης της Σοβιετικής Ένωσης, χρειαζόταν κάποια μετρητά. Θα μπορούσε κανείς να υποθέσει πως ένας άνδρας βραβευμένος με νόμπελ ειρήνης, παινεμένος από το σύνολο σχεδόν της δύσης και καλοδεχούμενος σε οποιαδήποτε γωνιά του πλανήτη – εκτός ίσως από την ίδια τη Ρωσία – θα έβρισκε έναν πιο συμβατικό τρόπο να εξασφαλίσει τα χρήματα που είχε ανάγκη.
Εκείνος όμως, αποφάσισε να γίνει το κεντρικό πρόσωπο σε μια διαφήμιση για την Pizza Hut. «Ήταν για ένα ανθρώπινο θέμα – το φαγητό», δήλωνε ο Γκορμπατσώφ στους New York Times μετά το γύρισμα. «Αν το όνομά μου λειτουργεί προς όφελος των καταναλωτών, μπορώ να το ρισκάρω».
Η διαφήμιση εκείνη, η οποία έριχνε την αυλαία με τον πιο περίεργο τρόπο για τη Σοβιετική Ένωση και τον τελευταίο της πρόεδρο, ήρθε πολλές φορές στο νου όσων θυμούνται εκείνες τις εποχές ή διαβάζουν ιστορία, μετά τα γεγονότα που ζούμε το τελευταίο τρίμηνο με την εισβολή των Ρώσων στην Ουκρανία. Εισβολή που είχε ως αποτέλεσμα όλες οι πολυεθνικές που βρήκαν θέση στη μετασοβιετική Ρωσία να αποχωρήσουν και πάλι (για την ώρα) οριστικά!
Μετά από μήνες διαπραγματεύσεων, ο Γκορμπατσώφ τελικά ενέκρινε το διαφημιστικό, υπό πολύ συγκεκριμένους όρους. Πρώτον, θα είχε την τελική έγκριση για το σενάριο. Αυτό ήταν αποδεκτό από την εταιρεία. Δεύτερον, δεν θα έτρωγε πίτσα στο φιλμ. Αυτό απογοήτευσε την Pizza Hut. «Θέλαμε πάντα ο ήρωας της διαφήμισης να τρώει την πίτσα» είχε δηλώσει τότε η διαφημιστική εταιρεία της Pizza Hut.
Τελικά μια μάνατζερ καλλιτεχνών που εκπροσωπούσε τον Γκορμπατσώφ πρότεινε έναν συμβιβασμό: Ένα μέλος της οικογένειας θα εμφανιζόταν στην θέση του. Η εγγονή του Γκορμπατσόφ, Αναστασία Βιργκσγιάγια, κατέληξε να τρώει το κομμάτι και η Pizza Hut το δέχθηκε.
Γκορμπατσώφ: Τι ήταν το κόκκινο σημάδι στο κεφάλι του
Το κόκκινο σημάδι στο μέτωπο του ήταν χαρακτηριστικό του τελευταίου ηγέτη της Σοβιετικής Ένωσης, Μιχαήλ Γκορμπατσώφ.
Πρόκειται για μια κατάσταση που ονομάζεται «naevus flammeus», αν και αναφέρεται ως «κηλίδα κόκκινου κρασιού», καθώς το χρώμα του μοιάζει με κόκκινο κρασί.
Το εκ γενετής σημάδι προκαλείται από μια δυσμορφία των αιμοφόρων αγγείων που βρίσκονται στην ύλη του εγκεφάλου και συνήθως εμφανίζεται ως ένα επίπεδο κομμάτι κόκκινου- μωβ δέρματος, αναφέρει η Washingtonpost.
Αυτή η δυσπλασία είναι γνωστή ως σύνδρομο «Sturge-Weber» με τις κηλίδες να διαρκούν συνήθως εφ’ όρου ζωής, παρόλο που μπορεί να εξασθενίσουν λίγο.
Το «σοσιαλιστικό» φιλί Γκορμπατσώφ – Χόνεκερ
Ο Γκορμπατσώφ δεν κατάφερε να αποτρέψει την κατάρρευση της Σοβιετικής Ένωσης και τιμήθηκε με Νόμπελ Ειρήνης βάζοντας τέλος στην εποχή του Ψυχρού Πολέμου, έδωσε, όμως, πολλά στιγμιότυπα που συζητήθηκαν και άφησαν το αποτύπωμά τους στην ιστορία.
Εμβληματική στιγμή ήταν το «σοσιαλιστικό φιλί» του Γκορμπατσώφ με τον Ερικ Χόνεκερ της Ανατολικής Γερμανίας.
Ο ηγέτης της Σοβιετικής Ένωσης βρέθηκε το 1986 στην Ανατολική Γερμανία, τη χώρα στην αιχμή του δόρατος μίας πολεμικής αντιπαράθεσης με το ΝΑΤΟ, στην πιο σκληρή από τις χώρες του Ανατολικού Μπλοκ.
Το φιλί των δύο ηγετών ήταν στο στόμα και μπροστά στις κάμερες, γράφοντας ιστορία.
Το «σοσιαλιστικό αδερφικό φιλί» ή «σοσιαλιστική αδελφική αγκαλιά», ήταν μια ειδική μορφή χαιρετισμού μεταξύ των πολιτικών των κομμουνιστικών χωρών. Αυτή η πράξη κατέδειξε την ιδιαίτερη σχέση που υπήρχε μεταξύ των σοσιαλιστικών κρατών.
